مبانی فنی، مالی و فقهی پول رمزنگاری شده «بیت کوین»

کتاب «مقدمه‌‌ای بر پول رمز نگاری شده» در مورد مبانی فنی و مالی و فقهی پول رمز نگاری شده و سرمایه گذاری در یکی از این پول‌ها تحت عنوان «بیت کوین» و پاسخ فقه اسلامی به جواز و حرمت این پدیده مستحدثه، به قلم علیرضا نواب‌پور از دانش آموختگان دانشگاه امام صادق علیه‌السلام تألیف گشته و از سوی انتشارات این دانشگاه در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «مقدمه‌‌ای بر پول رمز نگاری شده؛ مبانی فنی، مالی و فقهی» به قلم علیرضا نواب پور از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه السلام) منتشر شد.

بعد از جنگ جهانی دوم با پیدایش پول‌های حاکمیتی (فیات) و حذف پیشتوانه طلا، مسائلی رخ داد که اعتماد عموم مردم را نسبت به نهادهایی همچون بانک مرکزی از بین برد. خلق پول بی رویه، کاهش ارزش پول، بلوکه کردن حساب‌ها به دلایل مختلف و نقض حریم شخصی از این دست مسائل بودند.

پس از اینترنت که به رؤیای انتقال آزادانه «اطلاعات و داده‌ها» تحقق بخشید، سالیان متمادی خبرگان حوزه فناوری اطلاعات به دنبال راهی برای بازگشت به پول با پشتوانه طلا بودند. پولی که تعیین ارزش آن وابسته به عملکرد نهادی نباشد، پولی که بتوان آن را آزادانه بدون نظارت و دخالت نهاد ثالثی به شخص دیگر منتقل کرد و کسی حق بلوکه کردن آن را نداشته باشد.

حاصل این تلاش‌ها توسط فردی با نام مستعار ساتوشی ناکاماتو در سال ۲۰۰۹ به ثمر نشست و فناوری «بلاک چین» و محصول اول آن به نام «بیت کوین» به دنیا معرفی شد. افزایش تقاضا و قیمت بیت کوین باعث شد توجه سرمایه گذاران به آن جلب و تبدیل به یک ابزار سرمایه گذاری جذاب شود.

امروزه با محبوب شدن پدیده مستحدثه پول رمز نگاری شده و گسترش استفاده از آن، این سؤال در ذهن مسلمانان به وجود آمد که آیا از منظر شریعت اسلامی، خرید و فروش و استفاده از پول رمز نگاری شده و سرمایه گذاری در بیت کوین جائز است یا خیر؟ سود حاصل از آن چه حکمی دارد؟ بر این اساس به دنبال توسعه این پدیده در جهان امروز، ضروری بود که با بهره‌گیری از منابع معتبر موجود در این حوزه، موضوع‌شناسی پول‌های رمزنگاری‌شده انجام شود و سپس بر اساس مباحث فقه اسلامی، به تبیین فقهی آن و طراحی چارچوبی برای بررسی فقهی این پول‌ها پرداخته شود که این پژوهش به آن همت گماشته است. از این رو برای آشنایی هرچه بیشتر خوانندگان این گزارش، ابتدا به معرفی پول رمز نگاری شده به طور مختصر پرداخته می‌شود.

پول رمزنگاری‌شده یک نوع پول خصوصی شبیه به نظام طلا و نقره است که متعلق به هیچ دولت یا حکومتی نیست و نیازی به نهادهای واسط مانند بانک مرکزی ندارد؛ به عبارت دیگر نهاد متولی و ناظر در آن وجود ندارد و افراد می‌توانند بدون نیاز به شخص ثالث، اقدام به مبادله و انتقال پول نمایند. این پول دیجیتال و مجازی، غیرمتمرکز بوده و هیچ واسطه‌‌‌‌ای برای نقل و انتقال وجوه وجود ندارد؛ به همین دلیل دربردارنده مزیت‌هایی همچون سرعت بالای انتقال و هزینه پایین تراکنش می‌باشد.

این تمرکز زدایی و انحصار شکنی (اصل آزادی در معاملات)، به نظام نقدین در صدر اسلام نزدیکتر است و هیچ فرد و دولتی نمی‌تواند به خاطر منافع شخصی خود بر روی دارایی‌های سایر مردم اثر بگذارد. چیزی که در سیاست‌های پولی نادرست کشورها مشاهده می‌شود مانند سیاست‌های آمریکا به واسطه دلار بر دیگر پول‌ها.

در مرحله پیاده سازی این نظام پولی است که نیاز به انجام این پژوهش احساس شد. در این پژوهش به این سؤال اساسی پرداخته شده است که از منظر فقه اسلامی آیا این پول رمز نگاری شده در مرحله اجرا با موازین اسلامی تطابق دارد یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال لازم بود یکی از انواع این پول‌های رمز نگاری شده که در حال حاضر بیش از سایر انواع این پول‌ها در کشور ما مورد استفاده قرار گرفته است، مورد مداقه و کنکاش قرار گیرد که در این پژوهش، رمز ارز «بیت کوین» انتخاب شده است.

این پژوهش از روش «اجتهاد چند مرحله‌ای» استفاده کرده است. در این روش بعد از تحلیل تفصیلی یک موضوع، بعدهای مختلف فقهی مسئله به وسیله پژوهشگر بررسی می‌شود. سپس با شناسایی خبرگان مالی اسلامی، نظرهای تخصصی فقهی درباره مسئله مورد نظر دریافت شده و پس از پردازش اطلاعات دریافتی، بحث‌ها جمع بندی می‌شود و در صورت اختلاف نظر، پژوهشگر بایستی به تبادل نظر بین خبرگان بپردازد. زمانی که پژوهشگر به اطمینان کافی رسید، با بیان نکته‌های لازم و ضروری، مسئله را جهت استفتاء به مراجع تقلید عرضه می‌کند و در صورت تایید مراجع، پاسخ نهایی فقهی درباره مسئله مورد نظر به دست می‌آید.

از این رو نگارنده در این کتاب، بر اساس روش مذکور، محورهای فقهی مسئله با رویکردهای فقه فردی و حکومتی را استخراج کرده و با استفاده از نظر خبرگان مالی اسلامی و مراجع عظام تقلید به تبیین و تشریح این مسئله پرداخته است.

طبق پژوهش صورت گرفته، در قدم اول در رابطه با پول رمز نگاری شده فلسفه و هدف این پول مورد تایید اسلام و مشابه طلا و نقره است، زیرا مانع از تأثیر دیگران بر روی دارایی‌های(ملکیت) افراد بدون اجازه و اختیار آنان می‌شود و افراد در فضایی آزاد می‌توانند به نقل و انتقال پول بپردازند، بدون این که نیازمند دادن هزینه یا کارمزدی به شاخص ثالث و فاش شدن حوزه حریم خصوصی و اطلاعات کاربران آن باشد.

بررسی‌های فقهی، آرای نخبگان و استفتاء از مراجع عظام توسط پژوهشگر نشان داد که بیت‌کوین اگرچه از منظر فقه فردی و احکام ثمن و مثمن دارای اشکال نمی‌باشد اما به دلیل خطرات و ریسک‌های مذکور، اقتصاد کشور و سرمایه مسلمین را تهدید می‌نماید و دارای شبهه ضرر و ضرار است، لذا استفاده از بیت‌کوین از منظر شریعت و فقه حکومتی بدون اشکال نمی‌باشد. این در حالی است که سایر رمزینه‌ارزها مانند اتریوم و ریپل باید به طور مجزا با همین روش و مدل پژوهش بررسی شوند و این امکان وجود ندارد که برای کلیه آن‌ها حکم واحدی اعلام نمود.

کتاب «مقدمه‌‌ای بر پول رمز نگاری شده؛ مبانی فنی، مالی و فقهی» در قطع رقعی با قیمت ۳۰۰۰۰۰هزار ریال و در ۱۵۹ صفحه از سوی انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، روانه بازار نشر دانشگاهی شده است.

منبع: مهر