اختصاصی اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۱۰) به لحاظ فقهی، آیا منابع زیرزمینی هر کشور، متعلق به مردمان و ساکنان همان کشور است یا آن‌که محدوده‌های قراردادی سرزمینی منجر به اختصاص آن به کشور خاصی نشده و متعلق به تمام مردم جهان است؟ بحث منابع زیرزمینی از قبیل معادن و از جمله نفت، جزو انفال است و به طبیعت حال، انفال مربوط به امام است. آنچه مشهور بین فقهاست، معادن با استخراج تملک می‌شود. کسی که متصدی استکشاف معدن و استخراج آن معادن باشد از نظر فقهی مالک محسوب می‌شود و یکی از موارد خمس نیز همین بحث …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف»(۹) اولین مسأله در موضوع این است که ما اگر شیوه‌ای از معامله را بپذیریم و این به اصطلاح جزء چارچوب‌های ممنوعه‌ی معاملات ما نباشد یا به تعبیر دیگر از فیلتر مکاسب محرمه، سالم رد شود، این معامله به‌طور طبیعی برای ما مشکلی ندارد؛ خواه بیع باشد، اجاره باشد، یا هر نوع معامله‌ی دیگر. پس ما یک فیلتر جدی داریم که البته بحث مهمی است و خود آن نیاز به گفت‌وگوی مستقل دارد. اگر از آن فیلتر رد شد ما دیگر مشکلی در اصل معامله نمی‌بینیم. مهم این است که آن فرد مالک …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف»(۸) یکی از سؤال‌هایی که ممکن است در مورد سبک زندگی علمای بزرگ شیعه به وجود آید این است که آیا زندگی آنان مبتنی بر قناعت و اکتفا به اقل مصارف بوده یا سعی در تأمین رفاه حداکثری برای خانواده‌ی خود داشته و زهد را در بی اعتنایی به دنیا می‌انگاشته‌اند؟ پیرامون زندگی فقهای شیعه باید به این نکته توجه داشته باشیم که زندگی عامه‌ی مردم در سال‌ها و قرون گذشته با زندگی در این زمان‌ها تفاوت داشته است. زندگی در آن موقع برای سطح جامعه و عموم مردم، در کمال سادگی و …

  اختصاصی اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۷) با توجه به روایت‌هایی که داریم، مثل لاسرف فی الخیر و لاخیر فی السرف، که به اسناد مختلف در منابع حدیثی آمده است، آیا می‌توانیم نتیجه بگیریم که برگزاری مناسبات مذهبی به هر شکل و کیفیت و تجملی از نظر اسلامی مطلوب است؟ من تخصص فقه ندارم، نمی‌دانم در آن زمینه چه بگویم. اما از نگاه روش‌شناسی بحث می‌کنم. ما باید اول روشن کنیم که فقه و علم چه جایگاهی دارند؟ اگر که یک موضوع اقتصادی مطرح می‌کنیم، باید روشن شود که فقه چه بحثی را می‌خواهد مطرح کند و علم …

اختصاصی اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۶) مراد از روحیه‌ی مصرف‌گرایی چیست؟ آیا وجود این روحیه در افراد، فی نفسه مذموم است؟ پاسخ به این سؤال، تابع این است که ما مصرف‌گرایی را چه‌گونه معنا کنیم. باید دقت بیشتری در مفهوم مصرف‌گرایی داشته باشیم. شاید بعضی از سوء تفاهم‌ها و اختلاف نظرها در این موضوع به همین مفهوم‌شناسی برگردد. من می‌خواهم در سه سطح، مفهوم مصرف‌گرایی و مصرف را معنا کنم تا شاید بتوانیم بگوییم که حکم مسأله، متناسب با این‌که به موضوع چه‌گونه نگاه می‌کنیم، متفاوت می‌شود. اجمالاً می‌گوییم مصرف‌گرایی یعنی گرایش به مصرف. گرایش به مصرف یعنی …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف»(۵) از لحاظ فقهی، منابع زیرزمینی هر کشور متعلق به مردمان و ساکنان همان کشور است یا آن‌که محدوده‌های قراردادی سرزمینی منجر به اختصاص آن به کشور خاصی نشده و متعلق به تمام مردم جهان است؟ یکی از چیزهایی که معلوم نیست مبدأ آن از کجاست، همین منابع زیرزمینی است. مثلاً فرض کنید گاز زیرزمینی که مشترک بین ایران و عراق است. نمی‌توان گفت که مبدأ آن از ایران بوده است یا از عراق، و مثل آب نیست که بگوییم از سرچشمه بالا دارد می‌آید. در یک چنین چیزهایی باید قاعدتاً خودشان به …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۴) نمونه‌هایی از ارائه‌ی الگوی مصرف در باب الگوی مصرف، نمونه‌هایی هم از روایات و فقه ذکر می شود. اولاً روایاتی داریم مثل روایت داود رقی از امام صادق علیه السلام: «ان القصد امر یحبه الله عزّوجلّ و ان السرف یبغضه الله عزّوجلّ حتی طرحک النواه فانها تصلح لشیء و حتی صبک فضل شرابک» این در حقیقت روایتی است که به کنترل مصرف دعوت می‌کند؛ میانه‌روی در مصرف؛ میانه‌روی در همه‌ی امور. ولی مثالی که می‌زند جالب است که مصرفتان را کنترل کنید که این میانه‌روی امری است که محبوب خداست. اسراف …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۳) چرا بحث از اسراف و تبذیر در فقه شیعی کم‌‌رنگ است و در باب مشخصی از آن سخن گفته نشده است؟ آیا نمی‌‌توان همین امر را موجب بی انگیزگی فقها در ارائه‌‌ی الگویی از مصرف از میان ادله‌‌ی شرعی دانست؟ ما بحث اقتصاد اسلامی را به طور دقیق و ریز در حوزه کار نکرده‌ایم و متخصص هم نداریم. افراد بسیار کمی در اقتصاد با رویکرد اقتصادی کار کرده‌اند. آقای مصباحی مقدم که در مجلس هستند از قدیم یادم است ایشان در اقتصاد اسلامی کار کردند و خود ما هم یک بخشی …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۲)/ در این نوشته، امور زیر بررسی خواهد شد: معنای اسراف و تبذیر ۲- اقوال فقها در مصادیق اسراف و تبذیر ۳- بررسی مصادیق خفی اسراف و تبذیر. یکم: معنای لغوی اسراف و تبذیر الف) اسراف اسراف در لغت به چهار معنا بهکار رفته است: خروج از اعتدال (ضدالقصد) غفلت و جهل کشش و جاذبه تبذیر.[۱] برخی از مفسرین، اسراف در آیه‌ی کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لاتُسْرِفُوا (اعراف /۳۱) رابه‌معنای تجاوز از حلال معنا کرده‌اند[۲] که به نظر می رسد تطبیقی از معنای اول اسراف باشد. مرحوم نراقی در عوایدالایام[۳]، بعد از …

اختصاصی شبکه اجتهاد «مجله الکترونیکی فقه و مصرف» (۱): ارتکازات شرعی در موضوعات مختلف، اگر با تلاش و تدقیق فقهی همراه نباشد، گاه نتیجه‌‌ی عکس می‌‌دهد. برای فقه‌‌پژوهان، بارها اتفاق افتاده است که پس از بررسی یک مسأله‌‌ی فقهی، به نتیجه‌‌ای عکسِ مرتکز متشرعی در آن مسأله دست یافته‌‌اند؛ امری که روشن می‌‌کند ارتکاز متشرعه در آن مسأله، ناشی از روایات معصومین (علیهم‌‌السلام) و ادله‌‌ی شرعی نبوده است، بلکه فهم‌‌های نادرست یا روش‌‌های نامناسب تبلیغ دین، آن را موجب شده‌‌اند. مسأله‌‌ی الگوی مصرف نیز از همین قبیل است. تصور عمومی متشرعه از الگوی مصرف معیار در شریعت اسلام، اکتفای به …

الگوی برگزاری «حلقه فقه حکومتی» علاوه بر ارزش آموزشی و به فعلیت رساندن بخشی از استعدادهای تخصصی حوزه و تأمین منابع انسانی برای نظریه‌پردازی، محصولات و نتایج ارزشمند علمی و پژوهشی خواهد داشت و یافته‌های آن به سرمایه محتوایی فقه حکومتی خواهد افزود. به گزاش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی مدیرکل آموزش دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی و مدرس سطوح عالی و خارج حوزه علمیه مشهد، در یادداشتی اختصاصی، پیرامون ضرورت توسعه فقه‌های‌ مضاف در حوزه‌های علمیه و الگویی موفق در مشهد، نگاشته است: فقه شیعه در دهه‌های اخیر ـ به ویژه پس از انقلاب اسلامی ـ شاهد …

پرسش اصلی این است اگر یک استنباط فقهی یا یک رای فقهی خرق جامعه کند و به «اللّهُمَّ شَتِّتْ شَمْلَهُمْ و فَرِّقْ جَمْعَهُمْ» در میان متدینان و مؤمنان بینجامد که تبدیل به ضد خود شده است می‌توان از آن دفاع کرد؟ آیا اگر این رأی فقهی نظامات اجتماعی را به هم بریزد می‌توان از استناد آن به شارع و حجت بودن آن سخن گفت؟ شبکه اجتهاد: «ماه نو» به طور معمول در هر گردش هلالی رخ می‌دهد و زمانی است که ماه در مسیر خود از مقارنه با خورشید(محاق) گذر کرده و پس از اولین یا دومین شب، غروب هنگام …

تشییع پیکر استاد اخلاق حوزه علمیه خراسان در میان هزاران نفر از علما، اساتید، فضلا، شاگردان و مردم قدرشناس مشهد، در ساعت ۱۰ صبح امروز پنجشنبه ۲۶ فروردین آغاز شد. شبکه اجتهاد: استاد موسوی‌نژاد دروس فقه و اصول را در مشهد مقدس و نجف اشرف از محضر بزرگانی چون حضرات آیات امام خمینی، میلانی، مروارید، شیخ هاشم قزوینی، شیخ مجتبی قزوینی، میرزا جواد آقا تهرانی، حکیم و سیدعبدالهادی شیرازی و… بهره برده است. برخی از شاگردان ایشان عبارتند از آیات و حجج اسلام: مروارید (از اساتید درس خارج مشهد)، احمدی شاهرودی (از اساتید درس خارج قم)، مرویّ (از اساتید درس …

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام و المسلمین احمد مبلغی طی یادداشتی که به تازگی منتشر کرده، نگاهی بر اصول حاکم بر تقریب مذاهب اسلامی داشته است: در فضای تقریب، به کلمۀ “مشترکات” فراوان پرداخته شد؛ ولی شاید مظلوم ترین واژه ای که در فضای تقریب وجود دارد، همین واژه است. مطالعات و نگاه های معطوف به مناسبات در علوم دینی و حوزه ها  ضعیف است. این در حالی است که مناسبات علمی، چارچوب ساز و تأثیرگذار و به تعبیری شاکله ساز است. اگر بپذیریم که خروجی ها از درون این شاکله، کیان و هویت و عینیت خود را از حیث …

حجت‌الاسلام الهی خراسانی انتصاب اعضای شورای عالی و مدیر حوزه علمیه خراسان را از سوی رهبر معظم انقلاب دارای کارکردها و تأملاتی دانست و از استقبال اساتید، فضلا و علمای حوزه علمیه خراسان از این ابتکار رهبری خبر داد. به گزارش شبکه اجتهاد از خبرگزاری رسا، حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، از مدرسان سطوح عالی و خارج حوزه علمیه خراسان در گفت و گویی پیرامون انتصاب شورای عالی مدیریت حوزه، بیان داشت: مرحوم آیت الله طبسی در مدیریت حوزه، خدمات شایسته ای را به حوزه و هم در آستان قدس رضوی به زائران حضرت رضا(ع) داشت که این موضوع، جلسه …

فراخوان «اقتراح» با هدف تقویت آزاداندیشی و انعکاس ایده‌ها و دیدگاه‌های دانشوران فقه و علوم وابسته منتشر شد و مهلت ارسال جمعه ۲۱ اسفند ۹۴ است. به گزارش شبکه اجتهاد، فراخوان «اقتراح» با هدف تقویت آزاداندیشی و انعکاس ایده‌ها و دیدگاه‌های دانشوران فقه و علوم وابسته به منظور نگارش یادداشت پیرامون فقه و اجتهاد، برای نشر در بزرگترین پایگاه اطلاعات و اخبار فقه شبکه اجتهاد ijtihadnet.ir منتشر شد. یادداشت ها می‌بایست دارای ویژگی‌های زیر باشد: ۱- نوآوری و صراحت محتوایی، و نگارش مناسب ترویجی (ارجاعات و مستندات، ضرورتی ندارد)؛ ۲- عدم نشر یادداشت در سایر سایت‌ها، مجلات و مطبوعات داخلی یا …

برای مشاهده و آشنایی با نمایندگان مجلس خبرگان رهبری در دوره‌های گذشته، روی نام استان کلیک نمایید. همچنین برای مشاهده و آشنایی با نمایندگان مجلس خبرگان رهبری بر اساس ادوار مختلف، کلیک کنید: دوره اول مجلس خبرگان دوره دوم مجلس خبرگان دوره سوم مجلس خبرگان دوره چهارم مجلس خبرگان     ردیف نام استان مرکز تعداد نماینده جمعیت (سال ۹۰) شهرهای مهم محل در ایران ۱ آذربایجان شرقی تبریز  ۵ ۳,۷۲۴,۶۲۰ مراغه، مرند و میانه ۲ آذربایجان غربی ارومیه  ۳ ۳,۰۸۰,۵۷۶ خوی، میاندوآب و مهاباد ۳ اردبیل اردبیل  ۳ ۱,۲۴۸,۴۸۸ پارس‌آباد، مشگین‌شهر و خلخال ۴ اصفهان اصفهان  ۵ ۴,۸۷۹,۳۱۲ کاشان، …

حجت­‌الإسلام سید محمدعلی مدرسی طباطبایی، استاد خارج فقه و اصول حوزه‌ی علمیه قم است. با ایشان در موردبررسی فقهی روند احراز صلاحیت‌ها در انتخابات به گفت‌وگو نشستیم. وی معتقد است موضوع احراز صلاحیت، بخصوص در اعطای مسئولیت‌های کلیدی، دارای مبنای محکم فقهی است. آنچه در قانون انتخابات ذکرشده است، التزام عملی نامزدها به اسلام است. به نظر حضرت‌عالی این تفسیر شورای محترم نگهبان از قانون که این شرط را نیازمند احراز دانسته و با اجرای برائت تصحیح نمی‌کند، صحیح است؟ در قانون آمده است نامزدها باید التزام عملی به اسلام داشته باشند. سؤال این است که این را می‌توان به‌عنوان …

عدم احراز صلاحیت طیف گسترده­ای از داوطلبان دو مجلس خبرگان رهبری و شورای اسلامی از جانب شورای نگهبان، بحث روز این ایام است. در این میان، بسیاری از نامزدهای مجلس شورای اسلامی به استناد بند اول ماده­‌ی ۲۸ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، رد یا عدم احراز صلاحیت شده‌­اند. این بند، شرط نامزدی انتخابات مجلس را «اعتقاد و التزام عملی به اسلام و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران» می‌­داند. نوشتار زیر بدون نظر به علقه‌­های سیاسی و خاستگاه حزبی نامزدهای رد صلاحیت شده، در پی بررسی فقهی این بند از ماده‌­ی ۲۸ قانون انتخابات است؛ اینکه آیا رویکرد فقه شیعی …

سخن آغازین: «الزام قانونی حجاب»؛ رویکردها و پرسش‌های اساسی/ مجتبی الهی خراسانی   گفت‌وگو: برخی از روایات پوشش و حجاب را نمی‌فهمیم!/ سید احمد موسوی مددی اجبار بر حجاب، اقتدار حکومت را زیر سؤال می‌برد/ سید علی نقی ایازی کراهت چادر مشکی، ژست روشن‌فکری است!/ سیدمحمدصادق علم‌الهدی پوشش اجـمالی سر، کارکرد شرعی نداشته است/ امیرحسین ترکاشـوند بدحجابی؛ ناهنجـــاری اجـــتماعی یا گناهی مذهـــبی؟/ مهدی ابراهیمی «خمار» به معنی پوشش سر است، نه چیز دیگری/ زهره رجبیان الزام بر حجاب، منافاتی با آزادی بشر ندارد/ محمدحسن حائری حجاب، ضرورت فقهی نیست!/ مهدی مهریزی   یادداشت‌: کاش همه­‌ی گناهان، بدحجابی بودند!/مصطفی درّی چیستی …

  فقهایی مانند شهید مطهری، مراد از آیه‌ی «ولیضربن بخمرهنّ علی جُیُوبِهِنَّ» را لزوم پوشاندن سینه و گردن زنان دانسته‌اند و آن را دلیل بر لزوم پوشاندن موها نمی‌دانند. نظر حضرت‌عالی در مورد این مطلب چیست؟ استاد شهید مطهری در مواضع متعددی از کتاب مسأله‌ی حجاب، از جمله -آن چاپی از کتاب که در اختیار من بود- در صفحه‌ی ۱۳۶ و ۱۶۴ تصریح می‌کنند که در آیه‌ی «وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ» مقصود پوشاندن سر، گردن و گریبان است. پس در موارد متعدد ایشان به پوشش سر تصریح می‌کنند. بنا بر این ایشان نیز مانند سایر فقها قایل به لزوم …

یکی از جزییاتی که از دیرباز مورد توجه فقها بوده است مسئله‌ی نگاه به زنان اهل کتاب است. شیخ مفیدو شیخ طوسی شاید از نخستین فقهای شیعه باشند که با استناد به برخی روایات در این مسئله، قائل به جواز نظر به موی زنان اهل کتاب شدند.

در آیات و روایات، هیچ دلیلی برای اثبات الزام به حجاب وجود ندارد. به باور این استاد دانشگاهِ مفید، بهترین راه مقابله با بدحجابی، فراهم کردن فرصت انتخاب برای مردم است. ایشان در پایان، از شیوه­‌ی ترویج حجاب توسط متولیان فرهنگی انتقاد و تصریح کردند: اگر به جای تمسخر بدحجابی، رویکرد هدایت را در پیش می­گرفتیم، وضع فعلی پیش نمی‌­آمد.

در فقه، بحث پوشش زنان در برابر سه دسته از مردان، مورد بحث قرار گرفته است: ۱٫ در برابر مردان نامحرم بالغ ۲٫ محارم ۳٫ همسر. آنچه در این نوشته مورد بحث است، حد پوشش زنان در برابر مردان محرم است. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا داشتن پوشش در برابر محارم لازم است؟ اگر لازم است، حد آن چیست؟

حجاب، دستوری قرآنی است که وجوب آن را نمی‌توان انکار کرد. این بحث در سطح جهان، بحثی داغ و کاملاً شایع است و بعضاً از گوشه و کنار دنیا در مورد حجاب و یا منع آن در اماکن عمومی و علمی، مطالبی شنیده می‌شود. با این وصف، حجاب از کارکرد صرفاً دینی خارج شده و کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و گاه سیاسی به خود گرفته است. با این وجود، انسان‌ها از هر مرام و مسلکی که باشند، عریانی در چشم‌انداز جامعه را ناپسند ‌دانسته و پوشیدگی و حجاب را در عرصه‌ی تجلی و نجابت می‌ستایند. هیچ جامعه‌ای را نمی‌توان یافت که …

  اولین هدیه­‌ی خداوند در موضوع حجاب و پوشش اولین نکته‌­ای که باید مطرح شود این است که مبتکر پوشش، اسلام نیست. قبل از اینکه اسلام وجود داشته باشد، فطرت پاک بشریت نوع پوشش را همیشه توصیه می‌کرده است و اولین چیزی که شاید انسان بعد از آفرینش به آن فکر کرد، این بود که چگونه خودش را بپوشاند. «فَلَمّا ذاقَا الشَّجَرَهَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما وَ طَفِقا یَخْصِفانِ عَلَیْهِما مِنْ وَرَقِ الْجَنَّهِ».[۱] ابتدا آغاز کردند به اینکه از برگ‌های بهشتی پوششی برای خودشان درست کنند و لذا شاید بتوانیم بگوییم که خدا اولین هدیه‌ای که بعد از آفرینش به انسان …

حجت‌‌الإسلام مهدی مهریزی، از استادان حوزه‌‌ی علمیه‌‌ی قم و استادیار دانشکده‌‌ی علوم حدیث است. به گفته‌‌ی ایشان، مسائل علوم حدیث و مستحدثه، دو حوزه‌‌ی تخصصی مطالعات و پژوهش‌‌های وی را تشکیل می‌‌دهد. در حوزه‌‌ی مسائل مستحدثه، دغدغه مهم ایشان، مسائل مربوط به زنان است. نگارش کتاب‌‌های «زن»، «حجاب»، «زن در سخن و سیره‌‌ی امام علی علیه‌‌السلام»، «بولتن فمینیسم»، «موسوعه‌‌المرأه فی‌‌الأخبار والآثار» و «حقوق زنان»، این دغدغه‌‌ی ایشان را در این حوزه را تأیید می‌‌کند. از ایشان در رابطه با ضروری بودن یا نبودن حکم حجاب پرسیدیم. به باور ایشان، حجاب صرفاً حکمی فقهی است، نه ضرورتی فقهی. لذا نمی‌‌توان منکر حجاب را کافر دانست.

کسانی که کتاب شما را مطالعه کرده‌اند، علاقمندند تا با بیوگرافی علمی شما آشنا شوند. لطفاً در ابتدای بحث خودتان را معرفی بفرمایید. متولد سال ۱۳۴۳ و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته­‌ی علوم قرآن و حدیث هستم. از نوجوانی به دروس حوزوی علاقمند بودم. گاهی به صورت پراکنده به مدارس علمیه می­‌رفتم، ولی خیلی مستمر نبود. همواره دغدغه‌ی این دروس با من بود و بعد از آن هم که وارد تشکیلات نظامی شدم و ناخواسته از حوزه فاصله گرفتم، همواره علاقمند بودم تا اینکه بعد از سال­‌ها این علاقه را از طریق رشته‌ی دانشگاهی مشابهی پیگیری کردم و از …

حجاب و پوشش بانوان در ایران باستان

با توجه به عدم وجوب حجاب بر کنیزان و اهل کتاب، آیا می­توان به این نتیجه رسید که ملاک وجوب حجاب بر زنان مسلمان و آزاد، به دلیل احترام به آنان است نه صرف عفاف؟ حکم حجاب، یعنی اصل پوشش، با قطع نظر از چگونگی و حدود آن، از احکام تأسیسی و ابداعی اسلام نیست، بلکه از احکام امضایی است، یعنی هیچ جمعی از جوامع عقلای جهان را در گذشته و حال سراغ نداریم که انسان را بدون پوشش تحمل کند و هیچ حد و مرزی را برای پوشش قایل نباشد (بگذریم از برخی موارد بسیار استثنایی). به بیان دیگر …