شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حوزه‌های خواهران هرگز صرفاً و منحصراً در پی مجتهده پروی و فقیهه سازی نبوده و نیست. این حوزه‌ها اولاً: تربیت دینی خواهران و تهذیب درون خانوادگی خودِ آنان و ثانیاً: نشاندن بذر تحقیق و کاوش در علوم اسلامی در اذهان خواهران کشورمان و ثالثاً: آموزش تخصصی علوم انسانی اسلامی مسئله محور در میان خواهران و رابعاً: یافتن پاسخ‌های محققانه‌ی زنانه به مسائل نوپدید زنان را و ورود جدی بانوان در عرصه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نشانه گرفته است.
اختصاصی شبکه اجتهاد: پژوهش در احوال و زندگانی زنان، گویای این حقیقت است که همواره تعداد قابل‌توجهی از اینان در عرصه‌های علوم و فنون درخشیده‌اند. حضور زنان در فعالیت‌های علمی، علی‌رغم محدودیت‌ها و فشارها و مهجور داشتن‌ها، امر غیرقابل‌انکاری است. زنان مسلمان، از صدر اسلام در فراگیری قرآن کریم و آموزش آن، نقل حدیث و سنت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و معصومان علیهم‌السلام، تعلیم و درمان و سایر دانش‌های ضروری در کنار مسئولیت خانواده، نقش برجسته داشته‌اند. یکی از بزرگ زنان تاریخ معاصر، حاجیه مجتهده امین، بانویی عالم، فاضل، فقیه، محدث، شاعر، حکیم و مفسر بوده است که برکات و خیرات وجودی‌اش یعنی تألیفات و آثار مکتوب وی و نیز تأسیس مکتب دینی فاطمه، دبیرستان دخترانه امین و سایر صدقات جاریه‌اش همچنان پابرجاست. به‌علاوه می‌توان از بانو زهره صفاتی نیز یاد نمود. به مناسبت سالروز شهادت حضرت فاطمه زهرا (س)، به جهت آشنایی بیشتر با تأثیر بانوان فقیه در طول تاریخ تشیع، گفتگویی با حجت‌الاسلام علی‌اکبر صافی اصفهانی، رئیس دو موسسه آموزش عالی حوزوی علامه مجلسی برادران و مجتهده امین خواهران وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان انجام دادیم. معاون آموزش دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان معتقد است خروجی حوزه‌های خواهران نباید فقط مجتهده و فقیهه باشد. مشروح گفتگو با وی از نگاه شما می‌گذرد.
اجتهاد: چرا در طول تاریخ فقه شیعه، تنها دو مجتهد به نام‌های مجتهده امین و بانو صفاتی به چشم می‌خورند؟
صافی اصفهانی: هر دو بانوی مجتهده امین و صفاتی، محصول سالیان دراز مطالعه و تحصیل و تحقیق در علوم حوزوی هستند و نباید فقط با گذشت نزدیک به دو دهه از دور جدید رشد و توسعه حوزه‌های علمیه خواهران، انتظار خروجی مجتهده از این حوزه‌های نوپا را داشت. اصلاً خروجی حوزه‌های خواهران را فقط مجتهده و فقیهه دانستن یک اشتباه بزرگ است. روزی در ایران عالمانی مثل علامه جعفری یا آیت‌الله مطهری از یافتن یک بانوی عالمه حوزوی در خانه‌ای در شهر اصفهان ذوق‌زده می‌شدند ولی امروز به برکت جمهوری اسلامی حدود ۴۷ هزار بانوی حوزوی فارغ‌التحصیل و ۵۵ هزار بانوی حوزوی در حال تحصیل داریم و چند هزار بانوی حوزوی در سراسر ایران مشغول خدمات علمی و فرهنگی هستند. مضافاً بر اینکه امروزه چه در حوزه‌های برادران و چه خواهران، مکانیزم رسیدن به درجه و رتبه اجتهاد تغییر کرده است. آن‌قدر فروع فقهی متنوع و متعدد و شاخه‌های پیچ‌درپیچ تخصصی در فقه و علوم اسلامی پدیدار شده است که اجتهاد مطلق را تا حدودی به امری دست نیافتنی تبدیل کرده است و ما بیشتر نیازمند اجتهاد متجزی و ریز تخصص‌های فقهی هستیم نه اجتهاد کل فی الکل. اجتهادی کلی در زمان‌های قدیم، امری سهل می‌نمود ولی با توسعه‌ی کنونی فقه و علوم اسلامی، اجتهاد فراگیر، صعب و مشکل به نظر می‌رسد.
اجتهاد: چرا از بانوان مجتهده، هیچ کتاب مطرحی به‌جای نمانده است؟
صافی اصفهانی: اگر منظور، مجتهده امین اصفهانی است، از ایشان آثاری مطرح و مرجع مثل تفسیر ۱۵ جلدی مخزن العرفان و چندین اثر مطرح دیگر به ارمغان مانده است؛ اما از بانوان حوزوی معاصر، هزاران تحقیق و رساله علمی و صدها تک‌نگاری‌ها و مقالات پژوهشی در بازار نشر وجود دارد و روا نیست حوزه‌های خواهران و بانوان فقه پژوه معاصر را به کمبود خروجی پژوهشی توصیف نمود.
اجتهاد: چرا بانوان فقه پژوه، حتی امکان نگارش دروس فقهی و اصولی خود را نیز ندارند و متون دروس ایشان را نیز آقایان فقیه می‌نویسند؟
صافی اصفهانی: این‌طور نیست! خواهران حوزوی در تقریر نویسی دروس تخصصی، گاهی از آقایان هم بهتر و دقیق‌تر هستند؛ لکن همان‌طور که عرض شد در این عمر کم حوزه‌های خواهران در ایران که از دهه سوم انقلاب وارد مرحله جدیدی از ساختارمندی و رسمیت شده‌اند نباید انتظار داشت که این تقریرات به مرحله انتشار برسد و با تقریرات درسی حوزه‌های برادران، مقایسه و ارزیابی و قضاوت شود.
اجتهاد: با توجه به اشتغالات فراوان بانوان در منزل، آیا تربیت ایشان به‌عنوان مجتهد و فقه پژوه، اساساً سیاست درستی است یا باید بر رشته‌های تخصصی مانند فقه بانوان یا تبلیغ تمرکز کرد؟
صافی اصفهانی: خیر، سیاست درستی نیست. حوزه‌های خواهران هرگز صرفاً و منحصراً در پی مجتهده‌پروی و فقیهه‌سازی نبوده و نیست. این حوزه‌ها اولاً: تربیت دینی خواهران و تهذیب درون خانوادگی خودِ آنان و ثانیاً: نشاندن بذر تحقیق و کاوش در علوم اسلامی در اذهان خواهران کشورمان و ثالثاً: آموزش تخصصی علوم انسانی اسلامی مسئله محور در میان خواهران و رابعاً: یافتن پاسخ‌های محققانه‌ی زنانه به مسائل نوپدید زنان را و ورود جدی بانوان در عرصه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نشانه گرفته است. این حوزه‌ها در همین دو دهه بحمدالله توفیقات زیادی را در این عرصه‌ها به دست آورده است. ما هم‌اکنون فقط در موسسه آموزش عالی حوزوی مجتهده امین اصفهان که بنده مسئولیت دارم، نزدیک یکصد و پنجاه پایان‌نامه سطح سه تخصصی دفاع شده با امتیاز بالا، در موضوعات مطالعات اسلامی زنان، فلسفه و کلام، تفسیر، فقه و غیره را انباشته داریم که بسیاری از آن‌ها، از ویژگی مسئله محوری و ایده سازی، برخوردار و قابل نشر و ارجاع علمی است. اخیراً با اجرای رشته‌هایی همچون سطح ۳ تخصصی مشاوره خانواده، سطح ۳ تخصصی تربیت دینی کودک و نوجوان، سطح ۴ فقه خانواده و رشته‌های کاربردی دیگری از این قسم در موسسه مجتهده امین دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، می‌توان خروجی‌های پژوهشی بسیار بهتر و کاربردی‌تری را در آینده شاهد بود.
