شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد فقه‌الاقتصاد ضمن دعوت از سیدعباس موسویان برای مناظره درباره طرح بانکداری اسلامی اظهار کرد: به بانیان این طرح باید عرض کنم که اگر قرار است «اسلام‌مالی» کنید که این اقدام را چند سال است انجام داده‌اید پس دیگر آن را تمام کنید و علناً بگویید بانکداری ما همان بانکداری غربی و متعارف است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام محمد مبشری‌عارف، استاد فقه‌الاقتصاد، پژوهشگر اقتصاد اسلامی و عضو اول شورای دبیرخانه مجمع اساتید استان تهران، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره طرح اصلاح قانون عملیات بانکداری بدون ربا و برخی انتقادات به آن پرداخت و اظهار کرد: فضای مباحث اقتصادی دقیق است و باید همراه با راهبرد باشد اما به نظر می‌رسد فرصتی که مجلس شورای اسلامی برای این اصلاحات در ساختار بانکداری کشور به ویژه با قید اسلامی در نظر گرفته بسیاری از نکاتی را که باید در این اصلاحات در نظر گرفته شود مورد توجه قرار نداده است.
پذیرش تورم در طرح جدید بانکداری
وی با بیان اینکه طرح جدید بانکداری اسلامی توجهی به منابع مالی اسلام نداشته است، ادامه داد: وقتی از بانکداری اسلامی سخن می‌گوییم، زیربنای آن را باید فقه تعیین کند اما بنده از آقایان طرح اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا این سؤال را می‌پرسم که چند مورد از منابع مالی اسلام در این طرح نام برده شده است؟ چرا واژه اسلام را خراب می‌کنید؟ بهتر بود به جای «طرح بانکداری اسلامی» از «طرح بانکداری» استفاده می‌کردید.
مبشری‌عارف با اشاره به تناقض طرح بانکداری اسلامی با فقه، افزود: نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که مواردی که با عنوان استقلال بانک مرکزی یا بنگاه‌داری‌های ۴۰ درصدی اشاره شده به این معنی است که ما آن شیوه از بانکداری را امضا می‌کنیم که تورم در آن پذیرفته شده است و این موضوع با فقه ما، که بنای آن بر حفاظت از قدرت خرید برای مکلف و فقرزدایی است، تناقض دارد.
آیا شارع تعریفی از پول دارد؟
این کارشناس اقتصاد اسلامی ابراز کرد: توصیه بنده این است که اگر این آقایان واقعاً می‌خواهند بانکداری اسلامی به معنای دقیق کلمه در کشور محقق شود باید از کارشناسان تلفیقی، یعنی کسانی‌که نه حوزه و نه دانشگاه را به خوبی نخوانده‌اند پرهیز کنند و به سمت کسانی بروند که بتوانند از تخصص فقهی به صورت کاربردی در این مسائل استفاده کنند.
استاد فقه‌الاقتصاد با بیان اینکه باید تعریف دقیقی از پول ارائه دهیم، گفت: انتقاد دیگر از این طرح این است که در بحث بانکداری بدون ربا هنوزهم تعریفی از پول به معنای دقیق کلمه ارائه نداده‌ایم. اساساً مشخص نکرده‌ایم که آیا شارع تعریفی از پول دارد یا خیر؟ تعریف ربا بعد از تعریف پول انجام می‌شود اما متأسفانه مشاهده می‌کنیم برخی افرادی هم که تعریفی در این حوزه ارائه می‌دهند، تعاریف گوگلی و با مراجعه به کتاب‌های دست چندم است.
تأکید رهبر معظم انقلاب بر الگوگیری علوم انسانی از قرآن
عضو شورای دبیرخانه مجمع اساتید استان تهران یادآور شد: شارع ضوابط تعریف پول را مطرح کرده و معتقدم که چنین موضوعی را می‌توانیم از منابع خودمان تولید کنیم. همان‌گونه که مقام معظم رهبری فرمودند که علوم انسانی باید از قرآن گرفته شود، اقتصاد هم جزئی از علوم انسانی است و باید در این زمینه تولیدات لازم صورت بگیرد. لذا به جای شعار دادن، بهتر است راهبردها را عملیاتی کنیم.
توصیه بنده این است که اگر این آقایان واقعا ً‌می‌خواهند بانکداری اسلامی به معنای دقیق کلمه در کشور محقق شود باید از کارشناسان تلفیقی، یعنی کسانی‌که نه حوزه و نه دانشگاه را به خوبی نخوانده‌اند پرهیز کنند و به سمت کسانی بروند که بتوانند از تخصص فقهی به صورت کاربردی در این مسائل استفاده کنند
مبشری‌عارف تصریح کرد: ملت ما در موضوع گرانی بنزین ناراحت و معترض هستند و رهبر معظم انقلاب هم در این زمینه رجوع به کارشناس داده‌اند. وقتی که سران سه قوه به عنوان کارشناس تعیین شده‌اند بنابراین دیگر مقام معظم رهبری نمی‌توانند آنچه را که باید به نفع ملت باشد به صورت دقّی مطرح کنند؛ بنابراین رجوع به کارشناس می‌دهند.
کاهش قدرت خرید مردم با افزایش نرخ بنزین
وی ادامه داد: علت اینکه رهبر معظم انقلاب در چنین مواردی به کارشناس رجوع می‌دهند این است که خداوند متعال فرموده: «ان الله لایغیر ما به قوم حتی یغیر ما به انفسهم» منظور این است که مردم و مسئولان باید این مسائل را زیربنایی حل کنند. در بحث گرانی بنزین که شاهد سه برابر شدن قیمت آن و کاهش ۳۰۰ درصدی قدرت خرید مردم در بسیاری از موارد به ویژه در زمینه هزینه سوخت هستیم، اگر نظریه نصابی که ما مطرح کردیم و به دلیل مسائل امنیتی امکان مطرح کردن جزئیات آن در فضای عمومی را نداریم مورد استفاده قرار می‌دادیم، شاید بسیاری از این مشکلات برطرف می‌شد.
این کارشناس اقتصاد اسلامی به ضرورت مباحث علمی در زمینه اصلاح نظام بانکی اشاره و اضافه کرد: در چنین مواردی نیازمند آن هستیم که کارشناسان جمع شده و دعوای علمی راه بیندازیم، نه اینکه برخی از مسئولان بگویند ما حرف‌های شما را شنیدیم. سنت حوزه علمیه شامل بیان علمی و رد علمی بوده است. در حوزه‌های علمیه، دعوا، بحث و نقد و چکش‌کاری شده و خروجی آن تبدیل به قانون می‌شده است. این سنت حوزه بوده اما متأسفانه چنین اتفاقاتی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی یا مرکز پژوهش‌ها صورت نمی‌گیرد.
ساختار اقتصاد باید مبتنی بر فقه باشد
مبشری‌عارف با بیان اینکه اصلاح نظام بانکی کشور باید مشکلات زیربنایی را برطرف کند، گفت: خواهشم این است که کارشناسان مربوطه در این مسائل از فقه جواهری استفاده کنند. این همان چیزی است که حضرت امام(ره) مطرح کرده و رهبر معظم انقلاب هم تأکید زیادی بر آن دارند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد و ساختار اقتصاد را مبتنی بر فقه مطرح کنیم، آنگاه اتفاقات حداقلی که برای افراد زحمت آن را کشیده‌اند زیربنایی حل خواهد شد. در غیر این صورت این طرحی که بنده ملاحظه کرده‌ام، مشکلات زیربنایی مملکت را حل نخواهد کرد.
وی درباره سخنان بانیان طراحان طرح بانکداری اسلامی از جمله حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان مبنی بر مشورت با کارشناسان برای آماده کردن این طرح ابراز کرد: این هم درست است و یکی از نشانه‌های آن این است که تعداد بندهای این طرح به مرور زمان زیاد شده اما موضوع این است که این افراد به عنوان نماینده اسلام در حال عمل کردن هستند؛ بنابراین باید توجه و دقت بیشتری به خرج می‌دادند. بنده حتی پیشنهاد مناظره در این زمینه را می‌دهم. اگر ایشان وقت بگذارند، حاضریم در مباحث علمی صبح تا عصر وقت بگذاریم و نتیجه آن هم به مردم ارائه شود.
در موضوع جریمه دیرکردی که جناب آقای موسویان بشارت داده‌اند که با مراجع هم مشورت شده و در مورد چند دسته افراد به اشکال مختلف اعمال می‌شود سؤال این است که آیا شارع فقط همین یک راه را قرار داده است؟ واقعیت این است که ما قبل از اخذ دیرکرد می‌توانیم راه‌های زیادی را طی کنیم
نظریه نصاب در اصلاح مصرف سوخت کارساز است
این استاد فقه‌الاقتصاد و کفایه‌الاصول ادامه داد: در چنین مسائل مهمی اگر هرکس فقط دیدگاه خود را مطرح کند صرفاً نقل قول است و اگر می‌خواهیم به نتیجه برسیم تنها راه آن مناظره جدی همراه با جسارت و دانایی است تا سه رکن عدالت اقتصادی، تعاون و رفاه برای مردم اتفاق بیفتد و ما دیگر با کمترین اعتصابی مواجه نباشیم.
وی با بیان اینکه افزایش قیمت بنزین به شکل منطقی اعمال نشده است، تأکید کرد: اگر نظریه نصاب اجرا می‌شد قبل از آنکه بنزین گران شود درآمد کارگران و طبقه ضعیف به اندازه مورد قبول اضافه شده بود و مردم بدون کوچک‌ترین مشکلی از تنظیم بازار یا مدیریت مصرف سوخت حمایت می‌کردند، نه اینکه اول قیمت بنزین افزایش پیدا کرده و تبدیل به یک بحران شده و سپس اعلام کنیم که قرار است این پول‌ها به حساب خودتان واریز شود.
راهکارهای مختلفی برای مقابله با دیرکرد وجود دارد
این کارشناس اقتصاد اسلامی بیان کرد: ظاهراً در این مجلس بعید است طرح بانکداری اسلامی به تصویب برسد. البته ما نباید فرصت را بسوزانیم. مثلاً در موضوع جریمه دیرکردی که جناب آقای موسویان بشارت داده‌اند که با مراجع هم مشورت شده و در مورد چند دسته افراد به اشکال مختلف اعمال می‌شود سؤال این است که آیا شارع فقط همین یک راه را قرار داده است؟ واقعیت این است که ما قبل از اخذ دیرکرد می‌توانیم راه‌های زیادی را طی کنیم.
مبشری‌عارف در پایان گفت: اگر تعدادی از اصطلاحات را مطرح می‌کنیم که بسیاری از مردم متوجه منظور آن نمی‌شوند در نهایت باعث خواهد شد که قوانینی تصویب شود که مقدرات مردم را جابه‌جا می‌‌کنند. درخواستم از رسانه‌ها این است که مناظراتی نتیجه‌بخش در این زمینه برگزار کنند تا مباحث منطبق با آیات و روایات مطرح شود اما به بانیان این طرح باید عرض کنم که اگر قرار است اسلام‌مالی کنید که این اقدام را چند سال است انجام داده‌اید پس دیگر آن را تمام کنید و علناً بگویید بانکداری ما همان بانکداری غربی و متعارف است.
