شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: خانه علمای شیعه در طول تاریخ مأمن و ملجأ نیازمندان و ستمدیدگان و به روی همه گشوده بوده است. دکتر پولاک؛ پزشک اتریشی که در اواسط قرن نوزدهم به مدت ده سال در ایران زندگی و طبابت کرده و مدتی نیز پزشک مخصوص دربار ناصرالدین شاه قاجار بوده است، از ساده‌زیستی و زهد عالمان شیعه نوشته و اشاره می‌کند که آنان حتی از شاه نیز در خانه محقر خود پذیرایی می‌کردند و مورد اقبال مردم قرار داشتند.
افزایش سریع جمعیت و بالا رفتن میزان مراجعات مردمی به علما باعث شد که آنان خانه خود را به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم کنند؛ در اندرونی، خانواده آنان اقامت داشتند و در بیرونی نیز محلی برای مراجعات مردمی تعبیه شده بود. به تدریج با افزایش مراجعات و نیاز به تقسیم‌بندی کارها، بیرونی علما از خانه آنان کاملا تفکیک شد و جایی به نام «دفتر» مشخص شد تا مراجعات مردمی، زندگی خصوصی آنان و خانواده‌شان را مختل نکند. خانه شخصی آنان نیز به عنوان «بیت» به محل زندگی خانواده و نیز مراجعات مهم یا دوستانه بدل شد.
با این حال، حتی پس از جدایی دفتر از بیت نیز خانه علما محل مراجعه مردمی قرار داشته است. هرچند دفتر آنان کاملا به روی همه باز بوده و به محل اصلی ارتباط علما با مردم بدل شده است. به جز برخی علما که ملاحظات امنیتی یا حکومتی دارند، اغلب آنان در خانه یا دفتر خود، از همه طبقات مردم استقبال می‌کنند و هیچ محدودیتی برای مراجعات مردمی وجود نداشته است.
آنچه که در هفته‌های اخیر در قالب انتشار خبر بازداشت یک نوجوان متهم به سوءاستفاده مالی منتشر شد، این انتظار را به وجود آورده که چرا علما مراقب ارتباطات مردمی خود نیستند. کسانی که در جشن‌ها یا عزاداری‌ها به دفاتر علما آمده باشند می‌دانند که محدودیتی برای عکس‌برداری از علما نیست و اساسا چنین امکانی نیز وجود ندارد که همه مراجعان تشخیص هویت شوند.
آنچه که موضوعیت دارد، سهولت ارتباط‌گیری مردم با علما نیست. اتفاقا باید چنین مزیتی مورد تشویق و تمجید قرار گیرد. آنچه که اهمیت دارد این است که رسانه‌ها و مخاطبان آنها بدانند که به محض مشاهده تصویر یا فیلم کسی کنار علما، این تصویر را به معنی تأیید کامل آن فرد از سوی آن عالم و مرجع تقلید ندانند. چنین مسائلی به ما گوشزد می‌کند که باید آموزش سواد رسانه‌ای در جامعه جدی‌تر گرفته شود. رسانه‌های جدید، اقتضائات، مزایا و معایب خاص خود را دارند و با ارتقای سواد رسانه‌ای می‌توان جلوی سوءاستفاده‌ها را گرفت.
مردم و حتی رسانه‌ها باید بیاموزند که اگر کسی عکس یا فیلمی از خود در کنار علما و مراجع منتشر کند، این لزوما به معنای تأیید آن فرد نیست و حتی لزوما دلالت بر وجود ارتباط نزدیک میان وی با آن شخصیت دینی ندارد. اگر این آگاهی در جامعه تثبیت نشود، افراد مختلف می‌توانند در کنار علما بایستند و عکس بگیرند و از این عکس برای تبلیغات انتخاباتی یا سوءاستفاده‌های مالی بهره‌برداری نادرست بکنند. ادامه این روند نیز منجر به مختل شدن ارتباط آسان و مستقیم علما با مردم خواهد شد./ راوی حوزه
