شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: موضوع ممنوعیت تولید و نگهداری سلاحهای کشتار جمعی، از جمله سلاحهای هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی، به عنوان یک مسئله جهانی و مهم در عصر حاضر مطرح است. در این زمینه، اجماع فقها بر این است که تولید و به کارگیری این سلاح‌ها به دلیل قدرت تخریب و آسیب‌های گسترده‌ای که به انسان‌ها و محیط زیست وارد می‌کنند، ممنوع است. با این حال، برخی فقه‌پژوهان بر این باورند در شرایط کنونی منطقه و تقابل با دشمن هسته‌ای، نگهداری برخی از این سلاح‌ها به منظور ارعاب دشمن و ایجاد بازدارندگی می‌تواند مجاز باشد و در این راستا به ادله‌ای تمسک می‌نمایند که مختصرا بدان اشاره می‌گردد:
ادله و مبانی فقهی
۱. آیات قرآن:
* آیه ۶۰ سوره انفال: «وَ أَعِدُّوا لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّهٍ وَ مِن رِّبَاطِ الْخَیْلِ»؛ (ای مؤمنان) در مقام مبارزه با آن کافران خود را مهیا کنید و تا آن حد که بتوانید از آذوقه و تسلیحات و آلات جنگی و اسبان سواری زین کرده برای تهدید و تخویف دشمنان خدا و دشمنان خودتان فراهم سازید …
آیه‌ی مورد اشاره به مسلمانان دستور می‌دهد که برای مقابله با دشمنان، به اندازه‌ی توان خود آمادگی ایجاد کنند. این آمادگی شامل دو بخش اصلی است: «قوّه» (قدرت) و «رباط الخیل» (ابزار). قدرت باید در جنبه‌های مختلفی مانند سازماندهی، تاکتیک و استراتژی، و همچنین بیداری و هوشیاری در میدان جنگ تجلی یابد. ابزار نیز باید به روز، پیشرفته و متنوع باشند (از جمله سلاحهای مدرن مانند سلاحهای هسته‌ای) هدف از این آمادگی نظامی ایجاد ترس در دل دشمنان و جلوگیری از هر گونه تجاوز است. این آمادگی نظامی به عنوان امری واجب مطرح شده و تأکید شده که ایجاد یک وضعیت دفاعی مناسب، لازمه برقراری امنیت و بازدارندگی در برابر حملات احتمالی است، در مجموع، این آیه به اهمیت آمادگی نظامی و ضرورت توجه به قدرت و ابزار در راستای حفظ امنیت و بازدارندگی در برابر دشمنان می‌پردازد و یکی از مهمترین و اصلی ترین ادله لزوم نگهداری سلاحهای هسته‌ای نیز می‌باشد.
* آیه ۷۱ سوره نساء: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا خُذُوا حِذْرَکُمْ فَانْفِرُوا ثُبَاتٍ أَوِ انْفِرُوا جَمِیعًا» اى کسانی که ایمان آورده‌اید، سلاح خود را برگیرید و همواره آماده کارزار باشید و آنگاه که شمار دشمنان اندک است گروه گروه و چون فراوان است، دسته جمعی به سویشان حرکت کنید.
از این آیه شریفه نیز می‌توان به عنوان دلیل بر لزوم آمادگی دفاعی مسلمانان و از اطلاق آن، بر لزوم تولید و نگهداری سلاح هسته‌ای بهره گرفت. چراکه «حذر» به معنای هوشمندی است و معنایی اعم از تسلیح به سلاح دارد، روایتی هم که در تفسیر مجمع البیان از امام باقر (ع) نقل شده، حذر را به سلاح تفسیر کرده که در مقام بیان معنای کنایی حذر است. (جوادی آملی، تفسیر تسنیم، ج ۱۹: ۴۶۷)
* آیه ۱۲۳ سوره توبه: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قَاتِلُوا الَّذِینَ یَلُونَکُمْ مِنَ الْکُفَّارِ وَلْیَجِدُوا فِیکُمْ غِلْظَهً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ»
بر اساس این آیه، رفتار مسلمانان باید به گونه‌ای باشد که دشمنان اسلام جرأت توطئه و نفوذ پیدا نکنند. این آیه به عنوان مجوزی برای داشتن سلاحهای قوی و بازدارنده، از جمله سلاح هسته‌ای، در نظر گرفته می‌شود. فقها نیز در کتب فقهی موارد مشابهی را در شرایط ضروری مجازدانسته‌اند.
این آیه می‌تواند مجوزی برای بهره‌گیری از سلاحهای بازدارنده در برابر تهدیدات خارجی باشد، که این دیدگاه ممکن است منعکس‌کننده رویکردهای خاصی در سیاست‌های دفاعی مسلمین باشد.
* آیه ۱۹۱ سوره بقره:«وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أَخْرِجُوهُمْ مِنْ حیثُ أَخْرَجُوکُمْ وَ الفتنه أشد من القتل ولا تقاتلوهُمْ عِنْدَ الْمَسْجِد الحرام حتى الْفِتْنَهُ أَشَدُ مِنَ الْقَتْلِ یُقاتِلُوکُمْ فِیهِ فَإِنْ قاتَلُوکُمْ فَاقْتُلُوهُمْ کَذلِکَ جَزَاءُ الْکافِرِین»
این آیه تاکید دارد که مسلمانان اجازه دارند با مشرکان مبارزه کرده و از سرزمین‌های مقدس خود دفاع کنند، حتی در ماه‌ها و مکان‌های حرام، در صورتی که مورد حمله قرار گیرند. نکته اصلی این است که محدودیتی در ابزار و روش‌های دفاعی وجود ندارد و مسلمانان مجاز به مقابله به مثل در هر شرایطی هستند.
این تحلیل از منظر دینی و حقوقی به جواز استفاده از ابزار جنگی در اسلام پرداخته و فلسفه آن را توضیح می‌دهد.
* آیه ۱۴۱ سوره نساء «لَن یَجْعَلَ اللهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَى المُؤمِنینَ سَبِیلاً» و آیه ۸ سوره منافقون «وَ لِلَّهِ العزّه و لرسوله و للمؤمنین»
این آیات نیز به نفی سلطه کافران بر مؤمنان اشاره دارد و بر لزوم تقویت قدرت مسلمانان تأکید می‌کند.
این دو آیه از توسعه و استفاده از قدرت نظامی، از جمله سلاحهای پیشرفته مانند سلاحهای هسته‌ای، حمایت می‌کنند. و اشاره می‌کند که مؤمنان نباید تحت سلطه کافران باشند و عزت و برتری باید از آن مسلمانان باشد و اقتدار دولت اسلامی و برتری نظامی بر مستکبران متوقف بر تولید و انباشت این سلاح است و عدم تولید آن باعث ضعف و زبونی مسلمانان می‌گردد، بنابراین بر مبنای قاعده نفی سبیل بر دولت اسلامی واجب است که پروژه ساخت سلاح هسته ای را پیگیری نماید.
۲. دلیل عقل
امنیت و دفاع از کشور از جمله نیازهای اساسی هر ملتی به شمار می‌رود. متصدیان امور باید به درستی مفهوم امنیت و راه‌های دستیابی به آن را درک کنند و اهمیت آن را در برابر تهدیدات دشمنان بشناسند. در شرایط کنونی، که یکی از مقاطع حساس تاریخ اسلام محسوب می‌شود، دشمنان اسلام، به ویژه رژیم صهیونیستی که به سلاحهای هسته‌ای مجهز است، با حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی، به طور علنی مسلمانان را تهدید کرده و دست به کشتارهای فجیع در فلسطین و لبنان زده‌اند. این رژیم به هیچ یک از خطوط قرمز بین‌المللی پایبند نیست و به دنبال افزایش تنش با امنیت کشور ما نیز می‌باشد.
در این راستا، تولید و نگهداری سلاحهای هسته‌ای، نه به‌منظور استفاده در میدان نبرد، بلکه به عنوان ابزاری برای ارعاب دشمن، می‌تواند خاصیت بازدارندگی داشته باشد. با مشاهده این سلاح‌ها، دشمن هرگز به فکر تجاوز نخواهد افتاد. همچنین، این اقدام می‌تواند به افزایش اقتدار کشور و کاهش سلطه دشمن منجر شود و قدرت چانه‌زنی حکومت اسلامی را تقویت کند. بنابراین، این دیدگاه می‌تواند به عنوان یک استراتژی دفاعی مورد توجه قرار گیرد.
سخن پایانی
نگهداری سلاحهای هسته‌ای به عنوان یک اقدام دفاعی و برای حفظ امنیت کشور، با استناد به آیات قرآن، قواعد فقهی و نظرات فقها توجیه می‌شود. این موضوع به عنوان یک مسئله پیچیده و حساس در فقه اسلامی و حقوق بین‌الملل مطرح است و نیاز به بررسی‌های دقیق و جامع دارد.
نویسنده: حجت‌الاسلام مهدی عصمتی، محقق و مدرس سطوح عالی حوزه علمیه خراسان
