شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
۱۱: نیت روزه چگونه است؟
جواب: همه مراجع: نیت «روزه»؛ یعنی، شخص تصمیم داشته باشد برای انجام دادن فرمان خداوند، از اذان صبح تا مغرب، کاری که روزه را باطل می‌کند، انجام ندهد و لازم نیست آن را از قلب خود بگذراند و یا بر زبان جاری کند.[۱]
جواب: همه مراجع: نیت برای روزه ماه رمضان و نذر معیّن، از اول شب تا اذان صبح و برای روزه غیر معین (مانند روزه قضا و نذر مطلق)، از اول شب تا ظهر روز بعد است. نیت روزه مستحبی، از اول شب شروع شده و تمام روز- تا موقعی که به اندازه نیت کردن به مغرب وقت مانده باشد- ادامه دارد.[۲]تبصره. تعریف مغرب در پرسش‌های آینده در عنوان «وقت افطار» بیان شده است.
جواب: همه مراجع: اگر آنچه روزه را باطل می‌کند، انجام نداده‌اید، روزه صحیح است.[۳]
نیت آخر شعبان
۱۴: نمی‌دانم فردا اول ماه رمضان است یا آخر شعبان، آیا گرفتن روزه واجب است؟ به چه نیت روزه بگیرم؟
جواب: همه مراجع: خیر، گرفتن روزه آن روز واجب نیست؛ ولی اگر بخواهید روزه بگیرید، نمی‌توانید به نیت ماه رمضان بگیرید؛ بلکه باید به نیت ماه شعبان یا روزه قضا- اگر به ذمه دارید- و مانند آن روزه بگیرید و چنانچه بعد معلوم شود، ماه رمضان بوده، از رمضان محسوب می‌شود و اگر دراثنای روز بفهمید، باید فوری نیت خود را به روزه ماه رمضان برگردانید.[۴]
نیت ماه رمضان
۱۵: در ماه رمضان باید برای هر روز نیت کرد، یا اینکه یک نیت در اول ماه کافی است؟
جواب: همه مراجع: اگر شب اول ماه رمضان نیت کند که یک ماه را روزه بگیرد، کافی است؛ ولی بهتر است (احتیاط مستحب) در هر شب ماه رمضان، برای روزه فردای آن نیز، نیت کند.[۵]
فراموشی نیت روزه
۱۶: اگر شب اول ماه رمضان، نیت روزه را فراموش کند و پیش از ظهر یادش بیاید، تکلیف روزه او چیست؟
جواب: همه مراجع (به‌جز تبریزی و وحید): اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده، باید نیت کند و روزه‌اش صحیح است و اگر یکی از آنها را مرتکب شده، روزه او باطل است؛ ولی [به احترام ماه رمضان] باید تا اذان مغرب، از کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری و بعد از ماه رمضان، آن روز را قضا کند.[۶]آیات عظام تبریزی و وحید: اگر مبطلات روزه را مرتکب نشده، باید نیت کند و روزه بگیرد و بنا بر احتیاط واجب بعد از ماه رمضان نیز قضا نماید و اگر یکی از آنها را مرتکب شده، روزه‌اش باطل است؛ ولی [به احترام ماه رمضان] باید تا اذان مغرب از کاری که روزه را باطل می‌کند، خودداری و بعد از ماه رمضان آن روز را قضا کند.[۷]
زمان روزه
وقت سحری
۱۷: کسی که در سحر تا پایان اذان غذا بخورد، روزه‌اش چه حکمی دارد؟
جواب: همه مراجع: ملاک امساک برای روزه، طلوع فجر صادق است. پس اگر با شروع اذان، اطمینان به طلوع فجر پیدا کند، نباید چیزی بخورد و اگر لقمه‌ای در دهان دارد، نباید فرو برد. امّا اگر اطمینان به دخول وقت ندارد، می‌تواند چیزی بخورد.[۸]۱۸: اگر شخصی با اعتقاد به اینکه هنوز اذان صبح را نگفته‌اند، مشغول سحری شود، سپس متوجه گردد که وقت اذان صبح گذشته است؛ حکم روزه او چیست؟
جواب: همه مراجع (به‌جز بهجت): اگر بدون بررسی و تحقیق در طلوع فجر، مشغول سحری شده، روزه‌اش باطل است و باید قضا کند.[۹]
آیت‌الله بهجت: اگر بدون بررسی و تحقیق در طلوع فجر، مشغول سحری شده، بنا بر احتیاط واجب روزه‌اش باطل است و باید قضا کند.[۱۰]
تبصره: فرد یادشده باوجوداینکه روزه‌اش باطل شده، حق ندارد افطار کند؛ بلکه باید تا شب از مفطرات امساک نماید.
شب‌های مهتابی
۱۹: خواندن نماز صبح، در لیالی مقمره (شب‌هایی که سحر مهتاب است) چگونه است؟
جواب: همه مراجع (به‌جز امام): تفاوتی بین شب‌های مهتابی و غیر مهتابی نیست و ملاک، یقین به طلوع فجر و دخول وقت نماز است.[۱۱]
امام: در شب‌های مهتابی برای نماز صبح، باید مدتی صبر کنند تا روشنایی طلوع فجر احراز شود.[۱۲]
وقت افطار
۲۰: وقت افطار کردن روزه چه زمانی است؟
جواب: آیات عظام امام، خامنه‌ای، فاضل، صافی و نوری: وقت افطار روزه مغرب است.
مغرب زمانی است که قرص خورشید در افق پنهان شود و بعد از مدتی سرخی طرف مشرق از بالای سر انسان بگذرد.[۱۳]
آیت‌الله بهجت: وقت افطار روزه مغرب است. مغرب زمانی است که قرص خورشید در افق پنهان شود؛ ولی احتیاط مستحب آن است که مدتی صبر کند تا سرخی طرف مشرق از بین برود. [۱۴]
آیات عظام تبریزی، سیستانی، مکارم و وحید: وقت افطار روزه مغرب است.
مغرب زمانی است که قرص خورشید در افق پنهان شود و بنا بر احتیاط واجب باید مدتی صبر کند تا سرخی طرف مشرق از بالای سر انسان بگذرد.[۱۵]
تبصره: بر اساس دیدگاه مشهور فقیهان بین غروب و مغرب تفاوت است.
غروب عبارت است از پنهان شدن قرص خورشید در افق. مغرب عبارت است از زمانی که سرخی طرف مشرق که بعد از غروب خورشید پیدا می‌شود، از بین برود.
فاصله زمانی بین غروب خورشید و مغرب به اختلاف فصل‌های سال تفاوت می‌کند؛ (تقریباً بین پانزده تا بیست دقیقه می‌باشد).
۲۱: آیا با شروع اذان مغرب رادیو و تلویزیون، افطار روزه جایز است؟
جواب: همه مراجع (به‌جز بهجت): اگر یقین دارید با اذان رادیو و تلویزیون، وقت داخل شده، اشکال ندارد.[۱۶]
آیت‌الله بهجت: به‌محض اینکه قرص خورشید در افق پنهان شود، افطار روزه جایز است؛ ولی احتیاط مستحب آن است که مدتی صبر کند تا سرخی طرف مشرق از بین برود.[۱۷]
تبصره. طبق فتوای حضرت آیت‌الله بهجت افطار کردن روزه کمی پیش از اذان رادیو و تلویزیون نیز جایز است؛ زیرا اذان این رسانه مدتی (نزدیک بیست دقیقه) بعد از غروب خورشید است.
نماز هنگام افطار
۲۲: هنگام اذان مغرب، افطار کردن بهتر است، یا خواندن نماز مغرب و عشاء؟
جواب: همه مراجع: خواندن نماز مغرب و عشاء بهتر است؛ ولی اگر کسی منتظر او است یا بسیار گرسنه است که نمی‌تواند نماز را با حضور قلب بخواند، افطار کردن بهتر است.[۱۸]
[۲]. وحید، توضیح المسائل، م ۱۵۶۰، ۱۵۶۱، ۱۵۷۲ و ۱۵۷۳؛ توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۵۲، ۱۵۵۳، ۱۵۵۵ و ۱۵۶۵
[۳]. العروهالوثقی، ج ۲، نیهالصوم
[۴]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۶۸، ۱۵۶۹؛ وحید، توضیح المسائل، م ۱۵۷۶ و ۱۵۷۷
[۵]. العروه الوثقی، ج ۲، نیه الصوم، م ۱۵
[۶]. توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۶۱
[۷]. تبریزی، توضیح المسائل مراجع، م ۱۵۶۱؛ وحید، توضیح المسائل، م ۱۵۶۹
[۸]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۴۲ و ۱۵۷۴
[۹]. امام، نوری، فاضل و مکارم، تعلیقات علی العروه، ج ۳، فصل فیما تعلیق بالقضا، االرابع؛ سیستانی، وحید و تبریزی، منهاج الصالحین، م ۱۰۲۳؛ صافی، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۳۳۶ و دفتر: خامنه‌ای
[۱۰]. بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۱۳۲
[۱۱]. فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۲۳۱؛ مکارم، استفتاءات، ج ۱، س ۱۰۴؛ نوری، استفتاءات، ج ۱، س ۱۰۳؛ صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۱۹۳ دفتر: بهجت، وحید، خامنه‌ای، سیستانی و تبریزی
[۱۲]. استفتاءات، ج ۱، احکام نماز، س ۱۹ و ۲۰
[۱۳]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۳۵ و دفتر: خامنه‌ای
[۱۴]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۳۵
[۱۵]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۳۵؛ وحید، توضیح المسائل، م ۷۴۱
[۱۶]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۳۵ و ۷۴۲؛ وحید، توضیح المسائل، م ۷۴۱ و ۷۴۸ و دفتر: خامنه‌ای
[۱۷]. توضیح المسائل مراجع، م ۷۳۵ و ۷۴۲
[۱۸]. همان، م ۱۷۵۰؛ وحید، توضیح المسائل، م ۱۷۵۸
