شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام بی‌آزار شیرازی اظهار کرد: به یاد دارم که مرحوم آیت‌الله خسروشاهی در سال‌های قبل از انقلاب به شکلی بسیار جالب تمام کتاب‌هایی را که در جهت وحدت بود ترجمه می‌کردند. کتاب‌های جیبی در حوزه علمیه چاپ می‌کردند و این کار بسیار بدیع و جالبی بود و حوزه علمیه را با افکار اهل سنت آشنا می‌کرد، چراکه این تفکر غلطی است که بگوییم همه اهل سنت با اهل بیت(ع) دشمنی دارند.
به گزارش شبکه اجتهاد، مراسم بزرگداشت استاد سیدهادی خسروشاهی، ۲۱ اسفندماه، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، عضو شورای علمی و برنامه‌ریزی مرکز ادیان آستان قدس رضوی، استاد سیدمحمد قائم‌مقامی، محسن مسچی؛ معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و ماموستا عزیز بابایی، امام جمعه و جماعت مسجد اهل سنت صادقیه از سوی بنیاد قرآن با همکاری ایکنا، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مجمع جهانی روحانیون سادات، مرکز بررسی‌های اسلامی و حوزه علمیه امام حسین(ع) برگزار شد. در ادامه متن سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بی‌آزار شیرازی را می‌خوانید:
مهم‌ترین کار شخصیت‌های الهی همانند آیت‌الله بروجردی این بود که قبل از انقلاب اسلامی ایجاد وحدت کردند. اولین کار ایشان این بود که کتاب «الخلاف فی الاحکام» شیخ طوسی را چاپ و بعد از تمام کتاب‌های تفرقه‌افکن که به سایر مذاهب و ادیان و توهین می‌کردند جلوگیری کردند. آیت‌الله فاضل نقل کردند که آیت‌الله بروجردی فرمودند فلان کتاب که به خلفا توهین کرده را بردارید و با خرج بنده آن مطالبش را بردارید.
یکی از کسانی‌که در این راستا کارهای خیلی مهمی انجام می‌دادند آیت‌الله خسروشاهی بودند و بنده به یاد دارم که در سال‌های قبل از انقلاب بسیار جالب تمام کتاب‌هایی را که در جهت وحدت بود ترجمه می‌کردند. کتاب‌های جیبی در حوزه علمیه چاپ می‌کردند و این کار بسیار بدیع و جالبی بود و حوزه علمیه را با افکار اهل سنت آشنا می‌کردند چراکه این تفکر غلطی است که بگوییم همه اهل سنت با اهل بیت(ع) دشمنی دارند.
درست است که عده‌ای در گذشته بوده و ممکن است الان هم باشند که مخالفتی داشته باشند اما واقعیت این است که اکثر اهل سنت از دوستداران اهل بیت(ع) هستند لذا یکی از مهم‌ترین کارهای آیت‌الله خسروشاهی این بود که ثابت کردند بسیاری از اهل سنت بسیار با اخلاق و حتی برخی از آنها از سادات هستند و در همان زمان هم علامه قمی در مصر از طرف آیت‌الله بروجردی کتاب‌های شیعه همانند «تفسیر مجمع البیان»، «شهیدین»، «مختصر نافع» و بسیاری دیگر از کتاب‌ها را چاپ می‌کردند.
بنده با آیت‌الله خسروشاهی که این جلسه به نام ایشان برگزار شده سفری به لبنان داشتیم و با امام موسی صدر دیدار و همراه با ایشان در شهرهای لبنان سفر کردیم. این مرد بزرگوار واقعاً روحیه تقریبی جالبی داشتند که بنده در این سفر مشاهده کردم از جمله به یک کتابخانه رفتیم که به دنبال کتاب‌هایی می‌گشتند که عامل وحدت هستند از جمله کتاب «الامام علی صوت العداله الانسانیه» اثر جرج جرداق را به بنده نشان دادند و تمام مجلدات را بلافاصله خریداری و ترجمه کردند.
جرج جرداق بیان می‌کند که حضرت علی(ع) فردی فرازمانی و فرامکانی است و امامت ایشان منحصر به شیعه نیست بلکه دامنه بسیار وسیعی دارد. بعداً هم که به مصر رفتند در آنجا هم کتاب‌هایی راجع به اهل بیت(ع) ترجمه و چاپ کردند. یکی از کتاب‌های ایشان «قصه تقریب» بود که مجمع جهانی تقریب آن را با مقدمه شیخ محمود شلتوت چاپ کرده است. ایشان همچنین اوایلی که مقام معظم رهبری به این مقام رسیده بودند و می‌خواستند مجمع جهانی تقریب را تأسیس کنند که به احترام دارالتقریب یک نامه شفاهی را توسط آیت‌الله تسخیری به بنده رساندند که بنده به علامه قمی برسانم چراکه مقام معظم رهبری احترام بسیاری برای دارالتقریب و علامه قمی قائل بودند و ایشان هم آن نامه را به بهترین وجه ممکن پاسخ دادند.
ایشان در این نامه به مقام معظم رهبری اشاره کردند که حاضرم تمام تجربیات خود را در اختیار شما بگذارم. در آن جلسه‌ای که این مسئله مطرح شد آیت‌الله خسروشاهی گفتند بنده اینکار را انجام می‌دهم لذا به پاریس و خدمت آیت‌الله قمی رفتند و تجربیات ایشان را گرفتند و برای مقام معظم رهبری بیان کردند. خود علامه قمی به بنده گفتند که نام مجمع جهانی تقریب را من انتخاب کرده‌ام لذا آیت‌الله خسروشاهی نقش بسیار مهمی در وحدت مسلمانان داشتند و در این راستا دارای برنامه‌های عملی، کتاب‌های تقریبی و ملاقات‌هایی در سطح جهان اسلام بودند.
به یاد دارم سمیناری برای علامه نورسی برگزار کردیم. علامه نورسی کسی است که دستور داده طلاب هر روز دعای جوشن کبیر را بخوانند و سایر مردم نیز هر روز جمعه این دعای منسوب به امام سجاد(ع) را بخوانند و هر هفته هم در چندین کانال ترکیه خوانده می‌شود. آیت‌الله خسروشاهی کتابی درباره جوشن کبیر را که از ترکیه خریده بودند آوردند و بنده در آن سمینار اعلام و بسیار از شاگردان نورسی و هیئتی که از ترکیه آمده بودند تشکر کردم و آنها تشویق شدند که این دعا را به انگلیسی نیز ترجمه کنند و گفتند که ما کتاب صحیفه سجادیه را هم به زبان انگلیسی ترجمه کرده‌ایم و هنگامی که بنده به ترکیه رفتم آن را به بنده دادند و گفتند این ثمره سمیناری است که برگزار کردید.
بنده یک نسخه از آن را برای آیت‌الله مکارم شیرازی بردم و ایشان گمان کردند این کتاب توسط شیعیان ترکیه ترجمه شده اما بنده گفتم این توسط مردم اهل سنت ترجمه شده است و آنها هم هر روز یا هر هفته این کتاب را می‌خوانند. امیدواریم خداوند این مرد بزرگوار را که در راه تقریب کارهای بزرگی انجام دادند غرق رحمت کند.
پنج خصوصیت ویژه مرحوم خسروشاهی
همچنین محسن مسچی، معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداخت که متن سخنانی وی در ادامه می‌آید:
لازم می‌دانم ابتدا از سوابق خود با مرحوم خسروشاهی به عنوان یکی از پرچمداران تقریب در عصر فعلی نکاتی را بیان کنم. نسل امروز ما و کسانی‌که در سنین ما در دهه ششم یا هفتم عمر خود هستند مدیون شخصیت‌های تقریبی و کتاب‌هایی همانند «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از مهدی آذریزدی، مجله مکتب اسلام، مکتب تشیع و … هستند که در آن عصر بسیار تأثیرگذار بودند. افراد همسن ما می‌دانند که نشریات مذهبی چقدر تأثیرگذار بودند.
از جمله افرادی که در این زمینه بسیار تأثیر داشتند مرحوم آیت‌الله خسروشاهی بودند که ما به میزان بسیار زیادی از مطالب ایشان استفاده می‌کردیم. بسیاری از شخصیت‌ها همانند آیت‌الله سبحانی، آیت‌الله مکارم، فخرالدین حجازی، مهندس بازرگان و سحابی و… در این مجلات قلم می‌زدند اما یکی از شخصیت‌های بارز و برجسته مرحوم خسروشاهی بودند. از همان موقع هم قلم ایشان شیوا، رسا و بسیار دقیق بود.
بعد از انقلاب نیز به جهت مسائل فرهنگی و بین‌المللی با ایشان مرتبط شدیم و این ارتباط در بسیاری از کنفرانس‌های داخلی و خارجی ادامه داشت و اگر بخواهم به جامعیت یک شخص در در عرصه فرهنگی و مطبوعاتی اشاره کنم مرحوم آیت‌الله خسروشاهی بودند که ارتباط بنده با ایشان تا آخرین روزهای حیات ایشان ادامه داشت. به اصرار خود بنده مجموعه آثار ایشان تهیه و در آنها کارهای بسیار ارزنده‌ای انجام شد. یکی از کارهای بزرگی که انجام دادیم این بود که آثار حدود دویست شخصیت معاصر را احیا و به صورت نرم افزاری ارائه کردیم. البته ایشان به دلایلی از تولید این نرم افزار استنکاف اما بعدا با توجیهاتی که ارائه شد موافقت کردند و اولین نرم‌افزار از مجموعه آثار ایشان بود و رونمایی خوبی هم داشتیم.
ایشان همیشه لطف داشتند و از کارهای فکری و فرهنگی که انجام داده بودند نسخه‌ای برای بنده می‌فرستادند و مقالات بنده را نیز مطالعه می‌کردند. ایشان شخصیت تقریبی بزرگی بودند و همیشه می‌فرمودند می‌خواهم آنچه در تاریخ اسلام زیاد پیش آمده دیگر پیش نیاید و شخصیت‌های برجسته اسلام تخریب نشوند اما عجیب است که خود ایشان هم گرفتار این مسائل شدند و اگر به ویکی‌نور، ویکی‌پدیا و ویکی‌شیعه مراجعه کنید اشتباهات زیادی را در مورد ایشان مشاهده می‌کنید. ایشان شخصیت معاصر ما هستند اما در پایگاه‌ها اشتباهات زیادی درباره ایشان وجود دارد و مثلاً در جایی گفته شده ایشان شاگرد آیت‌الله بروجردی بوده‌اند در حالی‌که آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ فوت کرده‌اند.
پنج خصوصیت ویژه که بنده در این سال‌ها از ایشان دریافتم را لازم است بیان کنم تا انشاءالله در این مسیر باشیم. یکی از این خصوصیات این است که شخصیت جامع الاطرافی داشتند. ایشان با شخصیت‌هایی از شمال و جنوب و شرق و غرب مرتبط بوده و با افکار و طیف‌های گوناگون ارتباطات داشتند؛ هرچند که مسیر خود را نیز حفظ می‌کردند. ایشان شخصیتی بین‌المللی و ارتباطی بود اما گاهی اوقات انزوا می‌گزید و تحقیق می‌کرد.
بنده این نکته را در کمتر شخصیتی دیدم که در طیف دوستانش رنگین‌کمانی از مهندس بازرگان تا حنیف‌نژاد و امام خمینی(ره) و مراجع تقلید فعلی و قبلی و علمای جهان اسلام وجود داشت. ایشان از همه این زوایا به موضوع اصلی خود نگاه و از هر منظری نکات اصلی خود را پیدا و سعی می‌کرد با این نگاه‌ها هدف اصلی خود را محقق کند.
خصوصیت دیگر ایشان در بحث مطبوعات است. بنده معتقدم قلم‌زنی و شخصی مطبوعاتی به قوت ایشان در شش دهه اخیر یا نداریم یا خیلی نادر داریم. ایشان در مطبوعات بسیار مقاله دارد و به خوبی قلم زده است. تا الان حدود ۲۱۰ مقاله از آیت‌الله خسروشاهی فقط در ویکی‌نور منتشر شده است. وی این رویه را تا آخر عمر خود ادامه دادند. خصوصیت دیگر ارتباط با شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام است که همواره ادامه دادند و با همه شخصیت‌ها در هر جایگاهی در جهان اسلام ارتباط داشتند که شاید از جهت نگاه‌های سیاسی نیز متفاوت بودند. بسیاری از بزرگان همانند آیت‌الله تسخیری در دارالتبلیغ قم تربیت شدند و ایشان در همان مکان با بسیاری از شخصیت‌های بین‌المللی از مصر، پاکستان، شبه قاره و جنوب شرقی آسیا و فرقه‌های گوناگون آشنا شدند و شناخت بسیار عمیقی از این فرقه‌ها و نحله‌های گوناگون داشتند و در واقع ایشان قم را با عرصه بین‌الملل گره زدند.
ویژگی چهارم مرحوم خسروشاهی تک‌نگاری در مسائل شخصیت‌شناسی و تاریخی است. کارهایی که ایشان انجام دادند همانند مرحوم سیدمحمد محیط طباطبایی است که حدود دو هزار مقاله در زمینه تک نگاری دارند. ایشان نیز دقیقاً همین روش را در پیش گرفتند و در زمینه افراد مختلفی از جنا‌ح‌های فکری جهان اسلام همانند حضرت امام(ره)، شهید مطهری، شهید بهشتی، سید جمال اسدآبادی، محمد نخشب، مهندس بازرگان و… به تک‌نگاری روی آوردند.
نکته پنجم تقریبی بودن ایشان است. اخیراً برخی در مصاحبه‌های خود گفته‌اند که رویکرد تقریبی آیت‌الله خسروشاهی در اواخر عمر ضعیف شده اما این حرفی کاملاً نادرست است و معتقدم تقریب در تمام جان ایشان وجود داشت و همواره معتقد به دوری از نزاع، تفرقه و تشتت و معتقد به همراهی با علمای جهان اسلام در راستای وحدت مسلمانان بود لذا معتقدم ایشان مجسمه تقریب بود و این را همه فرقه‌ها و نحله‌های جهان اسلام می‌دانند و اگر از آنان سؤال کنید بر این موضوع صحه می‌گذارند.
مرحوم خسروشاهی دنبال فهم آسمانی از قرآن کریم بود
همچنین، استاد قائم‌مقامی در این مراسم گفت: خداوند متعال در آیه دهم سوره مبارکه طلاق فرموده است: «أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ عَذَابًا شَدِیدًا ۖ فَاتَّقُوا اللَّهَ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ الَّذِینَ آمَنُوا ۚ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَیْکُمْ ذِکْرًا؛ خدا بر آنان عذاب سخت (جهنم) مهیّا ساخت، پس شما‌‌ای خردمندانی که ایمان آورده‌اید از خدا بترسید (و راه طاعت پیش گیرید) که خدا برای (هدایت) شما ذکر (یعنی قرآن) نازل کرد» این آیه عجیبی است و با توجه به اینکه روز بعث پیغمبر اکرم است بنابراین بنا دارم با استفاده از این آیه نکاتی را درباره شخصیت فعالی همانند مرحوم آیت‌الله خسروشاهی بیان کنم. خداوند فرموده این رسول به سوی بشر آمده است و شما توجه کنید که دین دارای دو رکن است که هر دو پایه‌اش ذکر است؛ یعنی یک پایه آن خود قرآن است که باید تفسیر و اجرا شود و رکن دوم، تبیین است.
به تعبیر بسیار زیبای علامه عسکری از این آیه که ایشان نیز از علمای تقریبی دنیای اسلام بودند، ما یک وحی قرآنی داریم که متن دین و اصل آن است و دیگری وحی بیانی است که به بیان متن می‌پردازد. قرآن یک متن مقرب است که نه تنها مقرب بین مذاهب اسلامی بلکه خواهان وحدت بشر است. اگر قرار است انسان‌ها با هم باشند که این هدف اسلام است هیچ راهی غیر از توجه به این متن قدسی و آسمانی ندارند.
اگر بخواهید یک متن قدسی را تبیین کنید به وحی نیاز دارید و اگر عنصر تقوا وجود داشته باشد رفته رفته در فضایی قرار می‌گیرد که امر قدسی را به شکل قدسی فهم و تبیین کند. مراد از تبیین نیز این است که معنی کنیم منظور خداوند از این سخنان چیست. این وظیفه در درجه اول به پیامبر اکرم(ص) واگذار شده است. پیامبر(ص) نیز قطعاً مراد و منظور شخصی خود را بیان نکرده و تفسیر به رأی نمی‌کند چراکه منجر به تفرقه و دعوا خواهد شد.
کلام الهی برای این آمده که آنگونه خداوند می‌خواهد معنا شود و این اصلی کاملا روشن و واضح است. گوینده از سخن خود مرادی دارد که باید عین آن تبیین شود لذا جا دارد بشر به میزان بیشتری در آن اندیشه کند؛ به ویژه در عصری که معتقدیم دوران فرامدرن و فراتجدد و با انقلاب اسلامی دوران برگشت به دین فرا رسیده است باید به میزان بیشتری در این زمینه به تأمل بپردازیم. انسان باید بپذیرد که همانگونه که متن آسمانی است فهم نیز باید آسمانی است. این همان چیزی است که علمای موفق از جمله عالم فرهیخته مرحوم آیت‌الله خسروشاهی متوجه آن بودند.
انشاءالله خداوند کمک کند که بشر به دور از مذهب‌گرایی و حزب‌گرایی این موضوع را درک کند که متنی قدسی به نام قرآن و خانه‌ای قدسی به نام کعبه وجود دارد و بر اساس آنها معنا را درک و توجه کند که خدا چه می‌گوید نه اینکه آنچه دوست داریم را در زبان خدا بگذاریم و بگوییم دین باید حتماً زمینی و آلوده شود چراکه دین آمده تا قدرت و سیاست را دینی و انسان را الهی کند.
منبع: ایکنا
