شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: پس از انتصاب اعضای شورای عالی و مدیر حوزه علمیه خراسان از سوی مقام معظم رهبری، با گذشت زمان اخباری به گوش رسید که بناست تحولات مبنایی و مطابق با اسناد بالادستی حوزه خراسان و مبتنی بر تأکیدات رهبری، برای این حوزه کهن طراحی و پی‌ریزی شود.
مدیر حوزه خراسان از سبکی سخن می‌گفت که بناست فعالیت‌های دانشی و مساله محور را در هفت قرارگاه علمی و چندین هیئت اندیشه‌ورز برای پاسخگویی به نیازهای نظام، جامعه و عرصه‌های بین‌الملل دنبال کند.
طرح ایجاد قرارگاه‌های هفتگانه و اندیشه‌ورز برای بسیاری از علما، اساتید و طلاب مسرت بخش بود اما برای برخی بالعکس که مبادا همانند شعار در سطح نظر باقی بماند و در عمل باز بماند. اند‌ک‌اندک حوزه مشهد مسیر تحول را در جلسات برنامه‌ریزی پیمود و موضوعات راهبردی در نشست‌های مختلف در سطوح عمومی، تخصصی و نخبگانی مورد بحث واقع شد.
هیأت‌های اندیشه‌ورز شکل گرفت، از مسئله‌شناسی، طبقه‌بندی و اولویت‌یابی مسائل تا تأسیس رشته‌های تخصصی که در جلسات متعدد تصمیم‌گیری شد؛ هر کدام دست‌آوردهای آموزشی و پژوهشی در قالب نشست، کارگاه‌ها و دوره‌های پودمانی به‌همراه داشت؛ اما این همه انتظارات از برنامه‌های تحول علی‌الخصوص در حوزه نخبگانی و بدنه حوزه نبود و گام‌های تحولی در نیمه‌های راه مانده بود.
حوزههای علمیه روز‌به‌روز با انتظارات، نیازها و مطالبات جامعه روبرو شد و انتقاداتی از تریبون‌های مختلف به گوش می‌رسید که حوزه علمیه به نیازها و مشکلات پیش‌روی نظام اسلامی کم‌توجه است و با بی‌اعتنایی راه خود طی می‌کند. یا علما و اساتید حوزه علیمه به‌عنوان مبدأ و مصدر انقلاب هنوز در درس‌های خود به صوم و صلاه می‌پردازند و نیازهای حکومتی، اقتصادی و اجتماعی را در مباحث و جلسات علمی بررسی و مرتفع نمی‌سازند و بی‌پاسخ گذاشته‌اند! البته بزرگان و اساتید حوزه به این اتهامات پاسخ گفتند که شرح آن در این مجال نیست، اما حوزه را گریزی از این هجمه‌ها و انتظارات نبود.
از این‌رو، حوزه علمیه خراسان در ادامه روند تحولی روزآمد و کارآمد با تلاش «هیأت اندیشه ورز دین، سلامت و سبک زندگی»، با توجه به ضرورت بحث از مسائل مستحدثه و نوظهور و خلاء موجود در دروس خارج حوزه علمیه مشهد نسبت به مسائل حوزه اجتماعی از جمله سلامت و فقه پزشکی، در سال جدید تحصیلی برای نخستین بار و به صورت رسمی دروس خارج فقه با موضوع مسائل مستحدثه فقه پزشکی را تشکیل داد.
بزرگان و اساتید باسابقه حوزه مشهد درس اصلی خود را به موضوعات فقه پزشکی اختصاص دادند. آیت‌الله حاج شیخ مهدی مروارید «تحدید نسل و سقط جنین» را موضوع درس خارج فقه خود قرار داده است. موضوعی که به گفته‌ی معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، رتبه نخست آن به این استان تعلق دارد، تا جایی که ۷۵ درصد از پرونده‌های درخواست سقط جنین به صدور مجوز برای سقط منجر می‌شود!
همچنین آیت‌الله حاج شیخ محمد مروارید با موضوع «پیوند اعضاء و مرگ مغزی» و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن ربانی بیرجندی با موضوع «پیوند اعضاء» کرسی درسی خود را با حضور طلاب و فضلا تشکیل دادند. موضوع فراگیر پیوند اعضا در مبتلایان به مرگ مغزی و مباحث فقهی پیرامون آن از جمله مباحث جدید و حساس بوده که نیازمند تبیین صحیح می‌باشد که موافق و مخالفان خود را در حوزههای علمیه دارد.
و نیز حجت‌الاسلام والمسلمین محسن ملکی موضوع «تغییر جنسیت» را که در قلمروی مسائل نوآمد فقه اسلامی شیعی جای گرفته است، مورد بررسی و تبیین قرار داده است. «تغییر جنسیت» یکی از موضوعات مهمی است که موجب پیدایش مسایل جدید فقهی و حقوقی شده و مسائل جواز و عدم جواز این عمل و آثار فقهی و حقوقی مرتبط با این پدیده است.
نکته حائز اهمیت آنجاست که در این چهار درس خارج فقه پزشکی، گروه‌های علمی با نظارت اساتید سطوح عالی مشغول به فعالیت و کارهای پژوهشی هستند و تلاش دارند آخرین پژوهش‌های مرتبط را برای استاد درس خارج ارائه بدهند که این امر قطعاً موجب غنای دروس می‌شود و این شیوه‌ی علمی، حرکتی خلاقانه و نو در زمینه دروس خارج است که می‌تواند با بررسی دقیق‌تر مسائل مهم و جدید، پاسخی متقن دهد.
فراهم‌سازی انتخاب موضوعات به‌روز و جدید برای دروس خارج و افزایش فرصت‌های پژوهشی برای طلاب علاقه‌مند، از اقدامات شایسته حوزه علمیه خراسان محسوب می‌شود.
هرچند عرصه تحول‌خواهی در حوزه خراسان فعال شده و گام‌های اولیه تحول در سطح کرسی خارج فقه برداشته شده است، اما کلان برنامه تحول، ابعاد و اضلاع فراوانی دارد که بررسی آن در این مختصر نمی‌گنجد. امیدواریم این حرکت ارزشمند استمرار یافته و حوزههای علمیه در پاسخگویی به دیگر مسائل نوپدید و مستحدثه نقش مؤثرتری داشته باشد، و رسالت خود را در مقطع حاکمیت نظام دینی ایفا نماید.
چرا حوزه خراسان را این قدر عقب مانده نشان می دهید! سالها قبل حضرت آیت الله اشرفی و حضرت آیت الله مرتضوی دامت برکاتهما، در ماه رمضان فقه مستحدثات پزشکی می گفتند و کنگره های ملّی اسلام و پزشکی که دکتر فتاحی به راه انداخت روی شانه های فقاهت این دو عزیز تکیه داشت.
حداقل پنج شش سال پیش تا الآن استاد ملکی، استاد ربانی، استاد الهی و خیلی های دیگر به فقه پزشکی و فقه تربیت و فقه بانکداری اعتنای جدی کرده اند و موضوع درس خارج خود را همین موضوعات گذاشتند.
تازه مگر حوزه فقط به درس خارج است؟ پس این هم دفتر تبلیغات و بنیاد تحقیقات آستان قدس و مؤسسه راه اجتهاد و غیره و غیره کتاب درباره موضوعات جدید فقهی و کلامی و فلان نوشته اند حساب نیست؟
ضمن سلام خدمت جناب کمالی
قطعا وجیزه فوق منکر تلاش بزرگان حوزه علی الخصوص حضرات اشرفی و مرتضوی و ملکی نبوده و نیست. اگر به گذشته برگردیم، موضوعات مستحدث دیگری در حوزه مشهد تدریس شده اما در واقع خروجی آنچنانی مشاهده نشد و برخی از مباحث ناقص ماند! مستحضر هستید تا همین دوسال قبل برخی از دروس اساتید مورد عنایت مرکز مدیریت نبود و اشتیاقی هم برای شرکت طلاب وجود نداشت.
از وضعیت پژوهش‌ها نگویید که ناظران خود بهتر می‌دانند با چه وضع و غنایی منتشر شده است!
هرچند قدم‌های مدیریت کنونی حوزه ولو کوچک و آرام است، منتهی بایسته است قدردان تلاش آنان باشیم تا جایی که چهار درس رسمی و همزمان و با محسناتی در مقطع خارج راه اندازی شد.
چه خوب است بزرگورانی چون شما خدمات شایسته اساتید حوزه مشهد را به نظام و انقلاب قلمی کنند.