شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی الهی‌خراسانی در درس خارج «امربه‌معروف و نهی از منکر با رویکرد تربیتی و حکومتی» گفت: بی‌توجهی به رویکرد تربیتی در استنباط و تبیین احکام یعنی بی‌توجهی به هدف نهایی تمام معارف اسلام است.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، این استاد حوزه در ابتداء با بیان اینکه دو معنای رایج برای اصطلاح «فقه تربیتی» به کار رفته است، افزود: معنای نخست استنباط و تبیین احکام شرعی با رویکرد تربیتی است؛ یعنی با توجه به مقاصد تربیتی شریعت احکام شرعی استنباط و تبیین شوند. چنان‌که روشن است مقام استنباط با مقام تبیین متفاوت است.
وی ادامه داد: در مسأله‌ی حضانت فرزند گفته می‌شود که حضانت فرزند به عهده‌ی مالک نطفه است. اگر اغراض تربیتی شریعت در نظر گرفته شود ممکن است با حالتی مواجه شویم که حضانت پدر رسیدن به اغراض تربیتی را ناممکن سازد؛ بنابراین شاید بتوان قیدی را در حضانت پدر دخالت داد.
ارائه ساختار مسائل شرعی با هدف تربیت مخاطب
الهی خراسانی با بیان اینکه باید در مقام تبیین به اهداف تربیتی توجه داشت خاطرنشان کرد: در تبیین اینکه دیه‌ی زن نصف دیه‌ی مرد است می‌توان گفت اساساً خداوند میان زن و مرد فرق گذاشته است که در پی آن طبیعتاً در برابر این حکم شرعی موضع‌گیری شود. می‌توان با توجه به اغراض تربیتی تبیینی فقیهانه برای این حکم شرعی ارائه نمود. به‌طور نمونه وظایف سنگین مالی مرد مانند مهریه، نفقه به همسر و فرزندان و نفقه به پدر و مادر در صورت فقر و … تذکر داده شود. اساساً باید در ارائه‌ی ساختار مسائل شرعی برای مکلفین ساختاری با هدف تربیت مخاطب ارائه گردد.
استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه مشهد، دومین معنای اصطلاح «فقه تربیتی» را چنین تعریف نمود: «فقه تربیتی به معنای فقه مسائل تربیتی». بنابراین معنا تربیت موضوع استنباط است؛ نه یک رویکرد. لذا بهتر است گفته شود: «فقه تربیت» همان‌طور که گفته می‌شود: «فقه عبادات» و «فقه معاملات». این فقه مشتمل بر مسائل مربوط به تأدیب و تنبیه، مسئول تربیت فرزند و ضمان معلم در صورت تنبیه و غیره می‌شود.
وی افزود: مقصود ما از فقه تربیتی معنای نخست، یعنی رویکرد تربیتی و توجه به اهداف و مقاصد تربیتی شارع است. این فقه بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا اساساً اسلام و معارف اسلامی چیزی نیستند جز برنامه‌ی تربیتی برای رشد انسان. تمام هست‌ها، نیست‌ها، بایدها، نبایدها، شایدها و نشایدها برای رشد انسان و تربیت شخصیت انسان مطرح شده‌اند. هدف دین صرف پرده‌برداری از حقایق عالم- چنان‌که برخی می‌گویند- نیست.
الهی خراسانی اظهار کرد: اگر قرآن کریم دغدغه‌ی کشف حقایق می‌داشت چرا برخی از داستان‌ها را نصفه و نیمه رها می‌کند؟ داستان اصحاب کهف را مطرح می‌نماید و اشاره به اختلاف بر سر تعداد اصحاب کهف می‌کند اما واقعیت را بیان نمی‌کند چرا؟ می‌خواهد بگوید قرآن کتاب هدایت است؛ نه کتاب اطلاعات. قرار نیست تمام واقعیت‌ها در این کتاب پرده‌برداری شود. اگر در آیه شریفه «لا رطب و لا یابس إلا فی کتاب مبین» «کتاب مبین» را به معنای قرآن بگیریم نیز منظور از «رطب» و «یابس» هر چیزی است که دخیل در هدایت انسان و رشد انسان باشد. چرا قرآن یک داستان را چند بار تکرار می‌کند؟ زیرا در هر بار از زاویه‌ی تربیتی جدید داستان را می‌بیند.
استاد حوزه علمیه مشهد در خاتمه درس خود گفت: بنابراین نمی‌توان در مقام استنباط و تبیین احکام به اهداف شریعت برای تربیت انسان بی‌توجه بود.
گفتنی است، درس خارج اصول استاد الهی خراسانی از ابتدای علم اصول، ساعت ۹:۳۰ و درس خارج فقه با موضوع امربه‌معروف و نهی از منکر با رویکرد تربیتی و حکومتی، ساعت ۱۰:۱۵ در مدرسه علمیه آیت‌الله خویی فاز ۲، مدرس شماره ۱۴ برگزار می‌شود.
