شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: امام رضا(ع) می‌فرماید یکی از علل تحریم ربا این است که مردم سودپرست می‌شوند و لذا فرق ریشه‌ای نظام سرمایه‌ای با نظام اسلامی در همین است که ربا عنصر متناسب با نظام سرمایه داری است.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین میرمعزی رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در همایش علمی «سیره امام رضا(ع)، آموزه‌ها و کارکردها» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که چندی قبل در قم برگزار شد، اظهار داشت: در کلمات ائمه معصومین در رابطه با علل احکام مطالب زیادی بیان شده است و در طلیعه خطبه فدکیه حضرت زهرا(س) به بخش زیادی از آن علل اشاره شده و نیز در کلمات امام رضا(ع) در نامه‌ای که محمدبن سنان به امام (ع) می‌نویسد و از ایشان سؤالاتی درباره علل تشریح احکام می‌پرسد و امام حدیث مفصلی در این زمینه بیان می‌کنند که بی نظیر است.
معاون پژوهشی حوزه‌های علمیه افزود: شاید علت اینکه این بحث بین محققین و علما تا حدودی مغفول مانده، این باشد که شاید در فقه فردی، فقهی که به استنباط احکام عبادی می‌پردازد این علل چندان مهم نباشد.
وی ادامه داد: شیخ صدوق کتابی را در این خصوص قرن‌ها پیش می‌نویسد، اما بعد از ایشان، کار جدی در این زمینه نشده است، لذا از نگاه فقه فردی شاید بی اهمیت جلوه کند، اما وقتی ادعا می‌کنیم فقه اداره کننده فرد و جامعه است و فقه نظام ساز است و نظام اسلامی را بر اساس فقه بنا می‌کنیم اهیمت آن نمایان می‌شود.
میرمعزی تصریح کرد: اگر ما به علت حکم، توجه نکنیم نمی‌توانیم ساختارها و فرایندهای یک نظام را طوری تعریف کنیم که زمینه لازم برای تحقق آن حکم فراهم و یا زمینه لازم برای ترک حرامی در جامعه فراهم شود؛ مثلا مرحوم آیت‌الله حائری بیان می‌کرد، اگر ما فلسفه و علت حرمت ربا را ندانیم؛ نمی‌توانیم نظام پولی و مالی را بر پا کنیم که در آن حقیقت ربا نیست.
وی روایتی از امام رضا(ع) بیان کرد که در مقام بیان علل تشریح احکامی مثل ربا و زکات را این گونه بیان می‌دارد که اثر زکات برای قوت فقرا و محافظت از اموال اغنیا است و اگر در جامعه‌ای اغنیا یک طرف و فقرا یک طرف دیگر باشند این دوگانگی وحدت را از بین می‌برد و به دنبال آن بحران‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی رخ خواهد داد.
رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: در این حدیث خدا ربا را حرام کرد، چون موجب فساد اموال می‌شود و در جامعه ربوی اموال در نیاز جامعه به کار گرفته نمی‌شود و امام رضا(ع) می‌فرماید این، مثل این است که در قرآن آمده اجتناب شود از این که به سفیه مالش را بدهند چون ممکن است آن مال را در راه خودش به کار نبرد.
میرمعزی ابراز کرد: وقتی ربا در جامعه ادامه یابد معروف در جامعه رخت بر می‌بندد و امام رضا(ع) نیز در این خصوص می‌فرماید یکی ازعلل تحریم ربا این است که مردم سود پرست می‌شوند و لذا فرق ریشه‌ای نظام سرمایه‌ای با نظام اسلامی در همین است که ربا عنصر متناسب با نظام سرمایه داری است.
میرمعزی با تأکید بر این که امام رضا(ع) چقدر دقیق از منظر فقه نظام ساز علل تشریع احکام را بیان می‌کند در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: چند طرح بنیادین در حوزه علمیه تدوین شده که اگر عملی شود حوزه از جهت پژوهش جهشی پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: یکی از آن طرح‌ها بحث نظام آموزش پژوهش محور است و لذا اگر اتفاق مهمی در عرصه پژوهش بیفتد این است که باید نظام آموزش متحول شود و از یک نظام حافظه محور به یک نظامی که بارور است تبدیل شود و علاوه بر تعلیم و تعلم و یادگیری آنچه که قبلا تولید شده، طلبه پرورش پیدا می‌کند برای تولید حرف نو و انگیزه برای جست و جوی علمی و پژوهش علمی که این باید در روح طلبه نهادینه شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به درخت واره علوم اسلامی اشاره کرد و گفت: درخت واره علوم اسلامی و اینکه چه تعاملی بین این علوم وجود دارد در ساماندهی وجه علمی حوزه بسیار مهم است و زمانی که می‌خواهیم به نشریات، مؤسسات علمی و غیره مجوز دهیم اگر در کنار این درخت واره نقشه جامع علمی داشته باشیم با یک نگاه روشن می‌توانیم علم را در حوزه ساماندهی کنیم.
