شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
استاد سیدهادی خسروشاهی، محقق، نویسنده و مورّخ معاصر صبح امروز در بیمارستان مسیح دانشوری، در سن ۸۱ سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرد. او از چهره‌های برجسته حوزه علمیه قم بود و فعالیت‌های علمی و سیاسی مهمی از دوران پیش از انقلاب تا سال‌های اخیر در کارنامه خود داشت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، استاد خسروشاهی که از چند روز پیش در شهر قم ابتلا به ویروس کرونا شده بود، نهایتا دیروز ظهر به بیمارستان مسیح دانشوری تهران منتقل شد و پس از تأیید تست کرونا بستری گردید، اما متأسفانه بدلیل کهولت صبح امروز در سالروز شهادت حضرت امام هادی علیه‌السلام در سن ۸۱ سالگی به رحمت حق واصل گردید.
مروری بر کارنامه علمی، فرهنگی و سیاسی مرحوم استاد خسروشاهی
سید هادی خسروشاهی، در سال ۱۳۱۷ ش در تبریز، در خانواده‌ای آراسته به دین، علم و فقاهت، به دنیا آمد. تاریخ سه قرن از حیات و کوشش علمی و فقهی اجداد وی، که جملگی از علمای بزرگ و فقهای نام دار ایران و عراق در دوران خود بوده‌اند، این حقیقت را به خوبی روشن می‌سازد. پدر وی، آیت‌الله سید مرتضی خسروشاهی، از علما و فقهای بزرگ و صاحب رساله آذربایجان و تحصیل کرده نجف بود.
دوران تحصیل و اساتید
تحصیلات مقدماتی را در تبریز به پایان رسانید و پس از رحلت پدر بزرگوارش در سال ۱۳۴۲ ش، در پانزده سالگی عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت. دروس فلسفه، تفسیر، فقه و اصول را در حضور اساتیدی چون: آیات عظام آیت‌الله بروجردی (به مدت چهار ماه)، امام خمینی(ره)، آیت‌الله شریعتمداری، علامه طباطبایی و دیگر بزرگان تلمذ نمود و به دریافت اجازاتی در امور حسبیه (منوط به اذن فقها) و همچنین در مراحل علمی بالاتر (اجتهاد) و نقل حدیث از علما و مراجع بزرگ نجف، قم و مشهد نائل آمد: از آن جمله: امام خمینی رحمه‌الله‌علیه، سید ابوالقاسم خوئی، سید شهاب الدین نجفی مرعشی، سید محمدکاظم شریعتمداری، سید محمدهادی میلانی، سید محمدصادق روحانی، شیخ آقا بزرگ تهرانی، شیخ مرتضی حائری، سید احمد زنجانی، میرزا عبدالجواد جبل عاملی و میرزا ابوالفضل زاهدی قمی.
آثار و تألیفات
تالیفات و آثار وی به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشریات اسلامی ایران و جهان اسلام) منتشر شده است. آثار وی که بالغ بر هشتاد جلد می‌شود، بیش از چهل جلد آن‌ها تاکنون بارها در داخل و خارج کشور چاپ شده است. علاوه بر تالیفات و ترجمه‌ها، ۱۲۰ جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران، ایتالیا و مصر چاپ و منتشر شده است.
از جمله این آثار، عبارتند از: ترجمه و تحقیق کتاب امام علی علیه‌السّلام صدای عدالت انسانی تالیف استاد جرج جرداق؛ جمع آوری، تحقیق و نشر مجموعه آثار سید جمال الدین حسینی (افغانی)، مجموعه حرکت‌های اسلامی معاصر، اسناد نهضت اسلامی ایران، مجموعه آثار استاد علامه طباطبایی.
استاد علاوه بر تالیفات و ترجمه‌های خود، تبویب، تنقیح و نشر آثار اساتیدی چون: آیت‌الله کاشف الغطاء، علامه طباطبایی، حاج سراج انصاری، سید محمدمحیط طباطبایی، سید غلامرضا سعیدی، محمد نخشبو و… کوشا بوده و خدمات ارزنده‌ای در حفظ فرهنگ و نشر اندیشه اصیل اسلامی نموده است. به همین دلیل استاد محمدرضا حکیمی ایشان را «فرهنگ‌بان کوشا» نامیده است.
فعالیت‌های علمی و فرهنگی
خسروشاهی از سال ۱۳۳۲ ش تاکنون، با اغلب مطبوعات اسلامی از جمله: مکتب اسلام، مکتب تشیع، معرف جعفری، راه حق، ندای حق، وظیفه، مجموعه حکمت، نور دانش آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار پیکار، اندیشه، مهد آزادی و… همکاری داشته است که مجموع مقالات مندرج در آن‌ها بالغ بر صدها مقاله می‌گردد.
وی پس از پیروزی انقلاب، بیشترین همکاری قلمی را با روزنامه اطلاعات دارد و در سطح جهانی با شرکت در کنفرانس‌ها و کنگره‌های اسلامی، در کشورهای اروپایی و اسلامی از جمله: پاکستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوریه، قطر، ترکیه، لبنان، ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس و… به عنوان نماینده امام خمینی رحمه‌الله‌علیه و یا نماینده حوزه علمیه قم فعال بوده است.
مرحوم استاد در سال ۱۳۵۲ ش مرکز «بررسی‌های اسلامی قم» را به مثابه واحدی از حوزه علمیه قم، تاسیس و به ثبت رساند و سپس در سال ۱۳۶۱، مرکز «فرهنگی اسلامی اروپا» را در رم (ایتالیا) تاسیس نمود که هر کدام از این دو موسسه ده‌ها کتاب ارزشمند در زمینه‌های اسلامی از جمله: قرآن مجید و نهج البلاغه را به زبان‌های: عربی، انگلیسی، ایتالیایی، آلمانی و غیره ترجمه و منتشر ساخته‌اند. این اقدام در نشر فرهنگ اسلامی در سطح دنیا، از ارزش بالا و والایی برخوردار است.
فعالیت‌های سیاسی
فعالیت‌های سیاسی استاد از سال ۱۳۳۲ ش پس از آشنایی نزدیک با آیت‌الله کاشانی، آیت‌الله طالقانی و شهید نواب صفوی، آغاز گردید. به همین دلیل از همان دوران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، بارها در قم، تهران و تبریز دست گیر، زندانی و یا تبعید شده است که آخرین بار در «انارک» یزد، به مدت سه سال بود که با آغاز انقلاب اسلامی، همراه دیگران آزاد شد. (در تبعید به انارک یزد همراه مرحوم آیت‌الله پسندیده ، آیت‌الله مکارم شیرازی بود).
فعالیت‌های پس از انقلاب و مسئولیت‌ها
استاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت دو سال نماینده امام خمینی رحمه‌الله‌علیه در وزارت ارشاد اسلامی بود. آن گاه به سفارت ایران در واتیکان انتخاب شد و مدت پنج سال در خارج از کشور به فعالیت پرداخت. تاسیس مرکز «فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تاسیس ماه نامه‌ای به زبان انگلیسی «انکوائری» و هفته نامه‌ای به عربی «العالم» در لندن- با همکاری وزارت ارشاد اسلامی- از آثار این دوران است. در ایتالیا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماه نامه‌ای به نام جهان نو- به زبان ایتالیایی- جمعا در مدت پنج سال ۱۶۲ نوع کتاب و نشریه به زبان‌های: فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی، منتشر نموده که در سراسر جهان توزیع گردیده است.
در مدت اقامت سه ساله در قاهره نیز علاوه بر حضور بر محافل علمی- سیاسی، سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده‌ها بار ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمی- سیاسی مصر، بالغ بر پنجاه جلد کتاب و نشریه، درباره ایران، تشیع و اهل بیت علیه‌السّلام با همکاری و مساعدت ایشان در مصر منتشر گردید که این خود خدمت بزرگی در راستای وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است. مهمترین این آثار: نهج البلاغه با مقدمه خود و شرح شیخ محمد عبده، اهل البیت علیه‌السّلام فی مصر، صحیفه سجادیه، حقیقه علاقه عبدالناصر بالثوره الاسلامیه فی ایران، عبدالله بن سبا بین الواقع و الخیال، ادعیه اهل البیت علیه‌السّلام، الامام علی بن ابی طالب علیه‌السّلام، الامام الحسین علیه‌السّلام، الامام جعفر الصادق علیه‌السّلام و الطریق الی مذهب آل البیت علیه‌السّلام و عقیدتنا و… می‌باشد.
وی علاوه بر زبان ترکی (آذری و اسلامبولی)، فارسی و عربی، با زبان انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی دارد. پس از مراجعه به ایران از واتیکان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه، (مشاور وزیر) در دانشگاه‌های تهران، از جمله دانشکده حقوق، دانشکده روابط بین الملل و غیره، به تدریس پرداخت.
مرحوم استاد مدت سه سال هم رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در مصر (قاهره) بود و در سال ۱۳۸۲ ش به ایران مراجعت نمود و به عنوان مشاور وزیر در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی به تحقیق و بررسی پرداخت. وی در قسمت ارتقای مقام اعضای وزارت خارجه، راهنمای بعضی از افراد در تالیف رساله آنان بود و مدت شش سال نیز با نشر فصل نامه با ارزش تاریخ و فرهنگ معاصر به نشر حقایق و روشنگری زوایای تاریک تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام پرداخت.
خاطرات مستند استاد خسروشاهی از شخصیت‌های دینی-سیاسی و جریانات
تاکنون خاطرات مستندی از این مرحوم، درباره شخصیت‌ها و جریانات زیر منتشر شده است: زندگی و مبارزات آیت‌الله کاشانی، درباره امام خمینی(ره)، پانزده خرداد و مسأله انقلاب، علامه طباطبایی، آیت‌الله طالقانی، علامه سیدمرتضی عسکری، امام موسی صدر، آیت‌الله مشکینی، شهید نواب صفوی، استاد سیدجلال‌الدین آشتیانی، شهدای حرب و محراب، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، دکتر ابراهیم یزدی، محمدعلی جمال زاده، دکتر حسن ترابی (سودان)، روژه گارودی (فرانسه)، احمد بن بلا (الجزایر)، نشریات مخفی حوزه علمیه قم، مشروطه مشروعه و علمای تبریز، تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، تقریب، سازمان‌ها و احزاب سیاسی دوران انقلاب اسلامی، حزب خلق مسلمان و مجموعه‌ای از خاطرات (از آغاز زندگی تا سال ۱۳۳۳ش). اخیراً نیز جلد بیست و ششم از مجموعه حدیث روزگار؛ که به خاطرات مستند وی درباره آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای (مقام معظم رهبری) مربوط بود، از سوی انتشارات کلبه شروق قم منتشر شد.
«تحریریه شبکه اجتهاد» ارتحال این عالم فرزانه، مجاهد راه حق، محقق، نویسنده و مورّخ معاصر حجت‌الاسلام والمسلمین استاد سیدهادی خسروشاهی را به حوزه‌های علمیه، خانواده، جامعه علمی کشور و شاگردان تسلیت می‌گوید.
برای آشنایی بیشتر با آثار، تألیفات، فعالیت‌های فرهنگی و سیاسی، گفتگوها و خاطرات مرحوم استاد خسروشاهی کلیک کنید.
