فقها و کتب مهم مذهب شافعی

– محمد بن ادریس شافعی، امام مذهب (م۲۰۴ق): الأم این کتاب در هفت جزء که با حاشیه مختصر اسماعیل مزنی (م۲۶۴ق) چاپ شد؛ و: الرساله (در علم اصول).
– مزنی، ابوابراهیم اسماعیل بن یحیی (م۲۶۴ق): المختصر
– محمد حسینی حصنی دمشقی (م‌قرن ۴ق): کفایه الاخبار.
– ماوردی(م۴۵۰ق): الأحکام السلطانیه، و: الحاوی.
– شیرازی، ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف (م۴۷۶): المهذّب(۱) دارای دو جزء، و: اللمع و شرح آن در اصول فقه.
– ضیاء‌الدین ابوالمعالی عبدالملک امام الحرمین جوینی (م۴۷۸ق): نهایه المطلب فی درایه المذهب.
– زین‌الدین محمد طوسی ملقب به امام غزالی (م۵۰۵ق): الوجیز فی فقه الإمام الشافعی در دوجزء، الوسیط فی فروع المذهب الشافعی، البسیط فی فروع الفقه (که دارای ترجمه‌های متنوعی است).
– شاشی قفال(م۵۰۷ق): حلیه العلماء.
– بغوی(م۵۱۶ق): التهذیب.
– أبوشجاع (م۵۹۳ق): متن ابی‌شجاع.
– رافعی، أبو القاسم عبد الکریم بن محمد (م۶۲۳ق): المحرر (اقتباس از الوجیز غزالی)، و: فتح العزیز فی شرح الوجیز.
– نووی، ابوزکریا محی‌الدین یحیی بن شرف خرامی (م۶۷۶ق): المجموع فی شرح المهذب در دوازده مجلد که با تکمله تقی‌الدین سبکی چاپ شده و مهم‌ترین کتاب مذهب شافعی است است. کتاب‌های دیگر او: روضه‌الطالبین، منهاج الطالبین (مختصر المحرر از رافعی) و الفتاوی المعروفه بالمسائل المنثوره.
– محلّی، جلال الدین محمد بن أحمد بن محمد ( ۷۹۱ – ۸۶۴ ق): کنز الراغبین (شرح منهاج الطالبین نووی) این یکی از هشت شرح معروف منهاج الطالبین است که مورد توجه قرار گرفته و بر آن حاشیه‌هایی نگاشته شده است.(۲)
– زکریا انصاری، شیخ الاسلام أبویحیى زکریا بن محمد بن أحمد بن زکریا انصاری سنیکی مصری (م۹۲۶ق): أسنى المطالب؛ و: تحفه الطلاب(۳)، و: منهج الطلاب که مختصر منهاج الطالبین نووی است.(۴)
– جلال الدین سیوطی (م۹۵۰): الاشباه و النظائر.
– ابن حجر هیتمی (م۹۷۴ق): الفتاوى الکبرى، و: تحفه المحتاج إلی شرح المنهاج (شرح منهاج الطالبین نووی)
– خطیب شربینی (م۹۷۷ق): مغنی المحتاج، و: الإقناع فی حل ألفاظ أبی شجاع(۵)
– رملی(م۱۰۰۴ق): الفتاوی، و: نهایه المحتاج فی شرح المنهاج (شرح منهاج الطالبین نووی)
– ولی الدین ابوالفضل محمدبن‌علی (متوفی بعد از ۹۷۲ق)(۶): النهایه (در شرح: الغایه و التقریب معروف به متن ابی‌شجاع، تألیف ابوشجاع اصفهانی).(۷)

—————————-

پانوشت:

1. المهذب شروح متعددی دارد که معروف‌ترین آن: المجموع اثر نووی است.
2. به عنوان نمونه:
   – عمیره، شهاب الدین أحمد رلسی (م۹۵۷ق) حاشیه عمیره بر کنز الراغبین (شرح منهاج الطالبین)
   – قلیوبی (م۱۰۶۹ق) حاشیه بر کنز الراغبین (شرح منهاج الطالبین)
3. شرقاوی(م۱۲۲۷ق) بر تحفه الطلاب حاشیه‌ای معروفی زده که با نام حاشیه الشرقاوی شناخته می‌شود
4. این کتاب گاهی نهج الطلاب نیز نامیده شده و حاشیه‌هایی بر آن نگاشته شده، از جمله: سلیمان بن عمر بن منصور العجیلی ازهری، معروف به جمل (م۱۲۰۴ق): حاشیه الجمل = فتوحات الوهاب بتوضیح شرح منهج الطلاب.
5. بجیرمی (م۱۲۲۱ق) بر شرح الإقناع حاشیه زده است (حاشیه البجیرمی).
6. مؤلف کتاب النهایه فی شرح الغایه، ولی الدین أبوالفضل محمد بن علی بن سالم الشبشیری شافعی مذهب و اشعری عقیده متوفای حدود ۹۸۹ق (بعد از ۹۷۲) است. شرح حال وی در الکواکب السائره، و شذرات الذهب آمده است. زیرا وی در کتاب دیگرش: الجواهر البهیه فی شرح الأربعین النوویه از «النهایه» یادکرده و کتاب دیگرش مغنی الفقیه را نیز نام برده، و از سوی دیگر الجواهر و مغنی را در النهایه ذکر کرده است.بنابر این نامیدن وی به: ولی‌الدین البصیر (که روی جلد یکی از چاپ‌های النهایه نیز درج شده) وجهی ندارد.
7. سایر فقها و کتب فقهی مهم شافعیه عبارت است از:
   – بکری (زنده در ۱۰۶۲ق): الاعتناء فی الفروق والاستثناء
   – صدیق حسن خان(م۱۳۰۷ق): الروضه الندیه شرح الدرر البهیه (شوکانی)
   – عبدالوهاب شعرانی (م۹۷۳ق): نویسنده کتاب المیزان الکبری در دوجزء.
   – ابن الوکیل(م۷۱۶ق): الأشباه والنظائر
   – تقی الدین ابن السبکی: (م۷۵۶ق): مکمل المجموع
   – دمشقی عثمانی ، صدر الدین ابوعبدالله محمد بن عبد‌الرحمن (از علمای قرن هشتم هجری): رحمه الامه فی اختلاف الائمه.
   – زرکشی(م۷۹۴ق): المنثور
   صاحبان مجموعه‏های فتوایی این مذهب که از درخشندگی خاصی برخوردار شدند عبارتند از:
   – ابن حجر (م۸۵۲): الفتاوی الحدیثه
   – محمد زهری عمراوی: السراج الوحاج
   – ابن حجر هیتمی (م۹۷۴ق): الفتاوى الکبرى
   – شیخ رملی(م۱۰۰۴ق): الفتاوی