شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
مهدوی زادگان گفت: باید مشروطیت را رویداد طبیعی دگرگون خواهی تلقی کرد. زیرا عوامل و شرایط تجربه زیسته جهان معاصر برای تحقق تغییرات مدرن در سراسر جهان و از جمله در ایران، کم وبیش، هموار و سازگار بوده است. جامعه ایرانی مانند دیگر جوامع، خواسته یا نا خواسته، گریزی از تجربه مدرنیته نداشت. از این رو، گرچه مشروطیت یک نهضت تحول خواه بود ولی انقلاب نبود. زیرا در تحقق آن به چیزی فراتر از ضرورت طبیعی نیاز نبود.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست «انقلاب اسلامی ایران در آستانه دهه پنجم» روز گذشته در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. حجت‌الاسلام دکتر داود مهدوی زادگان در این نشست با موضوع ضرورت انقلابی به سخنرانی پرداخت و گفت: کنش تغییرات و دگرگونی‌های اجتماعی همانند هر کنش عملی مسبوق به ضرورت است (الشیء ما لم یجب، لم یوجد). لیکن کنش تغییر، صورت واحد ندارد بلکه، لا اقل، می‌توان به دو صورت تغییرات طبیعی و انقلابی اشاره کرد.
وی ادامه داد: تغییر انقلابی همواره در شرایط انسداد راه‌های طبیعی دگرگونی، اتفاق می‌افتد. بر این اساس، ضرورت را می‌توان به ضرورت طبیعی و انقلابی تقسیم کرد. در فلسفه از این دو نوع تغییر با عنوان حرکت طبیعی و حرکت قسری یاد می‌شود. بدین ترتیب، تغییرات طبیعی پیآمد ضرورت طبیعی است و آن در جایی است که تغییرات چه بخواهیم و چه نخواهیم اتفاق می‌افتد.
وی افزود: عوامل سرنوشت ساز به گونه‌ای است که همسو با کنش تغییر است و راه را بر آن نبسته است؛ اما تغییرات انقلابی پیآمد ضرورت انقلابی است. اینچنین نیست که شرایط طبیعی همسو با کنش تغییرات انقلابی باشد. بلکه شرایط طبیعی، چنین تغییراتی را بر نمی‌تابد. اگر جهت شرایط عادی زیست بشری را مادیت و این جهانی شدن بدانیم؛ در این صورت، کنش‌های اجتماعی معنویت خواهانه و حتی برابری خواه و ضد سلطه نمی‌تواند مسبوق به ضرورت طبیعی باشد بلکه از ضرورت انقلابی سرچشمه می‌گیرد.
مهدوی زادگان گفت: برای تغییرات اجتماعی طبیعی و انقلابی می‌توان به دو رویداد مهم مشروطیت (۱۲۸۵ ش) و انقلاب اسلامی (۱۳۵۷ ش) در ایران اشاره کرد. اگر غایت مشروطه خواهی را مدرن سازی ساخت جامعه و سیاست بدانیم؛ باید مشروطیت را رویداد طبیعی دگرگون خواهی تلقی کرد؛ زیرا عوامل و شرایط تجربه زیسته جهان معاصر برای تحقق تغییرات مدرن در سراسر جهان و از جمله در ایران، کم وبیش، هموار و سازگار بوده است. جامعه ایرانی مانند دیگر جوامع، خواسته یا نا خواسته، گریزی از تجربه مدرنیته نداشت. از این رو، گرچه مشروطیت یک نهضت تحول خواه بود ولی انقلاب نبود؛ زیرا در تحقق آن به چیزی فراتر از ضرورت طبیعی نیاز نبود.
وی در پایان اظهار داشت: اما انقلاب اسلامی به دلیل غایات معنوی و تعالی خواه آن، انقلاب بود. شرایط طبیعی برای تحقق چنین غایاتی مساعد نبود و ضرورت طبیعی نمی‌توانست پشتوانه آن باشد. لذا این انقلاب مسبوق به ضرورت انقلابی بود. اکنون با گذشت چهار دهه از وقوع انقلاب اسلامی، تجربه‌هایی بدست آمده است که در شرایط عادی و طبیعی پیش از انقلاب دست نیافتنی بود.
مواجهه انقلاب اسلامی با دیوانسالاری
محمدعلی فتح اللهی نیز در این نشست با موضوع «مواجهه انقلاب اسلامی با دیوانسالاری» گفت: در نظام اسلامی، علاوه بر دو حوزه روحانیت و نظامیان که نمود ملّی و تأسیسی دارند، حوزه سیاسی با اداره مشترک مجلس و دولت صورت می‌گیرد که وظایف تقنینی و اجرایی را به عهده دارند. اعمال قدرت در حوزه سیاسی از مجرای انتخابات صورت می‌گیرد که مظهری برای مردمسالاری دینی می‌باشد. انتخابات، به طور طبیعی این دو نهاد را عرصه حضور و فعالیت احزاب و جریانهای سیاسی قرار می‌دهد و نظام اکثریت و اقلیت را رقم می‌زند. اداره امور بر اساس نظر اکثریت، از نظر فقه اسلامی تأیید شده است، هرچند که جایگاه اقلیت هم به روشنی تثبیت شده می‌باشد.
وی افزود: احزاب سیاسی در ایران را می‌توان به طور سنّتی در دو دسته کلی قرار داد که هر کدام شیوه و رهیافت ویژه خود را برای مدیریت امور اجرایی و سیاسی ارائه می‌دهند. هرچند که نظام دیوانسالاری کشور، تحمیل‌های خود را بطور مستقل دارد. نظام اداری و دیوانسالاری کشور از اشکالات بنیادی رنج می‌برد که ریشه در قبل از انقلاب دارد. امام خمینی(ره) یکی از اشتباه‌های کشور در اوایل پیروزی انقلاب را سپردن مدیریت کشور به دست لیبرالها ذکر کردند که معتقد به مدیریتهای غیر دینی بودند و نظام اداری فاسد شاهنشاهی را حفظ کردند. امام(ره) حساسیت و مخالفت خود با مدیریت لیبرالی را چنین بیان می‌کنند:
«من امروز بعد از ده سال از پیروزی انقلاب اسلامی همچون گذشته اعتراف می‌کنم که بعض تصمیمات اول انقلاب در سپردن پستها و امور مهمه کشور به گروهی که عقیده خالص و واقعی به اسلام ناب محمدی نداشته اند، اشتباهی بوده است که تلخی آثار آن به راحتی از میان نمی‌رود.»
وی ادامه داد: دولت موقت در واقع، ظرفیت و انرژی انقلاب را ضایع کرد و فرصتی را که می‌توانست به اصلاح نظام اداری کشور منجر شود، از بین برد. آسیب این مهم را می‌توان در طول سالهای پس از انقلاب اسلامی می‌شود ملاحظه کرد که مهمترین آن، عدم توفیق در تشکیل دولت اسلامی می‌باشد. هرچند که حوادث بعد از انقلاب که منجر به جنگ تحمیلی می‌گردد، موجب شکوفایی مدیریت انقلابی و جهادی در سراسر کشور می‌شود، اما نظام اداری غیر اسلامی کم و بیش در کشور ماندگار شد و این امر را در نظام مدیریتی کشور، مشاهده می‌کنیم. حفظ ماهیت دولت قبل از انقلاب که دولت را نه به گونه ابزار و وسیله‌ای برای نیل به اهداف ملی که دارای ماهیت و اهدافی مستقل از مردم طراحی کرده بود؛ مهمترین علت عدم توفیق در دستیابی به دولت اسلامی بود. استخدام در دولت استبدادی قبل از انقلاب، برای خدمت و کار برای مردم نبود و کارمند با استخدام خود به نوعی از جامعه می‌برید و در خدمت اهداف رژیم حاکم قرار می‌گرفت. این انتخاب بزرگی بود که دستمزدش هم درواقع در قبال همین انتخاب بود. همین مسئله، نسبت کارمند با مردم را غیر نظام مند می‌کرد و اداره دستگاه دیوانسالاری را مهمترین معضل دولت می‌نمود.
فتح اللهی گفت: حاکمیت قانون بدون شکل گیری یک نظام مدیریت انقلابی ناممکن می‌باشد. اسلامی، جهادی و بسیجی بودن و همچنین مردمی بودن از مشخصات اصلی نظام مدیریت انقلابی است که در مقابل نظام‌های مدیریت استبدادی و وابسته به قدرتهای خارجی قرار می‌گیرد. رفتار عادلانه و بدون تبعیض کارگزاران و رابطه محبت آمیز بین آنها و مردم، از نشانه‌های مدیریت اسلامی است. مردمی بودن مدیریت را هم باید نه تنها در مشارکت دادن، بلکه در تعلق مدیریت به آنها دانست. کارگزاران هم باید نقش خود را در رفع موانع و ارائه تسهیلات جستجو کنند.
وی پایان گفت: مدیریّت جهادی به معنی پرکاری، تدبیر، کار شبانه روزی و پیگیری امور است. مدیریت بسیجی و جهادی هم به سبکبال و کم هزینه و کارآمد بودن مدیریت‌ها منجر می‌شود. مدیریت حزبی هم با محدود شدن به عرصه‌های سیاستگذاری و عدم تسری به سطوح حرفه‌ای و تخصصی خواهد توانست باعث پیشرفت جامعه گردد. باید مدیریّت جهادی بر دیوانسالاری فرسوده ترجیح یابد. البته آگاهی انقلابی و کمال سیاسی مردم ایران به توفیق الهی باعث شده است که بین نظام انقلابیِ «امّت و امامت» و تشکیلات دیوانسالاری تفکیک شود. در مدیریت مادی، مناسبات اجتماعی، اخلاق رذیله را رشد می‌دهد. روابط سازمانی ناسالم و روحیه استکبار در افراد طبقه بالا، موجب پدید آمدن دنائت و حسد در افراد طبقه پایین می‌شود. ولی روابط در دستگاه مدیریتی حق، ایجاد حب و تقوا میکند. مهر
