نقد جریان حاکم یکی از وظایف حوزه‌‌های علمیه است/ میان جامعه مدرسین و روشنفکران تعامل عمیقی وجود ندارد

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تهران گفت: جامعه مدرسین سعی دارد از بالا مسایل کشور را رصد و مسایل سیاسی را بیان کند و اگر انتقاد و نقدی دارد به گروه‌‌ها و فضای سیاسی کشور نقد خود را بیان کند. نقد جریان حاکم یکی از وظایف حوزه‌‌های علمیه و به ویژه جامعه مدرسین است.

به گزارش شبکه اجتهاد، ‌حجت‌الاسلام دکتر نجفعلی غلامی اراکی درباره فلسفه تشکیل جامعه مدرسین و اهداف این نهاد سیاسی حوزه، اظهار کرد: جامعه مدرسین که در حقیقت سطوح عالی حوزه علمیه قم را شامل می‌شود در اوایل دهه ۴۰ توسط یکسری از اساتید، فضلا و علمای برجسته حوزه علمیه قم تأسیس شد و شکل گرفت. در حقیقت اهداف اصلی و اولیه جامعه مدرسین در وهله اول سر و سامان دادن و ایجاد یک نظم و انضباط در حوزه‌‌های علمیه، به روز کردن یکسری دروس حوزه علمیه و به روز کردن طلاب و فضلای آن زمان بود.

او ادامه داد: یکی از اهداف جامعه مدرسین سمت و سو دادن به مبارزات و فعالیت‌‌های سیاسی بود که با رحلت ‌آیت‌الله بروجردی و ورود امام خمینی(ره) به عرصه مبارزات سیاسی در اوایل دهه ۴۰ شمسی، به یک تشکل رسمی و علمی احساس نیاز می‌شود و جامعه مدرسین این خلاء را پر کرد و با تأسیس این تشکل و مجمع علمی و سیاسی مبارزات سیاسی و فعالیت‌‌های ضد رژیم پهلوی سمت و سوی مشخصی گرفت و تا به امروز با محوریت اعلامیه‌‌ها و بیانیه‌‌های امام خمینی(ره) فعالیت‌‌های خود را ادامه داده است.

هدف جامعه مدرسین قبل از انقلاب ایجاد یک فضا و نشاط سیاسی در حوزه بود

غلامی به شفقنا گفت: جامعه مدرسین اهدافی قبل از انقلاب داشت که آن هم مبارزه با رژیم پهلوی و ایجاد یک فضا و نشاط سیاسی در حوزه علمیه بود که در حقیقت به این هدف رسید و موفق بود. بعد از انقلاب اهداف جامعه مدرسین همان اهداف قبل از انقلاب بود؛ با توجه به اینکه یک انقلاب و حکومت اسلامی تشکیل شده در پیام‌‌هایی که حضرت امام خمینی(ره) به اعضای جامعه مدرسین دارند بر ارتباط با بدنه حوزه، طلاب انقلابی، حفظ و حمایت از مبانی انقلاب اسلامی، حفظ سنت‌‌های مووجود در حوزه علمیه تأکید می‌کنند، در حقیقت امام بر فضای فقه سنتی و فقه جواهری که در حوزه‌‌های علمیه از دیرباز مرسوم بوده تأکید داشتند و تا حدود زیادی می‌توان گفت که در حقیقت جامعه مدرسین در این مسیر حرکت و اهداف خود را پیگیری کرده است.

جامعه مدرسین نقش مهمی در توسعه سیاسی حوزه علمیه دارد

او در پاسخ به اینکه جامعه مدرسین تا به امروز در توسعه سیاسی حوزه علمیه نقش آفرینی مثبتی داشته یا منفی؟ گفت: قطعاً نقش بسیار حائز اهمیت و جالب توجهی دارد چون در آن مقطع ورود روحانیون و حتی مراجع تقلید به عرصه سیاسی یک مساله درستی تلقی نمی‌شد و اگر یک روحانی یا مرجع تقلید یا عالم دینی وارد سیاست می‌شد حتی مورد طعنه واقع می‌شود و این مساله منفی بود که حضرت امام خمینی بارها در سخنرانی‌‌ها به این مسایل اشاره کردند و این را یک سیاست کاملا انگلیسی تلقی می‌کردند که به وسیله مهره‌‌های انگلیسی در حوزه‌‌های علمیه ترویج می‌شد که اصولا دین از سیاست جداست و یک فرایند سکولاریته در حوزه علمیه کاملاً شکل گرفته بود و همین مساله باعث می‌شد که خیلی از مسایل در سطح جامعه مطرح نشود.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تهران افزود: بعد از رحلت ‌آیت‌الله بروجردی، ورود امام خمینی به عرصه مبارزات یک فضای جدیدی ایجاد کرد و جامعه مدرسین هم بازوی اجرایی و مشورتی حضرت امام بود که توانست با ایجاد یک فضا و شور سیاسی و توسعه سیاسی در حوزه‌‌های علمیه با توجه به اینکه افرادی که در جامعه مدرسین بودند از لحاظ علمی سطح بالایی داشتند و مورد توجه طلاب حوزه علمیه بودند به همین دلیل جایگاه علمی آنها و نفوذی که در بدنه حوزه داشتند باعث می‌شد که اگر تئوری و نظریه‌‌ای دارند به عنوان نظر مثبت تلقی شود و این موج سیاسی را در دهه ۴۰ و ۵۰ ایجاد کرد لذا ما می‌بینیم که افراد بسیاری از دل جامعه مدرسین بیرون آمدند که بسیاری در آن مقطع به شهادت رسیدند مانند شهید ‌آیت‌الله غفاری، شهید ‌آیت‌الله سعیدی و بسیاری از افرادی که بعدها مثمر ثمر شدند مانند ‌آیت‌الله مشکینی و یزدی و مکارم شیرازی؛ بسیاری از علمایی که جزو هسته مرکزی و محور مبارزات سیاسی جامعه مدرسین بودند و بسیاری در تبعید و زندان به سر می‌بردند و این وضعیت سیاسی را ایجاد کرد و همین مساله باعث شد که اعضای جامعه مدرسین مورد نظر ساواک و سازمان اطلاعات و امنیت آن زمان کشور باشد و خیلی از افراد موثر جامعه مدرسین مورد تفتیش، بازجویی و حتی شکنجه و زندان و تبعید و بعضاً به شهادت رسیدند و در حقیقت توانستند این موج را در حوزه ایجاد کنند.

جامعه مدرسین یک نوع نگاه ارشادی به مسایل دارد

غلامی در مورد ارتباط جامعه مدرسین با حکومت در دوره‌‌های مختلف، گفت: یکی از مشخصه‌‌ها و ویژگی‌‌ها و ممیزهای حوزه‌‌های علمیه به ویژه تشیع، استقلال از حکومت‌‌هاست، چه حکومت اسلامی و چه حکومت غیر اسلامی. حتی حضرت امام هم به استقلال اقتصادی حوزه از حکومت تأکید داشتند و این مساله را هم ما بعد و قبل از انقلاب می‌بینیم. البته بعد از انقلاب با توجه به اینکه حکومت اسلامی بود و از دل حوزه علمیه قم و شهر قم و مرجعیت بیرون آمده بود، یک نوع حمایت جدی از طرف حوزه، علما و جامعه مدرسین از حکومت می‌شد، اما این بدین معنا که سمعاً و طاعتاً از حکومت اطاعت کنند و هیچ گونه نقد، انتقاد و اعتراضی نداشته باشند، اینگونه تلقی می‌شود و اکنون هم چنینی تلقی وجود ندارد بنابراین شما می‌بینید که مرجعیت و جامعه مدرسین و علما در طول تاریخ همیشه وضع موجود را رصد می‌کردند و نظرات خود را بیان می‌کردند، مثلاً نمونه کامل آن فتوای معروف میرزای شیرازی در تحریم تنباکو که اثر عظیم اجتماعی را بر جای گذاشت لذا اکنون هم که ما مشاهده می‌کنیم جامعه مدرسین در حقیقت یک نوع نگاه ارشادی به مسایل دارد و سعی می‌کند به عنوان یک نگاه پدرانه داشته باشد.

او افزود: جامعه مدرسین سعی دارد از بالا مسایل کشور را رصد کند. مسایل سیاسی کشور را بیان کند و اگر انتقاد و نقدی دارد به گروه‌‌های سیاسی و فضای سیاسی کشور نقد خود را بیان کند. در عین حال اقتصاد خود را حفظ کرده و باید اینگونه باشد که این تأکید علما، بزرگان و مرجعیت در طول تاریخ است و اکنون هم حتی رهبری در دیدار با جامعه مدرسین به طور مکرر به این مساله تأکید کردند که حس استقلال طلبی حوزه از حکومت‌‌ها باید حفظ شود در عین حالی که حکومت یک حکومت اسلامی است و انقلاب از دل حوزه علمیه قم بیاید و ما باید یک حوزه انقلابی داشته باشیم.

نقد جریان حاکم یکی از وظایف حوزه‌‌های علمیه و به ویژه جامعه مدرسین است

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تهران گفت: در کنار این انقلابی بودن، بُعد ارشادی و نقد جریان حاکم و گروه‌‌های سیاسی در حقیقت یکی از وظایف حوزه‌‌های علمیه و به ویژه جامعه مدرسین است و یک نکته‌‌ای که امام و رهبری تأکید داشتند ارتباط جامعه مدرسین با بدنه حوزه و طلاب سطوح پایین تر، که این ارتباط باید حفظ شود و خود امام بارها این جمله معروف را دارد که من توصیه می‌کنم به فرزندان انقلابی که جذب جامعه مدرسین شوند و از آنها حمایت و آنها هم از طلاب حمایت کنند. در حقیقت یک تعامل دو سویه حاکم شود که بتواند این فضا را پیش ببرد.

نسبت دادن یک نوع تعصب سیاسی و جناحی به جامعه مدرسین درست نیست

غلامی در پاسخ به اینکه جامعه مدرسین تا به امروز جناحی یا فرا جناحی عمل کرده است؟ اظهار کرد: جامعه مدرسین در حقیقت متشکل از یکسری اعضاست و طبیعتاً این اعضا یکسری تفکرات سیاسی دارند و نمی‌توان این مساله را انکار کرد لذا ممکن است در موضع گیری‌‌های جامعه و بیانیه‌‌هایی که جامعه مدرسین صادر می‌کند تفکرات سیاسی افراد یک نقشی داشته باشد و خود را نشان دهد. اگر ما بخواهیم یک نوع تعصب سیاسی و جناحی را به جامعه مدرسین نسبت دهیم، قابل قبول نیست یعنی اگر جامعه مدرسین نظری سیاسی هم بیان کند نگاهش به کلان جامعه و حفظ اصل و دستاوردهای انقلاب و حقوق مردم است. حال ممکن است که گاهی این حمایت‌‌ها، بیانیه‌‌ها و اظهارنظرها منطبق با جریان سیاسی خاصی باشد، اما آنچه واقعاً جامعه مدرسین به دنبال آن هست و رسالت و هدف خود می‌داند یک نگاه فراجناحی و پدرانه به مسایل و جناح‌‌های سیاسی کشور است و سعی می‌کند تا جایی که امکان آن وجود داشته باشد این نگاه را به یک نگاه جناحی و حزبی تنزل ندهد. اکنون که به اعضای فعلی جامعه مدرسین مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که تفکرات مختلف سیاسی در این تشکل سیاسی و علمی حوزه علمیه وجود دارد و اینها هدفشان این است که نگاه حزبی و جناحی به مسایل جامعه مدرسین حاکم نشود.

او گفت: با توجه به اینکه حوزه علمیه یک نگاه کلان و کلی به جامعه دارد و اگر بخواهد به عنوان لیدر یک حزب سیاسی و مدافع یک جریان خاص سیاسی خود را مطرح کند طبیعتاً یک قشر عظیمی از جامعه را از دست داده است، در فضای سیاسی و احزاب سیاسی عده‌‌ای مخالف و عده‌‌ای موافق هستند و عده‌‌ای طرفدار حزب هستند که این طبیعت یک جامعه پویای سیاسی است که باید باشد، به هر حال فلسفه احزاب و جناح‌‌ها و پویایی جریان‌‌های سیاسی در جای خود کاملاً محرز و قابل دفاع است، اما تشکل‌‌های سیاسی حوزوی یک نگاه کلان تر به مسایل دارند و اگر بخواهند اینگونه ورود پیدا کنند و یک نگاه خاص سیاسی را دنبال کنند، آسیب می‌بینند البته ممکن است که تلقی عده‌‌ای از جامعه مدرسین همین مساله باشد و این نگاه را معطوف کنند به جامعه مدرسین که چنین نگاهی به جریان خاصی دارد که اگر واقعاً اینگونه باشد باید یک آسیب شناسی در موضع گیری‌‌ها و مواضع جامعه مدرسین به عنوان یک تشکل حوزوی سیاسی شکل بگیرد، اما واقعاً تا جایی که راه دارد نباید یک نگاه جناحی، سیاسی و حزبی خاصی حاکم شود که طبیعتا این مساله باعث می‌شود که جامعه یک بدنه‌‌ای را از دست دهد و این نکته مثبتی برای یک تشکل فراگیر علمی – سیاسی حوزه علمیه قابل تصور نیست و مفید واقع نمی‌شود.

غلامی در مورد منزلت جامعه مدرسین در نزد حوزویان و افکار عمومی گفت: در میان حوزویان تقریباً یکی از جا افتاده ترین و با نفوذترین تشکل‌‌های سیاسی تشکل سیاسی جامعه مدرسین است که حوزویان، بدنه طلاب و طلاب انقلابی یک تأثیرپذیری از این تشکل سیاسی دارند و ما می‌بینیم که در موضع گیری‌‌های سیاسی و تمایلات سیاسی حوزه علمیه، طلاب چنین نفود و تأثیرگذاری به وضوح دیده می‌شود. جامعه مدرسین پیرامون مجلس به طور کلی رای می‌دهد و کاندیدایی را برای شهر قم معرفی می‌کند، تقریباً بعد از انقلاب تاکنون هر کاندیدی که مورد حمایت جامعه مدرسین بوده، جزو نمایندگان بوده و رای آورده و این نشان دهنده تأثیرگذاری و نفوذ جامعه مدرسین در میان حوزه علمیه و شهر قم است. البته نمی‌توانیم چنین نفوذ و تأثیرگذاری را به سطح کشور تعمیم دهیم که این مساله هم باید آسیب شناسی شود و مورد بررسی قرار گیرد.

میان جامعه مدرسین و روشنفکران تعامل عمیقی وجود ندارد

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی تهران ادامه داد: بین جامعه مدرسین، حوزه علمیه و قشر تحصیلکرده و روشنفکر به خصوص نسل جوان، یک تعامل عمیق، گسترده و شناخت کافی و لازم وجود ندارد و ممکن است که یکی از علت‌‌های آن عدم تعامل و شناخت جامعه مدرسین از فضای جریان‌‌های سیاسی و روشنفکری جامعه و تحصیلکردگان باشد که این مساله به نظر می‌آید به عنوان یک آسیب جدی در میان نخبگان و اعضای جامعه مدرسین مورد بررسی قرار گیرد که آیا تأثیرگذاری جامعه مدرسین در سطح کل کشور به خصوص در نزد افراد روشنفکر همانند تحت تأثیرپذیری در حوزه‌‌های علمیه و قم هست که به نظر می‌آید اینگونه نباشد و نیاز به یک تحلیل و آسیب شناسی جدی باشد.

حمایت از افراد خاص به خصوص در ایام انتخابات مهم ترین اشتباه جامعه مدرسین است

غلامی در مورد مهم ترین اشتباه جامعه مدرسین از بدو تأسیس تا به امروز گفت: به نظر من این تشکل یک تشکل علمی و فراگیر است و خدمات بسیاری به جامعه علمی، سیاسی، انقلابی داشته و فداکاری‌‌های بسیار قبل و بعد از انقلاب داشتند، اما به نظر می‌آید که در برخی از مقاطع مخصوصاً در ایام انتخابات و موضع گیری‌‌های سیاسی و انتخاباتی به نظر می‌آید که مثلا از افراد خاصی حمایت شده و این حمایت از سوی جامعه مدرسین صورت گرفته و ممکن است که آن شخص خاص مورد اقبال مردم واقع نشده و در انتخابات رأی نیاورده و این مساله باعث می‌شود که یک نگاه منفی و غیر مثبتی به جامعه مدرسین در جامعه شکل بگیرد که آیا نفود علما، مرجعیت هنوز هم در جامعه وجود دارد یا ندارد و این شبهه و سوال پیش می‌آید. به نظر می‌آید که این مساله می‌تواند یکی از مسایلی باشد که اگر در جامعه مدرسین تاکنون اتفاق افتاده، از این به بعد باید مدیریت شود. در ایام انتخابات و مسایل خاص سیاسی به صورت شاخص‌‌های کلی بیان شود و وارد مصادیق افراد به خصوص در انتخاب‌‌های کلان کشور این مساله صورت نگیرد که تبعات منفی آن را کمتر داشته باشیم.