شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی؛ مفسر و قرآن‌پژوه، عضو مجلس خبرگان رهبری و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و رییس اسبق دانشکده الهیات دانشگاه تهران، صبح امروز در سن ۹۶ سالگی و به دلیل کهولت سن دارفانی را وداع گفت. رهبر انقلاب در پیام تسلیت این عالم پرهیزکار، از او به عنوان «عالم بزرگواری که عمر با برکت خود را با نزاهت و سلامت نفس گذرانیده و در دوران جمهوری اسلامی منشأ خدمات بوده‌اند» یاد کردند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، مرحوم میرمحمدی زرندی داماد مرحوم آیت‌الله سید احمد زنجانی و همسر خواهر آیت‌الله سیدموسی شبیری زنجانی بود و از شاگردان مرحوم آیت‌الله سید محمد داماد و علامه طباطبایی به شمار می‌رفت و کتاب‌های مهمی در حوزه قرآن‌پژوهی همچون «تفسیر بلاغ» و «بحوث فی تاریخ القرآن و علومه» تألیف کرده بود.
وی همچنین از اواسط دهه شصت به مدت یک دهه ریاست دانشکده الهیات دانشگاه تهران را برعهده داشت و در ماه‌های نخست پس از پیروزی انقلاب به عنوان حاکم شرع قم فعالیت کرد. او که عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود، نیز در جلسه افتتاحیه دوره پنجم مجلس خبرگان رهبری، ریاست سنی این مجلس را عهده دار بود.
زندگی‌نامه
سید ابوالفضل میر محمدی زرندی در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی در بخش زاویه زرند از توابع شهرستان ساوه در خانواده‌ای مذهبی دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش به پایان رسانید. در سال ۱۳۲۰ ایامی که کیان حوزه‌های علمیه در خطر بود و کمتر کسی رغبت به تحصیل علوم حوزوی داشت، روحیه و علاقه وافرش به تحصیل علوم دینی او را به حوزه مقدس علمیه قم رهنمون ساخت.
وی پس از فراگیری علوم اولیه صرف، نحو، معانی بیان و منطق در سال ۱۳۲۵ جهت زیارت عتبات عالیات و ادامه تحصیل عازم عراق شده و توسط دایی مرحوم والدش آیت‌الله حاج میرزا یحیی زرندی (ره) که از مجتهدین مقیم آن دیار بود در شهر کربلا حجره‌ای اختیار کرد ولی با اصرار پدر به بازگشت، بواسطه وابستگی عاطفی که به ایشان داشت، به ناچار امر ادامه تحصیل را در قم پیگیری کرد.
از همان ابتدای تحصیل به حداقل امکانات معیشتی فراهم شده توسط پدرش که به امر کشاورزی و کسب اشتغال داشت بسنده کرده و از دریافت شهریه و وجوه شرعی امتناع کرد و تا پایان عمر نیز بدین امر مقید بوده است.
تحصیلات و اساتید:
پس از گذراندن دروس مقدماتی در سطوح عالیه حوزه، رسائل را از محضر مرحوم آیت‌الله حاج شیخ موسی زنجانی(ره)، مکاسب را از محضر مرحوم آیت‌الله سید حسین قاضی(ره)، کفایه را از محضر حضرات آیات سیدشهاب‌الدین مرعشی نجفی و علامه سیدمحمد حسین طباطبایی(ره) و شرح تجرید را از محضر مرحوم آیت‌الله حاج میرزا اسحاق آستارایی(ره) تلمذ کرد.
حدود سال ۱۳۲۸ از درس خارج فقه و اصول حضرات آیات عظام حجت کوه‌کمره‌ای و بروجردی(رضوان الله علیهما) حدود دو سال بهره برد. سپس حضرت آیت‌الله حاج سیدمحمد محقق داماد(ره) را به عنوان استاد درس خارج به نحو مستمر اختیار نموده و طی ۱۵ سال یک دوره کامل اصول و چندین کتاب فقهی را از محضرشان استفاده نمود.
سابقه تدریس:
ایشان در مقاطع مختلف تحصیل حوزوی تدریس مقطع پایین‌تر را به عهده گرفته و بیش از ۲۰ سال به تدریس دروس سطح عالیه حوزه از قبیل رسائل، مکاسب و کفایتین پرداخته است.
بیش از ۱۰ سال نیز در دانشگاه اقدام به تدریس فقه و علوم قرآنی در مقطع دکتری و کارشناسی ارشد نموده و پیوسته نیز استاد راهنمای رساله‌های مختلف دوره دکتری در دانشگاه و حوزه بوده است.
رتبه دانشگاهی ایشان در بدو ورود به فعالیت‌های دانشگاهی دانشیار اعلام شده و سپس به جهت تألیف، تدریس، مدیریت و سایر خدمات دانشگاهی رتبه استادی که بالاترین رتبه علمی دانشگاهی است به وی اعطا شده است.
جلسات تفسیر قرآن و بحث فقهی:
مباحثه تفسیر قرآن را از حدود سال ۱۳۲۶ در روزهای پنجشنبه و جمعه هر هفته با دوستان صمیمی و همدوره‌ای خود همچون حضرات آیات مرحوم حاج سید مهدی روحانی، مرحوم حاج شیخ علی احمدی میانجی، مرحوم حاج شیخ احمد آذری قمی، حاج سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حاج سیداسماعیل موسوی زنجانی، مرحوم حاج شیخ محمد حقی، حاج شیخ احمد پایانی، مرحوم حاج میرزا محمد امین رضوی و… آغاز کرد که به مرور مورد توجه واقع شده و بر اعضای آن افزوده گردید.
آیت‌الله میرمحمدی از همان ایام حضور در درس خارج فقه و اصول در جلسه بحث فقهی که حضرات آیات آقای حاج سیدموسی شبیری زنجانی، مرحوم حاج سید مهدی روحانی، مرحوم حاج شیخ علی احمدی میانجی، مرحوم حاج شیخ احمد آذری قمی، آقای حاج سید جلال‌الدین طاهری اصفهانی، آقای حاج شیخ عبدالرحیم جودی داشتند، حضور پیدا می‌کرد.
تألیفات:
۱ـ بحوث فی تاریخ القرآن و علومه: این کتاب به زبان عربی و در بیست موضوع از علوم قرآنی از قبیل کیفیت نزول، ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، و… با نقل اقوال علمای شیعی و سنی و نهایتاً بیان نظر مؤلف می‌باشد. این اثر ابتدا توسط دارالتعارف للمطبوعات در بیروت به زیور طبع آراسته و سپس توسط انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تجدید چاپ و در دانشگاه به عنوان یکی از منابع اصلی مقطع دکتری معرفی شده است.
۲ـ تاریخ و علوم قرآن: ترجمه کتاب تألیف شده خودشان با عنوان بحوث فی تاریخ القرآن و علومه به انضمام بحث در موضوع فواتح سور می‌باشد که طی دوازده دوره تجدید چاپ در حوزه علمیه و دانشگاه دولتی و آزاد اسلامی مورد استفاده طلاب و دانشجویان قرار گرفته است.
۳ـ تلاث دراسات فی الفقه و المشتبه
۴ـ هل یجوز التعزیر بالحبس او بالمال
۵ـ زندان و زندانی در اسلام
۶ـ تفسیر قرآن
۷- نور علم تحدی و صرفه
۸- مقالات متعدد در موضوعات فقه، علوم قرآنی، قضا، گزینش، تراجم، و اصطلاحات علوم قرآنی
ایشان با بهره‌گیری از جلسات تفسیر قرآن که با جمعی از همدوره‌ای‌های خود از حدود۵۰ سال پیش شروع نموده‌اند، تفسیر جزءهای ۲۰ الی ۳۰ قرآن کریم را به رشته تحریر درآورده و در این مقطع تنها جزء سی‌ام آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی در یک جلد به چاپ رسیده و بقیه مجلدات این تفسیر نیز آماده چاپ می‌باشد.
فعالیت‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب:
آیت‌الله میرمحمدی به همراه سایر فضلا و روحانیون از مدافعین نهضت اسلامی بوده و در امضاء برخی از اعلامیه‌ها علیه رژیم ستمشاهی و حمایت از حضرت امام نقش داشته است که از جمله آن می‌توان به ارسال نامه‌ای سرگشاده با عنوان «نامه جمعی از فضلاء حوزه علمیه قم به هویدا نخست وزیر وقت در خصوص اعتراض به اقدامات خلاف قوانین اسلام و قانون اساسی، جو خفقان و سانسور، دستگیری حضرت امام خمینی و…» اشاره کرد.
ایشان پس از پیروزی نیز از پذیرفتن هیچ مسئولیتی ابا نکرده است از جمله مشاغل ایشان بعد از پیروزی انقلاب عبارتند از:
ـ رئیس دادگاه انقلاب قم
ـ عضو هیأت عفو حضرت امام(ره)
ـ همکاری مؤثر با آیت‌الله بهشتی در هیأت تهیه و تدوین لوایح قضایی
ـ رییس شعبه دوم دیوان عالی کشور
ـ عضو شورای عالی قضایی
ـ عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری
ـ مسؤول گزینش علمی قضات
ـ رئیس هیأت تجدیدنظر بررسی تخلفات هیأت علمی دانشگاه تهران
ـ رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران
همچنین در سال ۱۳۶۴ با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران که پس از شهادت آیت‌الله مفتح توسط سرپرست اداره می‌شد، منصوب شد. وی در مدت یازده سال مسؤولیت ضمن تلاش مؤثر جهت راه‌اندازی مجدد دوره دکتری و کارشناسی ارشد و نیز افزایش ظرفیت پذیرش دانشجویان مقاطع مذکور، از آنجایی که اهتمام جدی به وحدت حوزه و دانشگاه داشته و خود نیز با ورود به فعالیت‌های مستمر دانشگاهی از قبیل مدیریت، تدریس و تألیف از مصادیق این وحدت به شمار می‌رفت از فضلاء شاخص حوزه با هدف ارتقاء کیفی سطح تحصیلات دانشجویان جهت تدریس دعوت می کرد.
آیت‌الله میرمحمدی در سال ۱۳۷۵ طی گزارشی به محضر رهبر انقلاب تصمیم خود را به انصراف از مدیریت دانشکده و عزیمت به قم جهت اشتغالات حوزوی اعلام نمود؛ معظم له نیز در پاسخ متن ذیل را مرقوم فرمودند:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
جناب مستطاب آیت‌الله آقای حاج سیدابوالفضل میرمحمدی «دامه برکاته العالیه»
با سلام و تحیت
مرقوم شریف که حامل گزارش امیدبخشی از دانشکده الهیات در خلال مدیریت عالمانه و توأم با تقوا و نزهت و اخلاص حضرت مستطابعالی در مدتی حدود یازده سال بود زیارت شد. بی شک حضور کسی در رتبه علمی، اخلاقی و سابقه درخشان حوزوی آن جناب در رأس این دانشکده دارای برکات فراوان و موجب مباهات آن است و اینجانب از اینکه جنابعالی این خدمت ارزنده یازده ساله را تقبل فرمودید از آن جناب سپاسگزارم و اکنون که عزم آن کرده‌اید که در مشاغل علمی حوزه و دانشگاه به امر افاده و تعلیم و تربیت ادای مسؤولیت فرمایید اینجانب از خداوند متعال دوام توفیق جنابعالی را مسألت کرده و همچنان چشم انتظار تداوم برکات علمی و اخلاقی آن جناب در حوزه و دانشگاه می‌باشم.
والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته
سیدعلی خامنه‌ای ۷۵/۸/۲
جزئیات تشییع و تدفین:
پیکر مرحوم آیت‌الله سید ابوالفضل میرمحمدی نماینده فقید خبرگان رهبری و عضو فقید جامعه مدرسین فردا ساعت ۱۴:۳۰ از مسجد امام حسن عسکری(ع) به سمت حرم مطهر حضرت معصومه(س) تشییع می‌شود و آیت‌الله شبیری زنجانی بر پیکر آن مرحوم اقامه نماز خواهد کرد و پس از تشییع در حرم مطهر بانوی کرامت دفن خواهد شد.
پیام تسلیت حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پی درگذشت آیت‌الله سیدابوالفضل میرمحمدی
حضرت آیت الله خامنه‌ای در پیامی درگذشت عالم پرهیزکار آیت‌الله حاج سیدابوالفضل میرمحمدی را تسلیت گفتند.
متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشت عالم پرهیزکار آیهالله آقای حاج سیدابوالفضل میرمحمدی رحمهالله‌علیه را به خاندان مکرم و فرزندان محترم و دیگر بازماندگان و به همه‌ی ارادتمندان و دوستان ایشان تسلیت عرض میکنم. این عالم بزرگوار عمر با برکتی را با نزاهت و سلامت نفس گذرانیده و در دوران جمهوری اسلامی منشأ خدمات بوده‌اند، سالها نمایندگی در مجلس خبرگان و عضویت در شورای عالی قضائی و نیز اشتغال در دانشگاه در شمار مسئولیتهای ایشان بود. از خداوند متعال مغفرت و رحمت و حشر با اجداد طاهرین را برای ایشان مسألت مینمایم.
سیّدعلی خامنه‌ای
۳ آذر ۱۳۹۸
برگزاری مراسم بزرگداشت از سوی رهبر معظم انقلاب
همچنین مراسم بزرگداشت مرحوم آیت‌الله میرمحمدی دوشنبه شب بعد از نماز مغرب و عشا از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم مطهر حضرت معصومه (س) شبستان امام خمینی (ره) با حضور مراجع، علما، اساتید و طلاب حوزه علمیه قم برگزار می‌شود.
