شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیت‌الله سید محمد شاهرودی متولد سال ۱۳۰۴ در نجف و فرزند مرجع عالی‌قدر مرحوم آیت‌الله العظمی سید محمود شاهرودی بود که در سن ۹۴ سالگی دار فانی را وداع گفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیت‌الله سید محمد شاهرودی از علما و مراجع مقیم قم بعداز ظهر یکشنبه در بیمارستان پیامبران تهران دار فانی را وداع کرد. معظم‌له که فرزند مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودی بود، تحصیلات مقدماتی و سطح را از محضر والد معظم خود و آیات میرزا هاشم آملی و شیخ عبدالحسین رشتی بهره برد و در جلسات خارج فقه و اصول آیت‌الله شاهرودی شرکت جست. پس از چندی خود به تدریس سطوح پرداخت و از ۳۹ سالگی تدریس خارج را آغاز نمود.
ایشان ۴ سال پس از ارتحال والد خود، اقدام به انتشار رسالۀ عملیه نموده و ۲ سال پس از آن به ایران هجرت کردند. از آن فقیه عالی‌قدر کتب فتوایی متعددی به چاپ رسیده و علاوه بر آن، تقریر مباحث فقهی ایشان از سوی برادرشان آیت‌الله حاج سید حسین شاهرودی منتشر شده است. «کتاب الحدود» و تقریرات مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودی نیز از آثار مخطوط آن فقید سعید می‌باشد.
آیت‌الله شاهرودی متولد سال ۱۳۰۴ در نجف و فرزند مرجع عالی‌قدر جهان تشیع مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودی بود که در سن ۹۴ سالگی دار فانی را وداع گفت.
فرازهایى از زندگانى آیت‌الله سید محمد حسینى شاهرودى (ره)
ولادت و خانواده: آیت‌الله سید محمد حسینى شاهرودى، در ماه جمادى الاول سال ۱۳۴۴ هجرى قمرى، در نجف اشرف دیده به جهان گشود و در خانواده‌ای رشد و نمو کرد که از متدین‌ترین و با تقواترین بیوت علمى نجف اشرف به شمار می‌رفت، چه آنکه از طرف پدرى، والدى همچون مرحوم آیت‌الله سید محمود حسینى شاهرودى داشت که مستغنى از تعریف و بی‌نیاز از توصیف می‌باشد.
آن شخصیت بزرگ از لحاظ عدالت و تقوى و زهد و ورع و فقاهت زبانزد خاص و عام بود و پس از فوت مرحوم آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی سال‌های متمادى زعامت دینى و علمى و مرجعیت عامّه حوزه‌هاى علمیه و جهان تشیع را بر عهده داشت.
والده آیت‌الله سید محمد شاهرودى صبیه مرحوم آیت‌الله شیخ محمدرضا فاضل نیشابورى بود که از زهّاد معروف و از مدرّسین عقائد و اخلاق در حوزه نجف اشرف بشمار می‌رفت و روحانیون و فضلاء در جلسه در ایشان شرکت نموده و از بیانات گهربار ایشان استفاده می‌بردند. آن مرحومه در کنار تقوى و تدین داراى مدارج علمى و مراتبى از فضل و کمال بود و منزل ایشان همواره محلّ تردّد بانوان مسلمان بود که قرائت قرآن و نماز خود را تصحیح نموده و احکام شرعى و مسائل دینى را از ایشان فرا می‌گرفتند و حتّى فرزندان و نوادگانشان مقدار زیادى از مقدمات و مسائل شرعى و احکام اسلامى و روایات اخلاقى را نزد ایشان فرا می‌گرفتند.
آیت‌الله سید محمد شاهرودى در سایه این محیط معنوى و پاک تعلیمات اولیه و دروس ابتدائى و مقدماتى را نزد والد ماجد و والده ماجده خویش فراگرفتند و ریشه‌هاى ایمان و تقوى و تعالیم اسلامى در وجودش مستحکم گردید.
از مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودى چنین نقل شده است که فرمود: «من سید محمد را تا بیست و یک سالگى از خود دور ننمودم» و آن مرحوم چنان تعالیم اسلامى و احکام حرام و حلال را در قلب فرزندان خود جاى داده و راسخ نمود بود که آنان ضرب‌المثل در تطبیق اخلاقیات و احکام اسلامى بودند.
به همین لحاظ بود که آیت‌الله سید محمد شاهرودى در زمان صباوت اشتهار به صدق لهجه و خلوص نیت داشت و والد معظّم ایشان عقیده کاملى به صفاى روح و طینت پاک میوه زندگى خود داشت و لذا در مواقع شدّت و بروز بعض گرفتاری‌ها و ناملایمات به ایشان دستور می‌فرمود که وضو ساخته در بالاى بام زیر آسمان با توجه تمام یک زیارت عاشوراى کامل بخواند که شاید گشایشى در کار واقع شود و به مرّات پس از خواندن زیارات اثر آن ظاهر شده و مشکل بر طرف می‌شد.
گوشه‌هایى از اشتغالات علمى
مقدّمات و سطوح: سید محمد مقدمات را نزد والد بزرگوار خود و همچنین مرحوم شیخ على شهر بابکى و مرحوم شیخ شمس زنجانى که از اساتید مبرّز علم منطق بود فراگرفت.
بعضى از دروس سطح مانند رسائل و مکاسب را نزد والد معظّمشان به‌صورت خصوصى فراگرفت و کتاب کفایه الاصول را نزد مرحوم آیت‌الله میرزا‌هاشم آملى و مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالحسین رشتى حاضر شد.
تدریس سطوح عالیه: ایشان در ابتداء جوانى از مدرسین سطوح عالیه دروس حوزوى بشمار می‌رفت و رموز و معضلات و مطالب سخت و دشوار کتب درسى را به‌خوبی براى شاگردان شرح داده و روشن می‌نمود و این امر همزمان بود با ابتداى حضور ایشان در درس خارج.
حضور در درس خارج: سید محمد شاهرودی در سال ۱۳۶۰ هجرى قمرى، در سن شانزده سالگى به آخرین مرحله دروس حوزوى یعنى درس خارج قدم نهاد و در این سن و سال کم شروع در درس خارج بی‌سابقه یا کم‌نظیر بوده است. وی اوقات خود را با جدّ و جهد فراوان در راه تحصیل و تعلیم صرف می‌نمود.
ایشان مدت مدیدى در جلسات درس خارج شرکت نمود و از محضر درس آیت‌الله سید محمود شاهرودى بهره کافى برد و از علوم ایشان استفاده کامل می‌نمود تا اینکه خود به درجات عالیه اجتهاد نائل آمد و در عین حال تا آخرین جلسات درس والد معظّم خود شرکت نمود و تقریرات درس اصول و فقه ایشان را به رشته تحریر در آورد.
تقریرات درس خارج: درس خارج داراى مفاهیم مشکل و اصطلاحات دشوار و معانى عمیق می‌باشد که دقت بسزایی را می‌طلبد و بخصوص در زمان سابق که بسیارى از کتاب‌ها و شرح‌هاى فعلى موجود نبود بسیارى از مطالب غامض این علم شریف در اجمال و ابهام قرار می‌گرفت. در چنین شرایطى روشن است که بسیارى از پویندگان معرفت و طالبان علوم آل محمد (صلی‌الله علیه وآله) که تازه در این وادى قدم گذاشته‌اند کاملاً به عمق مطالب پى نبرده و مقصود استاد بر آن‌ها روشن نمى‌شود و در اینجاست که اهمیت مجلس تقریر دوباره درس خارج نمودار می‌گردد. به همین جهت ایشان هر روزه پس از اتمام درس خارج والد معظّم، بلافاصله جلسه دیگرى تشکیل داده و درس را از ابتداء شرح می‌نمود.
شرکت در مجلس استفتاء: سید محمد از ارکان مجلس استفتاء مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودى بود، که در این مجلس استفتائاتى که از طرف شیعیان نقاط مختلف جهان که از مقلّدین آن مرحوم بود می‌رسید پاسخ داده می‌شد. این مجلس استفتاء با حضور جمعى از بارزترین فضلاء و علماء حوزه علمیه نجف اشرف برگزار می‌گردید و مسائل مهم و بغرنج در آن جلسه مطرح می‌شد و پس از بحث و بررسى لازم آن‌ها را به نظر مبارک مرحوم آیت‌الله شاهرودى می‌رساندند و ایشان آخرین حکم را صادر می‌فرمود.
کسب اجازه اجتهاد: معظّم له در سال ۱۳۷۵ هجرى قمرى، پس از بروز مدارج علمى و کمالى و پس از امتحان‌های متعدّدى که از ایشان به عمل آمد موفّق به کسب اجازه اجتهاد از مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودى شد، با توجه به آنکه آن مرحوم در زمینه اعطاء اجازه اجتهاد در حوزه علمیه نجف اشرف معروف به «ذو الشهادتین» بود، یعنى در امتحان اجتهاد چنان سختگیرى و دقّتى می‌کردند که اجازه اجتهاد ایشان ارزش اجازه اجتهاد از دو نفر از علماء را داشت.
همچنین ایشان از مرحوم آیت‌الله سید جمال‌الدین گلپایگانى که از شاگردان مبرّز میرزاى نائینى (قدس سره) بودند اجازه اجتهاد دریافت نمود.
تدریس خارج فقه و اصول: مرحوم آیت‌الله سید محمد شاهرودی اولین جلسات تدریس خارج را تقریباً در سال ۱۳۸۳ هجرى قمرى، در سن سى ونه سالگى و در مسجد هندى که از مهمترین مراکز تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف به شمار می‌رفت شروع نمود و همچنان در مجلس درس والد معظم شرکت می‌جست و در کنار خدمات اجتماعى و اشتغالات علمى، روزى دو جلسه بحث خارج فقه و اصول ایراد می‌کرد و شاگردانى مبرز و بافضل به جامعه اسلامى تحویل داد. در حال حاضر عده زیادى از شخصیت‌هاى علمى و دینى که در بلاد مختلف مشغول به خدمت و ترویج احکام و تدریس در حوزه‌هاى علمیه و دانشگاه‌ها و ارائه خدمات در مسئولیت‌هاى مختلف هستند از شاگردان ایشان می‌باشند.
ارجاع احتیاطات: معظم له پس از سال‌ها تدریس فقه و اصول و در کنار آن شرکت در درس والد معظّم خویش و به لحاظ عوامل متعددى همچون نبوغ خدادادى و توفیقات ربّانى و سعى و کوشش در تعلیم و تعلم و شرکت فعّال در مجالس استفتائات و مباحثات علمى به بالاترین درجات علم و کمال نائل آمد و رفته رفته رشد فکرى و سطح علمى و مراتب اجتهاد و تقواى ایشان بر همگان روشن شد، لذا مرحوم آیت‌الله شاهرودى ایشان را شایسته تقلید دید و در سال ۱۳۸۸ هجرى قمرى مقلّدین خود را در احتیاطات مسائل شرعى به فرزند برومند خود ارجاع داد و بدین جهت بود که عده‌ای از مؤمنین پس از ارتحال آن مرجع عالی‌قدر در سال ۱۳۹۴ هجرى قمرى، به تقلید فرزند ایشان گرویدند.
پس از آن به درخواست عده کثیرى از مؤمنین از ایران و عراق و کشورهاى دیگر در سال ۱۳۹۸ هجرى قمرى، رساله عملیه ایشان به زبان فارسى و عربى، در نجف اشرف به چاپ رسید.
هجرت به حوزه علمیه قم: در پى اخراج معظّم له توسط رژیم بعث عراق از نجف اشرف به جمهورى اسلامى ایران در سال ۱۴۰۰ هجرى قمرى، ایشان در شهر مقدس قم رحل اقامت افکند و به تدریس فقه و اصول و تربیت و تهذیب شاگردان پرداخت و منشأ خیرات و برکات و خدمات کثیره و حل مشکلات شرعى و اجتماعى بود.
همچنین در مجلس استفتاء ایشان که هر هفته با حضور عده‌ای از مجتهدین و علماء برجسته حوزه علمیه قم برقرار می‌شد، سؤالات شرعى که به‌صورت کتبى می‌رسد پاسخ داده می‌شد.
تألیفات معظّم له
۱ – «ذخیره المؤمنین لیوم الدین» رساله عملیه به زبان عربى.
۲ – «توضیح مناسک الحج» مناسک حج به زبان عربى.
۳ – «دروس فی احکام النساء» به زبان عربى.
۴ – «کتاب الطهاره» تقریرات بحث خارج فقه ایشان است که توسط برادر گران‌قدرشان آیت‌الله سید حسین حسینى شاهرودى که از اساتید باسابقه حوزه علمیه قم می‌باشد، به رشته تحریر در آمده است.
۵ – «کتاب الصوم» احکام روزه به زبان عربى.
۶ – «رساله توضیح المسائل» رساله عملیه به زبان فارسى.
۷ – «توضیح مناسک حج» احکام حج به زبان فارسى.
۸ – «رساله توضیح المسائل» به زبان اردو.
۹ – کتاب استفتائات فارسى.
۱۰ – کتاب درس‌هایی ویژه بانوان.
۱۱ – «رساله مختصر الاحکام» به زبان اردو.
تألیفات مخطوط:
۱ – حاشیه بر عروه الوثقى.
۲ – کتاب فى الحدود.
۳ – تقریرات مرحوم آیت‌الله سید محمود شاهرودى.
۴ – کتاب استفتاءات به زبان عربى که در دست چاپ است.
جزئیات مراسم تشییع و ترحیم: لازم به‌ذکر است، مراسم تشییع پیکر مرحوم آیت‌الله سید محمد حسینی شاهرودی (سه‌شنبه/ ۱۸ تیر) ساعت ۱۰ صبح از مقابل مسجد امام حسن عسکری (ع) به طرف حرم حضرت معصومه (س) برگزار می‌شود و پیکر ایشان در حرم مطهر به خاک سپرده خواهد شد
همچنین مراسم ترحیم سه‌شنبه شب بعد از نماز مغرب و عشاء در مسجد اعظم قم با حضور علمای اعلام و اساتید و طلاب حوزه علمیه منعقد می‌گردد.
