شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
در این کتاب سعی شده است از منابع غنی فقهی و حقوقی به‌نحو جامعی استفاده و نتایجی کاربردی جهت بهبود کارکردهای عقد وکالت در نظام بانکی ایران استخراج شود.
به گزارش شبکه اجتهاد، کتاب «وکالت در بانکداری بدون ربا؛ کاربردها و چالشها» به قلم وهاب قلیچ و به‌کوشش انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی منتشر شد.
در معرفی این کتاب می‌خوانیم: «با وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، نظام اقتصادی کشور نیز همانند نظام سیاسی و فرهنگی خود را با تغییر و تحولات عدیده‌ای مواجه دید. از این‌رو با مستحکم‌شدن پایه‌های نظام جمهوری اسلامی، لزوم استقرار یک نظام اقتصادی مبتنی بر آموزه‌های اسلامی به‌عنوان یکی از ضرورت‌های اساسی کشور مطرح شد. ازآنجاکه نظام بانکی از مهم‌ترین بخش‌های نظام اقتصادی ایران است، در ردیف اول تغییر و تحولات پس از انقلاب اسلامی قرار گرفت. در این میان، تصویب و اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا را می‌توان نقطه عطف تحولات بانکداری ایران در پاسخ به مطالبات انقلاب اسلامی دانست.
نظام بانکداری بدون ربا دربرگیرنده ساختاری مبتنی بر عقود اسلامی جهت نزدیکی فعالیت‌های بانکی با موازین شرع مقدس اسلام است. در این ساختار، عقد وکالت (به‌عنوان یکی از عقود پرکاربرد در فقه معاملات) نقش مهمی در پیشبرد و توسعه نظام بانکداری بدون ربا بر عهده گرفته است.
عقد وکالت ازجمله عقود نظام مالی اسلامی است که از دیرباز مورد استفاده آحاد جامعه قرار داشته و در طول این مدت، منافع و مزایای بسیاری در تسهیل امور تجاری و معاملات روزمره و مبادلات خرد و کلان اقتصادی از خود برجای نهاده است. انعطاف‌پذیری و گستردگی استفاده از این عقد به‌حدی بود که با تولد اندیشه ایجاد و راه‌اندازی بانکداری بدون ربا، به‌سرعت ایده به‌کارگیری این عقد در ساختار این نوع بانکداری مورد توجه محققان، اندیشمندان، و قانون‌گذاران قرار گرفت. در این راستا این عقد در غالب عملیات و خدمات بانکی به انحای مختلف مورد کاربرد قرار گرفته که از مهم‌ترین آن می‌توان به ابتنای سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار بر پایه عقد وکالت اشاره کرد.
با دقت و تعمق در کاربردپذیری عقد وکالت در عموم عملیات و خدمات بانکی، می‌توان به ظرفیت‌ها و درعین‌حال چالشهای این کاربردپذیری به‌نحو بهتری پی برد. از این‌رو، توجه به کاربردپذیری بالای عقد وکالت در نظام بانکداری بدون ربا و وجود چالشها و شبهات متعدد در مراحل مختلف به‌کارگیری آن و درعین‌حال خلا وجود تحقیقی جامع در این حوزه، ضرورت این پژوهش را به اثبات می‌رساند.
در این کتاب سعی شده است از منابع غنی فقهی و حقوقی به‌نحو جامعی استفاده و نتایجی کاربردی جهت بهبود و تقویت عملکرد نظام بانکی ایران استخراج شود. این مجموعه از ۵ فصل تشکیل شده است:
فصل اول به بیان «کلیات عقد وکالت» می‌پردازد. ازآنجاکه شناخت نقش و جایگاه عقد وکالت در بانکداری بدون ربا مستلزم شناخت ماهیت و ابعاد مختلف این عقد است، این فصل بدون آنکه به مباحث پولی و بانکی ورود کند، صرفاً به معرفی کلیات این عقد می‌پردازد. در ادامه، تعریفی از عقد وکالت، ارکان، اقسام، و همچنین جواز و احکام آن ارائه می‌گردد. سپس با تدبری در حقوق مدنی ایران، نقش وکالت در قانون مدنی بیان و در ادامه برخی ابعاد وکالت از نگاه حقوق مدنی به‌نحو مبسوطی تشریح می‌شود.
فصل دوم با عنوان «عقد وکالت در بانکداری بدون ربا»، نخست به تعریف بانکداری و کارکردهای آن و تعریفی از بانکداری اسلامی و بانکداری بدون ربا در ایران پرداخته و در ادامه جایگاه عقد وکالت در بانکداری بدون ربای ایران را از دو منظر حقوقی و اجرایی تشریح می‌کند.
فصل سوم به «نقش عقد وکالت در تجهیز منابع بانکی در بانکداری بدون ربای ایران» می‌پردازد. این فصل ابتدا به بررسی انواع سپرده‌ها در تجهیز منابع بانکی پرداخته و سپس نسبت آن را با عقد وکالت تشریح می‌کند. در بخش سپرده‌های قرض‌الحسنه پس از معرفی سپرده‌های پس‌انداز و جاری، چالشهای این سپرده‌ها مطرح و سپس طرح «استفاده از وکالت جهت اعطای قرض‌الحسنه» بررسی می‌شود. سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار بخش دیگری از سازوکار تجهیز سپرده بانکی است. در این فصل، ضمن معرفی کاربردهای وکالت در این دست از سپرده‌ها، چالشهای متنوع این کاربردپذیری و راهکارهای تخفیف آن تحلیل و بررسی خواهد شد. در ادامه، امکان استفاده از برخی عقود به‌جای عقد وکالت در بخش تجهیز منابع همانند ودیعه، عاریه، قرض، مضاربه، و عقود نامعین تبیین و ارزیابی می‌شود. بخش پایانی این فصل به نقش وکالت در اوراق بهادار اسلامی (صکوک) به‌عنوان ابزاری جهت تجهیز منابع بانکی اشاره دارد و این نقش را از زوایای مختلف تحلیل می‌کند.
فصل چهارم به «نقش عقد وکالت در تخصیص منابع بانکی در بانکداری بدون ربای ایران» می‌پردازد. در این فصل، ابتدا کاربردهای عقد وکالت در تخصیص منابع بانکی در مواردی همچون تسهیلات فروش اقساطی، تسهیلات سلف، تسهیلات اجاره به شرط تملیک، تسهیلات جعاله، تسهیلات استصناع، تسهیلات مزارعه و مساقات، تسهیلات مشارکتی و اعتبار در حساب جاری تشریح می‌شود. سپس چالشهای این نوع کاربردها تحلیل و بررسی شده و به فراخور بحث، راهکارهایی جهت تخفیف چالشها بیان گردیده است.
فصل پنجم به‌عنوان فصل پایانی به «نقش عقد وکالت در ارائه خدمات بانکی در بانکداری بدون ربای ایران» پرداخته است. نقش‌آفرینی و چالشهای به‌کارگیری عقد وکالت در ارایه انواع خدمات بانکی همچون عاملیت فروش اوراق بهادار، عاملیت فروش ارز و سکه، حواله بانکی، اعتبارات اسنادی، وصول اسناد و بروات، دریافت و پرداخت قبوض و وکالت در انجام امور درخواستی مشتریان ازجمله مباحثی است که در این فصل بدان پرداخته می‌شود.»
بنابر گزارش پورتال بانکداری اسلامی، انتشارات پژوهشکده پولی و بانکی، کتاب «وکالت در بانکداری بدون ربا؛ کاربردها و چالشها» را در ۱۹۲ صفحه و با بهای ۴۵۰هزار ریال روانه بازار کرده است. علاقمندان می‌توانند جهت تهیه این کتاب به این نشانی مراجعه نمایند.
