شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: در هفته گذشته حوادث مهمی در کشور اتفاق افتاد و سؤالاتی فقهی- دینی برای جوانان و نوجوانان مطرح شد که گاه می‌پرسند:
۱- چرا قضیه اصابت موشک به هواپیمای مسافربری در روز اول اعلان نشد و آیا این کتمان نیست و مگر کتمان در اسلام حرام نیست؟
۲- با توجه به اینکه با تأخیر بیان شد، آیا دروغ‌گویی نیست؟
۳- آیا می‌توانیم به کسانی که در این حادثه جان باختند، آن‌ها را شهید بنامیم؟
۴- دیه این کشته‌شدگان بر عهده چه شخص و یا اشخاصی هست؟
قبل از پاسخ به این سؤالات، مناسب است یک اشاره‌ای به حوادث اخیرِ کشورمان و کشورهای همسایه داشته باشم. با توجه به اینکه ما بیش از چهل سال است که در برابر رژیم مستکبر آمریکا، انگلیس و هم‌پیمانانشان در حالِ نبرد هستیم و امت اسلام به رهبری فقیه عادل و پرهیزگار مرجع عالی‌قدر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برابر توطئه‌های اروپا و غرب، تابه‌حال ایستادگی نموده و یکی از توطئه‌ها و نقشه‌های دشمن، ترورِ سردار سرافراز حاج قاسم سلیمانی بود که سبب وحدت، اُلفت و یکپارچگی بیشتر در میان اُمت اسلامی، مردم ایران و عراق شد که تحمل آن برای استکبار بسیار سخت و دشوار بود؛ و بخصوص با توجه به بدرقه کم‌نظیری که از پیکرهای مطهر شهدای عالی‌مقام، سپهبد سلیمانی و ابو مهدی المهندس، در ایران و عراق به عمل آمد و دنیای اسلام را متحد ساخت، رژِیم مستکبر آمریکا و اذنابش در نزد افکار جهانی، بیش‌ازپیش مورد نفرت عمومیِ ستم دیدگان، آزادگان و به‌ویژه اُمت اسلام قرار گرفت؛ که با موضع‌گیری‌های قدرتمندانه رهبر شجاع و بیدارمان که انتقام سخت از آن‌ها خواهیم گرفت، مواجه گردید؛ و سرانجام با حمله موشکی سپاه پاسداران سیلیِ محکمی بر چهره کریه استکبار نواخته شد؛ و برای مدتی شیطانِ اکبر را مات و مبهوت گرداند؛ و اینک با توجه به شرایط حساسِ کشورمان و آماده‌باش تمام نیروهای نظامی و انتظامی در برابر دشمنانِ نظام و انقلاب، حادثه هواپیمایِ مسافربری اتفاق افتاد؛ و در شرایط حساس، این‌یک امرِ طبیعی و یک خطای انسانی می‌تواند باشد. همان‌طور که فرمانده محترم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرماندهی محترم هوافضای سپاه پاسداران، موضوع خطای انسانی را بیان نمودند و مسئولیت آن را پذیرفتند، گرچه احتمالات دیگری برای حادثه هواپیما وجود دارد و ولی امر مسلمین جهان، رهبر معظم و نیز رئیس محترم قوه قضائیه دستورِ تحقیق و بررسی آن را صادر فرمودند تا تمام جوانبِ حادثه بررسی شود؛ اما پاسخ سؤالاتی که عنوان شد؛
۱- آنچه به نظر می‌رسد در اینجا کتمان یعنی پوشیده داشتن، صدق نمی‌کند، علاوه بر این کتمان در مسائل اعتقادی وایمانی قطعاٌ حرام است و این مورد از مصادیقِ کتمانِ حرام نیست؛ و برفرض که کتمان در آن صدق کند با توجه به مصالح و مفاسد، نمی‌توانیم حکمِ به حرمت آن داشته باشیم، بلکه گاهی کتمان به خاطر رعایتِ پاره‌ای از مسائل واجب است.
۲- دروغ بر تأخیرِ در بیانِ حادثه یا چیزی دیگر، صادق نیست و نمی‌تواند مصداق دروغ باشد؛ و گفتن دروغ همان‌طور که در آموزه‌های اسلامی و اخلاقی آمده است، گاهی واجب هست و با عنایت به شرایط موجودِ جهان و ایران و وضعیتِ کنونی، گاهی به خاطر رعایتِ جوانبِ امنیتی لازم است که عینِ واقعه با تأخیر، بیان شود؛ و حادثه هواپیما هم مطرح شد و هم بناست که گروه تحقیقات نتایجشان را به‌صورت کامل در آینده به اطلاع مسئولان محترم و مردم برسانند.
۳- شهید از واژه‌های مقدس و پُربارِ معنوی است، شهید، یعنی کسی که در معرکه جنگ و در برابر دشمن به شهادت می‌رسد. به این معنا که بیان کردیم، بر جان‌باختگان حادثه هواپیما نمی‌توانیم عنوانِ شهید را اطلاق کنیم و لکن با توجه به روایاتِ فراوانی که در موضوعاتِ مختلفی واردشده است، از قبیل اینکه فرمودند: “من قُتل دون ماله فهو شهید” که مقصود آن است که؛ کسی که در مقام دفاع از مالش کشته شود، دارای ثواب شهید هست. به این معنا اطلاق شهید بر این عزیزان صدق می‌کند؛ زیرا گرچه که به‌اشتباه کشته‌شده‌اند، ولکن چون هدف، دفاع از میهن اسلامی بوده است و به خطا آنان مورد هدف قرارگرفته‌اند، می‌توانیم آنان را به همین معنا شهید بنامیم.
۴- به شهادت رسیدن این عزیزان از نوعِ قتل عمد که قطعاٌ نیست و با توجه اعلان دستگاه‌های مسئول که آن را خطای انسانی اعلام نمودند آن را قتل خطایی می‌دانیم؛ که دیه و خسارت آن بر عهده بیت‌المال مسلمین هست. همان‌طور که اگر قاضی محترم در مقام قضاوت، دچارِ خطا و اشتباه شود، دیه شخص مقتول بر عهده بیت‌المال است.
لازم است بدانیم اصابت قرار گرفتنِ هواپیما، تازگی ندارد و خطایی است که تا کنون چندین بار در دنیا اتفاق افتاده است؛ و همچنین لازم می‌دانم که بگویم، این خطای انسانی در جنگ احد نیز اتفاق افتاد و دیدبانانی که در محل تنگه کوه احد، مشغولِ دیدبانی بودند، براثر خطای انسانی و اشتباهی که مرتکب شدند، عده زیادی از مسلمانان به‌ویژه حضرت حمزه سیدالشهدا به شهادت رسیدند و به ساحت مقدسِ رسول‌الله نیز جسارت گردید، درعین‌حال به‌فرمان خداوند موردِ عفو و بخشش قرار گرفتند، گرچه خطای انسانی در جنگِ احد، برخلاف حادثه هواپیما، یک امرِ نفسانی بود، ولی در حادثه هواپیما مقصود حراست و حفاظت از میهن اسلامی بود.
