شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اثر حاضر شرحی بر کتاب «ثلاث رسایل فی الجهاد: الامان و الصابئه و المهادنه» تالیف حضرت آیت‌الله سیدعل خامنه‌ای است که توسط حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بیاتی در ۳۴۲ صفحه به رشته تحریر درآمده است.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، بعضی از مباحث و کتب فقهی مثل طهارت، صلات، حج، خمس، بیع و خیارات، حدود و قصاص به طور متداول در مراکز علمی به جهت اینکه بسیاری از مسائل اصولی در این ابواب محل طرح و استفاده پیدا می‌کنند و یا مانند باب حج به جهت کثرت روایات و جمع بین آنها مجتهدپرور هستند درس داده می‌شوند. اما کتاب الجهاد معمولاً کم بحث می‌شود و در بحث‌های خارج خیلی معمول و متداول نیست. البته طلاب در شرح لمعه کتاب الجهاد را در همان حد مقدمات می‌خوانند اما نباید به همین اندازه کفایت کرد.
کتاب الجهاد متضمن مسائل مهمی از فقه سیاسی و نظامی اسلام است به نحوی که برخی از حقوقدانان دوران معاصر مانند پروفسور حمیدالله که از حقوقدانان برجسته پاکستانی است وقتی خواسته نظام حقوقی اسلام را در قالب‌های نوین به جهانیان عرضه کند، عملا تمام بحث‌هایش حول مباحثی است که در کتاب الجهاد مطرح شده است. کتاب الجهاد فقط به معرکه و درگیری نمی‌پردازد بلکه بسیاری از مباحثی که جایگاهش در حقوق بین‌الملل عمومی و خصوصی است در فقه در کتاب الجهاد تعبیه و مندرج شده است.
یکی از برکات که شامل حال حوزه علمیه تهران شد این بود که رهبر معظم انقلاب کتاب الجهاد را تدریس نمودند. اما سه بحث امان، هدنه و صابئه که در قالب کتاب شریف «ثلاث رسائل فی الجهاد» منتشر شده است را به قلم خود نگارش کرده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بیاتی، رئیس دانشگاه عدالت، تدریس این اثر ارزشمند را در دوسال قبل آغاز و اکنون جلد نخست آن به رشته تحریر درآمده است. این عضو مجلس خبرگان رهبری می‌گوید: در کتاب الجهاد، قواعد عمومی حاکم‌بر روابط بین‌المللی دولت اسلامی مورد مطالعه قرار گرفته است و صرفا اینطور نیست که بحث جنگ به معنای خاص خود، مطرح باشد. در قسمت‌های مختلف کتاب الجهاد، ظرفیت جهاد توسط مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است. به عنوان مثال در «امان» که اولین رساله از رساله‌های سه‌گانه است؛ تاکید شده که «امان» اختصاصی به میدان جنگ ندارد و اینگونه نیست که امان یک تاسیس فقهی، حقوقی یا نهادی باشد که صرفا در میدان جنگ کارایی داشته باشد و از سوی شهروندان دولت اسلامی، قابل صدور است. بنابراین هر سه رساله جهادی مقام معظم رهبری در ساحت‌هایی است که بر حسب ظاهر جنگی نیست و همانطور که گفته شد این موضوع از باب تبیین است.
اخیرا مراسم رونمایی «درسگفتار کتاب ثلاث رسائل فی الجهاد اثر آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای» با حضور مؤلف و استاد عباس کعبی، استاد حسینعلی سعدی و نیز جمعی از اساتید دانشگاه و دانشجویان در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد.
چهارده عنصر مستنبط از جهاد تمدنی
استاد عباس کعبی در این مراسم با بیان رابطۀ کتاب الجهاد با مسائل حقوق بین‌الملل و سیاست بین‌الملل به تبیین اهمیت این موضوع به نکاتی چند از مسائل مهم این کتاب اشاره و به بررسی قاعده اولیه رابطه دولت اسلامی با دولت غیر اسلامی پرداخت که ضمن آن چهار نظر را برشمرد: ۱. اصل بر جهاد است ۲. اصل بر صلح است ۳. اصل بر دعوت به سوی خداوند متعال است ۴. اصل بر جهاد فی سبیل الله است.
این عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه هر سه عنوان اول ذیل جهاد بوده، اقتضایی هستند و به ید ولی فقیه می‌باشد، قائل به این شد که اصل بر جهاد فی سبیل الله است و سپس در مورد افزودن پسوند تمدنی به جهاد و استفاده این مطلب از عبارت «فی سبیل الله» در «جهاد فی سبیل الله» سخنان خود را ایراد نمود و در مورد چهارده عنصر مستنبط از جهاد تمدنی توضیحاتی را ارائه داد که به ترتیب عبارت‌اند از:
۱. تلاش برای تبدیل ضعف امت اسلامی به قدرت در همۀ عرصه‌ها.
۲. تلاش همه‌جانبه برای تبدیل تهدیدهای دشمنان به فرصت‌های پیشرفت.
۳. نگاه ابزاری به دولت به‌جای دولت‌محوری و قدرت‌محوری.
۴. آرمان‌گرایی در عین واقع‌نگری و واقع‌گرایی.
۵. مانع‌زدایی در سایۀ مبارزه با طواغیت، متجاوزان، مستکبران و مستبدان و پشبرد بیداری اسلامی برای رفع موانع تحقق آرمان‌های اسلامی و ایجاد اقتدار بازدارنده برای درگیری با دشمن شماره یک.
۶. حمایت و جریان‌سازی در جهت بیداری اسلامی و بازوسازی امت اسلامی و احیای فرهنگ مقاومت و آماده کردن امت برای پیشرفت امت.
۷. تقویت باورها و ارزش‌های اسلامی و سبک زندگی اسلامی در جامعۀ اسلامی (نهضت تعلیم و تربیت) در مقابل دشمنی که می‌خواهد سبک زندگی غربی محقق شود.
۸. مقابله با عقب‌ماندگی و تلاش برای پیشرفت علمی امت اسلامی یا فتح مرزهای دانش برپایۀ علم و فناوری.
۹. مقابله با فتنه‌های داخلی و طراحی جنگ ترکیبی دشمن و تقویت راهبرد وحدت اسلامی و مقابله با جهالت‌ها، خیانت‌ها، نفوذها و طراحی دشمن و امثال این‌ها که ساخت درونی را می‌خواهد متلاشی کند.
۱۰. تبدیل امت به قطب پیشرفتۀ علمی و در ساحت‌های دینی متناسب با مقتضیات زمان و زمانه و جهاد به جبران عقب‌ماندگی‌های تاریخی و بسط حقایق دینی و پاسخگو بودن.
۱۱. شناخت و پیروی از رهبری الهی و فکری.
۱۲. ساختارسازی درون امت اسلامی در عرصۀ بین‌الملل مثل اتحادیه کشورهای مقاومت، اتحادیۀ جوانان، اتحادیۀ نخبگان و درگیر کردن امت با مسئلۀ جهاد.
۱۳. تقویت استقلال ملت‌ها و غیرمتعهد شدن ملت‌ها و دولت‌ها دربرابر نظام سلطه.
۱۴. تقویت ارتباط با آزادگان جهان و مفاهمه و همکاری با آنها برپایه ایجاد نظام روابط بین‌الملل جدید که ضمانت اجرایی دارد.
این استاد خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم درنهایت عقد امان را در زمرۀ یکی از اضلاع اصلی این نظریه برشمرد و به سخنان خود پایان داد.
ضرورت تولید راهبرد در عرصۀ روابط بین‌الملل برای جمهوری اسلامی
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین حسینعلی سعدی در ادامه مراسم در سخنانی، دارا بودن هندسۀ ذهنی و انتظام فکری مقام معظم رهبری و حضور ایشان در حوزۀ اجرا و جهاد را یکی از وجوه تمایز کتاب ثلاث رسائل فی الجهاد برشمرد و به این نکته تاکید کرد که باید از این نگاه منظومه‌ای و آشنای با اطراف مسائل در زمینۀ نظریه‌پردازی علمی استفاده شود، به‌طوری‌که قواعد حوزه‌های حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل را متناظر با هم استخراج کرد و به تولید راهبرد در عرصۀ روابط بین‌الملل برای جمهوری اسلامی رساند.
این عضو مجلس خبرگلن رهبری سپس دو توصیه به محققان حاضر در جلسه برای گام‌های بعد نمود: یک: توجه به مسائل مطرح در حوزۀ دو دانش حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل و انجام بحث‌های فنی دانشگاهی برای استفادۀ نظام دانشگاهی و تهیۀ مادۀ تولید نظریه در دو دانش حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل. دو: توجه به بحث‌های فنی و فقاهی حوزۀ سنتی و تبیین ابتکارات و آورده‌های فقهی رهبر انقلاب در این حوزه و لزوم مقارنۀ آن با مبانی اصولی و فقهی فقهای دیگری که در اینجا قلم‌فرسایی کردند.
«امان» یکی از اختصاصات حقوق بین‌الملل اسلامی
در نهایت حجت‌الاسلام والمسلمین بیاتی به‌عنوان صاحب اثر، کتاب الجهاد را محل طرح قواعد عمومی حقوق بین‌الملل اسلام معرفی کرد، همانطور که کتاب البیع محل طرح قواعد عمومی قراردادها می‌باشد و گفت: به این خاطر است که هیچکدام از سه رسالۀ کتاب «ثلاث رسائل فی الجهاد» درخصوص جنگ نیست و شاید رهبری معظم با یک تعمدی و برای تبیین همان قواعد عامه، این سه رساله و سه بحث را در اولویت قرار دادند.
این عضو مجلس خبرگان رهبری ضمن بیان یک خاطره از تعامل با یک حقوقدان غربی به این موضوع تاکید کرد که «امان» یکی از اختصاصات حقوق بین‌الملل اسلامی است که می‌شود آن را به رخ نظام‌های جهانی در عرصۀ حقوق بین‌الملل کشید.
«اجتهاد» خاطرنشان می‌کند، کتاب درس گفتار «ثلاث رسائل فی الجهاده» شامل مباحث معنی، تعریف مختار امان و امور نُه‌گانه از مقالۀ اول کتاب ثلاث رسائل فی الجهاد حضرت آیت‌الله خامنه‌ای است و علاقه‌مندان برای تهیۀ اثر می‌توانند به کانال واحد اندیشه‌ورز بنیان مرکز تراب در پیامرسان بله به آدرس https://ble.ir/bonyanisu مراجعه نمایند.
