شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: با مراجعه به مصادر رجالی اهل سنت می‌بینیم تشیع ـ به معنی اعتقاد به ولایت بلافصل أمیر المؤمنین و برائت از خلفای دیگر ـ گناهی است نا بخشودنی، و اتهام به تشیع برای ذکر یک راوی در کتب ضعفاء کافی است.
به این اقوال در تضعیف یک راوی تنها به جرم شیعه بودن بنگرید:
۱. قال أشهب: سئل مالک عن الرافضه؟ فقال: لا تکلّمهم ولا ترو عنهم فإنّهم یکذبون۱
۲. حرمله بن یحیى قال: سمعت الشافعی یقول: لم أر أحداً من أهل الأهواء أشهد بالزور من الرافضه۲
۳. المؤمل بن إهاب قال: سمعت یزید بن هارون یقول: لا یکتب عن الرافضه فإنّهم یکذبون.۳
۴. قال محمّد بن سعید بن الأصبهانی: سمعت شریکاً یقول: احمل العلم عن کلّ من لقیت إلا الرافضه یضعون الحدیث ویتّخذونه دیناً.۴
۵. ابن المبارک یقول: سأل أبو عصمه أبا حنیفه ممّن تأمرنی أن أسمع الآثار؟ قال: من کلّ عدل فی هواه إلا الشیعه فإنّ أصل عقدهم تضلیل أصحاب محمّد صلى الله علیه وآله.۵
بنابراین جای هیچ گونه تعجبی نیست وقتی با نگاهی به میزان الاعتدال ذهبی و لسان المیزان ابن حجر می‌بینیم تنها جرمی که برای بسیاری از روات ذکر شده همین تشیع و یا التزام به لوازم آن ـ مثل نقل فضائل امیر المؤمنین و یا مثالب دشمنان آن حضرت ـ است.
برای اثبات این ادّعا، نیازی به ذکر نمونه با ذکر منبع و شماره جلد و عدد صفحه نیست، بلکه با یک تورّق اجمالی در لسان المیزان، با انبوهی از این گونه متّهمین مواجه می‌شویم، که احادیث آنها تنها به اتّهام تشیع مردود اعلام شده است؛ وإلی الله المشتکی.
اما در مرود برخی از محدّثان شیعه مساله به این راحتی نیست. یعنی علی رغم شیعه بودن آنها، ردّ کردن احادیث آنها آسان نیست.
توضیح این که در اسانید بسیاری از ر وایات اهل سنت با راویانی مواجه می‌شویم که تشیع آنها مورد اتّفاق شیعه و سنی است، اما به این راحتی نمی‌توان روایات آنها را نپذیرفت و ردّ کرد، چرا که به قول ذهبی: «فلو ردّ حدیث هؤلاء لذهب جمله من الآثار النبویه، وهذه مفسده بینه».۶
اهل سنت برای پذیش روایات این گروه، دو راه خود گذاشته‌اند:
۱. تشیع این روات، منافاتی با وثاقت آنها ندارد، چرا که این افراد اهل برائت نیستند و شیعیانی ملایم و به دور از افراط و تفریط اند!
ذهبی در شرح حال أبان بن تغلب ـ پس از نقل توثیق اش از أحمد بن حنبل وابن معین وأبو حاتم ـ می‌نویسد: «فلقائل أن یقول: کیف ساغ توثیق مبتدع وحدّ الثقه العداله والإتقان؟ فکیف یکون عدلاً من هو صاحب بدعه؟ وجوابه أنّ البدعه على ضربین: فبدعه صغرى کغلو التشیع، أو کالتشیع بلا غلو ولا تحرف، فهذا کثیر فی التابعین وتابعیهم مع الدین والورع والصدق…
ثمّ بدعه کبرى، کالرفض الکامل والغلو فیه، والحطّ على أبی بکر وعمر، والدعاء إلى ذلک. فهذا النوع لا یحتجّ بهم ولا کرامه. وأیضاً فما أستحضر الآن فی هذا الضرب رجلاً صادقاً ولا مأموناً، بل الکذب شعارهم، والتقیه والنفاق دثارهم، فکیف یقبل نقل من هذا حاله؟! حاشا وکلا».۷
۲. تشیع این روات، در اواخر عمر آنها بوده، یعنی دورانی که عملاً یک راوی فعالیت چندانی ندارد، بنابراین روایات دوران جوانی او، پذیرفته می‌شود.
یکی از راویانی که با این توجیه روایاتش مقبول شده عبدالرزاق بن همام صنعانی است. جایگاه حدیثی عبد الرزاق در بین اهل سنت بی نیاز از ذکر است، بلکه در هر کتاب رجالی‌‌ای اهل سنت نگاشته‌اند به وثاقت او تصریح شده است.۸
تشیع عبد الرزاق از طرفی، و کثرت روایات او از طرفی دیگر باعث شده که به این راحتی نتوان روایات او را مردود شمرد. از این ـ علاوه بر توجیه اولی که در مورد پذیرش روایات راویان ذکر کردیم ـ در مرود عبد الرزاق گفته‌اند این تشیع او مربوط به اواخر عمر اوست.
از نسائی نقل شده است: «فیه نظر لمن کتب عنه بآخره کتب عنه أحادیث مناکیر»۹
البته به نظر می‌رسد اگر اظهار علنی تشیع عبدالرزاق در اواخر عمرش هم باشد، ولی قبل از آن هم گزارش هایی مبنی بر اظهار و بلکه تبلیغ تشیع توسّط او گزارش شده است.۱۰
بگذریم.
به جرم عشق تو گرم می‌کشند باکی نیستکه عاشقان به ره دوست جان نثارانند.
———————–
۱. میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷؛ لسان المیزان، ج۱، ص۱۰؛ معرفه الثقات، ج۱، ص۱۰۶.
۲. الکفایه فی علم الروایه، ص۱۵۴؛ السنن الکبرى، ج۱۰، ص۲۰۸، در سنن نقلی دیگر نیز از شافعی آمده است: «یونس بن عبد الأعلى یقول سمعت الشافعی یقول أجیز شهاده أهل الأهواء کلهم الا الرافضه فإنه یشهد بعضهم لبعض». السنن الکبرى، ج۱۰، ص۲۰۸ـ۲۰۹؛ الإنتقاء فی فضائل الثلاثه الأئمه الفقهاء، ص۷۹؛ سیر أعلام النبلاء، ج۱۰، ص۸۹.
۳. الجرح والتعدیل، ج۲، ص۲۸؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۸.
۴. میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۸؛ لسان المیزان، ج۱، ص۱۰.
۵. الکفایه فی علم الروایه، ص۱۵۴.
۶. میزان الاعتدال، ج۱، ص۵؛ لسان المیزان، ج۱، ص۹.
۷. میزان الاعتدال، ج۱، ص۵ـ۶؛ لسان المیزان، ج ۱، ص۹.
۸. به عنوان نمونه نک: تهذیب الکمال، ج۱۸، ص۵۲، رقم: ۳۴۱۵؛ تذکره الحفاظ، ج۱، ص۳۶۴، رقم: ۳۵۷؛ سیر أعلام النبلاء، ج۹، ص۵۶۳، رقم: ۲۲۰؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۲۷۸، رقم: ۶۱۱.
۹. میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۱۰؛ تهذیب التهذیب، ج۶، ص۲۸۰.
۱۰. نجاشی به سند صحیح از ابن همام نقل می‌کند: «حدّثنا أحمد بن مابنداذ قال: أسلم أبی أوّل من أسلم من أهله وخرج عن دین المجوسیه و هداه الله إلى الحقّ، فکان یدعو أخاه سهیلاً إلى مذهبه فیقول له: یا أخی اعلم أنّک لا تألونی نصحاً، ولکن الناس مختلفون، فکلّ یدّعی أنّ الحقّ فیه، ولست أختار أن أدخل فی شیء إلا على یقین. فمضت لذلک مدّه وحجّ سهیل. فلمّا صدر من الحجّ قال لأخیه: الذی کنت تدعونی إلیه هو الحقّ، قال: وکیف علمت ذاک؟ قال: لقیت فی حجّی عبد الرزاق بن همام الصنعانی وما رأیت أحداً مثله، فقلت له على خلوه: نحن قوم من أولاد الأعاجم وعهدنا بالدخول فی الإسلام قریب و أرى أهله مختلفین فی مذاهبهم، وقد جعلک الله من العلم بما لا نظیر لک فیه فی عصرک ولا مثل، وأرید أن أجعلک حجّه فیما بینی وبین الله عزو جل. فإن رأیت أن تبین لی ما ترضاه لنفسک من الدین لاتبعک فیه وأقلّدک. فأظهر لی محبّه آل رسول الله صلى الله علیه وآله وتعظیمهم والبراءه من عدوّهم والقول بإمامتهم». رجال النجاشی، رقم: ۱۰۳۲.
