شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: پس از گذشت کمتر از دو ماه از ارتحال مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی؛ فقیهی نیک مرام و خیر اندیش؛ مرحوم آیت‌الله علوی گرگانی چشم از این خاکدان فروبست و به خیل فقیهان درگذشته شیعه پیوست. آن چه بیش از هر چیز دیگر در کنار فضل، دفاع از ولایت اهل بیت (ع) و همراهی با نظام اسلامی در زندگی آن فقیه الهی پیوسته چشم نوازی داشت، تواضع، ساده زیستی، ساده منشی و در یک کلمه خاکی بودن و پاک وشی ایشان بود.
گویا فرمایش پیامبر اکرم (ص) که فرموده بود: «خمس لا أدعهن حتى الممات الاکل على الحضیض مع العبید، ورکوبی الحمار مؤکفا وحلب العنز بیدی، ولبس الصوف، والتسلیم على الصبیان لتکون سنه من بعدی؛ پنج چیزند که تا مردن آن‌ها را وانگذارم، غذا خوردن روى زمین با بنده‌ها و سوار شدن بر الاغ پالانشده و دوشیدن بز با دست خودم و پوشیدن لباس پشمین و سلام کردن بر کودکان تا این کارها پس از من روش عموم باشد.» در تار پود اندیشه و منش ایشان سریان یافته بود. همان منشی که در ادبیات حکیمانه بارها مورد تاکید قرار گرفت؛ نمونه آن از زبان حکیم نظامی گنجوی:
شمع شو شمع که خود را سوزی/ تا به آن بزم کسان افروزی/ ابر شو تا که چو باران ریزی/ بر گل و خس همه یکسان ریزی/ باش چون بحر ز آلایش پاک/ ببر آلایش از آلایشناک/ همچو دیده به سوی خویش مبین/ خویش را از دگران بیش مبین
باری، فقیهی دیگر با منشی تابناک و سلوکی بی آلایشناک از میان ما رخت بربست و فقیهان کنونی دیگر چشم انتظار رخت بربستن از این خاکدان اند: «مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِیلًا» (احزاب، ۲۳) به این عبارت در پیام آیت‌الله سبحانی در پی ارتحال آیت‌الله صافی در نگرید: «اینجانب، خود را نسبت به این مصیبت دور نمی‌بینم …»
فقیهان و مراجعی که در چند دهه اخیر از میان ما رفتند، دست پروردگان بقیه سلف صالح حوزه و پایه گذاران معرفت و معنویت؛ همچون حاج شیخ عبدالکریم حائری و آیت‌الله بروجردی طباطبایی بودند که به رغم فشارها و محرومیت‌ها در دو دوره پهلوی اول و دوم، با اندیشه و منش نورانی خود حوزه‌ها را روشنایی بخشیدند و با تمام توان و توشه خود چراغ پر فروغ فقاهت شیعه را فروزان نگاه داشتند. این فقیهان هر یک سرمایه‌های تکرار ناپذیر حوزه بوده و هستند که از نسل آنان چند فقیه و مرجع آن هم عموماً با کهولت سن و با گذار از دهه نهم حیات در میان ما حضور دارند.
باید پرسید آیا حوزه به رغم گذار دهه چهارم از انقلاب اسلامی و با بهره مندی از بسیاری از امکانات عصر نوین و ادعای اداره علمی و معنوی جهان در دوران پر آفت و آسیب کنونی، می‌‌تواند فقیهانی از نسل آیات عظامِ در گذشته؛ همچون مرعشی نجفی، امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، میرزا جواد تبریزی، فاضل لنکرانی، بهجت فومنی و دو فقیه به تازگی درگذشته؛ یعنی صافی گلپایگانی و علوی گرگانی (رحمت و رضوان الهی بر آنان باد!) تحویل جامعه دهد؟!
میتوان به پیام نوید بخش خداوند «مَا نَنْسَخْ مِنْ آَیَهٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَیْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» (بقره، ۱۰۶) دلخوش بود که در آن بر سنت جایگزینی عالمی همگن به جای عالمی پیشین یا عالمی برتر تاکید شده است یا میتوان عصر ما را مصداق فرمایش امام صادق (ع): « إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ الْفَقِیه ثُلِمَ فِی الإِسْلَامِ ثُلْمَهٌ لَا یَسُدُّهَا شَیْءٌ» (کافی، باب فقد العلماء) دانست که به استناد آن با گذار عالمی دین شناس سنگر او خالی خواهد ماند.
به هر روی بر اساس دو قانون الهی: «وَتِلْکَ الْأَیَّامُ نُدَاوِلُهَا بَیْنَ النَّاسِ» (آل عمران، ۱۴۰)، «کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَهُ الْمَوْتِ» (آل عمران، ۱۸۵) گریزی از آن نیست که هر از چند گاه خبر کوچیدن سرمایه ای عظیم از حوزه شیعه به گوش ما برسد، اما آن چه مهم است تلاش بی وقفه برای جایگزینی شایسته برای سنگربانان علم و معنویت در حوزه‌های علمیه است.
خداوند مهر گستر مرحوم آیت‌الله علوی گرگانی را با انبیاء و اوصیای الهی محشور فرماید و حوزه علمیه شیعه را پیوسته از مهر و ملاطفت ولی عصر (ع) بهره‌مند سازد! بمنه و کرمه
