شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیتالله سیدجعفر کریمی دیوکلایی، مسئول شورای استفتائات رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ظهر امروز در ۹۰ سالگی در قم دار فانی را وداع گفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیتالله سید جعفر کریمی، از علما و اساتید حوزه علمیه، ظهر امروز درگذشت. او که از شاگردان آیات عظام شاهرودی، حکیم، خویی، میرزا هاشم آملی و بیش از همه امام خمینی به شمار می‌رفت، سالیانی مسئولیت شورای استفتائات امام و رهبری را عهده‌دار بود. مرحوم آیتالله کریمی وصی امام خمینی در وجوه شرعیه نیز بود. کشف الحقائق عن الفقه الجعفری و تقریرات فقه آیات حکیم و حلی از تألیفات این عالم ۹۰ ساله است.
این عالم وارسته در طول عمر با برکت خود نمایندگی حضرت امام خمینی(ره) در شورای عالی اقتصاد، مسئولیت بررسی پرونده‌های زندانیان محاکم عمومی با حکم امام(ره) در سال ۱۳۶۲، ریاست دادگاه عالی انتظامی قضات شرع با حکم امام خمینی(ره) در سال ۱۳۶۱ ، نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره‌های اول و سوم از استان مازندران، عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم را برعهده داشت.
تولد و دوران کودکی: آیتالله سید جعفر کریمی در سال ۱۳۰۹ هجری شمسی در روستای دیو کلا از توابع بابل و در میان خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمد. پدرش مرحوم سید رضا کریمی، که به درخواست والده فاضله‌اش و تشویق دایی خود مرحوم آیتالله حاج سید احمد استاد مصمم بود به تحصیل علوم دینی مشغول شود در اثر فوت والده و نیز پیش آمد مشکلات دیگر ناگزیر به پیشینه کشاورزی روی آورده و از تحصیل بازماند. مادرش نیز زنی پاکدامن و روحانی زاده بود که نقش بسزایی در تربیت فرزند خود ایفا می‌کرد. اقوام آیتالله کریمی بیشتر از طبقه برجسته و بنام روحانیان بودند و برای اشتغال به تحصیل علوم دینی ارزش فراوان قائل می‌شدند.
دوران تحصیل: دوران کودکی آیتالله کریمی با اوج ستم رضا خانی همراه بود. او تا پایان شهریور ۱۳۲۰ تنها به فراگیری قرآن در مکتب خانه بسنده کرده بود و از سال ۱۳۲۱ برای فراگیری مقدمات، به نزد ثقه الاسلام سید محمود موحدی رفت و بخشی از جامع المقدمات را فرا گرفت. از مهرماه ۱۳۲۳ به حوزه علمیه بابل رفت و تا مهر ۱۳۲۶ در محضر استادان و عالمان آن حوزه به فراگیری ادبیات عرب اشتغال داشت.
در مهرماه ۱۳۲۶ عازم قم شد تا در حوزه علمیه قم و در محضر استادان و عالمان آن دیار، پله‌های پیشرفت علمی و عملی را بپیماید. دروس دوره سطح را تا سال ۱۳۳۲ در محضر استادان برجسته قم به پایان برد و سپس به درس خارج علمای بزرگ حوزه علمیه قم مشرف شد. در دی ماه سال ۱۳۳۳ به سفارش پدر، به نجف اشرف، مشرف شد تا به محضر استادان آن حوزه عظیم نیز شرفیاب شود. حضور او در نجف تا سال ۱۳۵۷ ادامه پیدا کرد.
در طی سالهایی که امام (ره) در نجف اشرف حضور داشت، همواره به درس ایشان می‌رفت و هنگامی که دولت عراق به محاصره بیت ایشان پرداخته و آن مرجع بزرگ را به خروج از عراق وادار کرده بود، او با گروهی امام(ره) را تا مرز صفوان بدرقه کرد. او در طی این سالها، خود نیز به تدریس دروسی که آموخته بود پرداخت و نیز از محضر دروس اخلاق استادان خود بهره‌مند بود.
استادان و دوستان: آیتالله سید جعفر کریمی در سالهای تحصیل خود، به محضر استادان گرانقدر بسیاری شرفیاب شد. او که بخشی از جامع المقدمات را نزد ثقه الاسلام سید محمود موحدی در زادگاه خود آموخته بود، در حوزه علمیه بابل، دروس مقدمات را نزد حجج اسلام حاج سید حسن استادزاده، حاج شیخ علی موحد، حاج سید محمد محقق، حاج شیخ محمد علی طبرستانی و آیتالله حاج شیخ ولی اللّه مدرس آموخت.
در قم نیز دروس سطح را نزد حضرات آیات صدوقی، شیخ محمد فکور یزدی، طباطبایی و … به پایان رساند. سپس حدود یک سال در درس خارج آیتالله حاج شیخ مهدی امامی امیری(ره) و مدتی در درس خارج فقه آیتالله بروجردی(ره) شرکت کرد.
وی در حوزه علمیه نجف نیز، از محضر استادان بسیاری بهره برد. او مدت هشت سال در دروس خاج فقه و اصول آیتالله آملی(ره) شرکت کرد. او مدت ۲۴ سال در درس خارج فقه و اصول آیتالله خویی(ره) حضور داشت و مدت ۱۲ سال نیز در درس خارج فقه آیتالله شاهرودی(ره) شرکت جست. در میان سالهای یاد شده، مدت چهار ماه به بحث خارج فقه آیتالله اصطهباناتی(ره) و مدت شش ماه به درس خارج اصول آیتالله یزدی(ره) رفت. او از مهر ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳ در درس خارج فقه آیتالله حلی شرکت کرد و مدت ۳ سال در درس خارج فقه آیتالله حکیم(ره) حاضر شد.
آیتالله سید جعفر کریمی، با ورود حضرت امام خمینی(ره) به نجف اشرف، از سال ۱۳۴۴ تا تیرماه ۱۳۵۷ یعنی آخرین سال حضور امام(ره) در نجف، در درس خار فقه ایشان، حضور مستمر داشت.
وی، در سالهای تحصیل و پس از آن با بسیاری از طلاب و فضلای آن روز رابطه دوستی و رفاقت داشت که از میان آنها می‌توان از مرحوم آیتالله سید عباس خاتم یزدی نام برد.
فعالیتهای علمی و فرهنگی: زندگی آیتالله کریمی، تا کنون از خدمات علمی و فرهنگی بسیار سرشار بوده است. او در سالهای تحصیل خود تقریرات درس استادان خود را نگاشته است که از میان آنها می‌توان به تقریرات درس خارج فقه حضرات آیات عظام حلّی و حکیم و تقریرات درس اصول آیتالله خویی اشاره کرد. جلد چهارم تقریرات درس فقه آیتالله آملی نیز با عنوان «کشف الحقائق عن الفقه الجعفری» به چاپ رسیده است.
آیتالله سید جعفر کریمی تاکنون دروس منطق، ادبیات عرب، فقه و اصول تا سطوح عالی را چندین بار تدریس فرموده است و به مدت یک سال در مدرسه عالی قضایی و تربیتی قم و دو سال در مدرسه عالی شهید مطهری و مدرسه علوم قضایی تهران (دانشکده علوم قضایی) تدریس داشته است.
آیتالله کریمی از سال ۱۳۷۰ در حوزه علمیه قم به تدریس خارج فقه قضا اشتغال ورزید و هم اکنون نیز چندین سال است به تدریس خارج فقه عبادات و معاملات می‌پردازد.
امام خمینی(ره) پس از ورود به نجف و ملاحظه نابسامانیهای موجود در آن حوزه شریف، به آیتالله کریمی و دو تن از فضلای حوزه دستور دادند که با مذاکره با بیت آیتالله خویی(ره)، هیأت مشترکی برای تنظیم برنامه و امتحانات تشکیل دهند که این امر، با کار شکنی برخی از آقایان روبرو شد. از این رو امام(ره) تصمیم گرفت خود، به این امر اقدام نماید و مسؤولیت برگزاری امتحانات طلاب و نظارت بر دفتر شهریه را به آیتالله کریمی واگذاشت.
در سال ۱۳۴۵، تحقیق و بازنگری و تصحیح رساله عملیه عربی زبده الاحکام و رساله فارسی توضیح المسائل را امام(ره) به آیتالله کریمی واگذار کرد و در سال ۱۳۴۶، آیتالله کریمی با همکاری آیتالله خاتم یزدی(ره) کتاب البیع امام(ره) را تحت نظارت و اشراف ایشان، در بهترین اسلوب و در پنج جلد در نجف اشرف به چاپ رسانید. او کتاب خلل صلات امام را نیز به امر معظم له در نجف اشرف تحقیق و تصحیح کرد که بعدها در ایران به چاپ رسید.
آیتالله کریمی از سال ۱۳۴۷ تا پایان مدت حضور امام(ره) در نجف، نوشتن پاسخ استفتائات تحت نظارت امام(ره) را در بیت ایشان به عهده داشت. این مسؤولیت در ایران نیز از سال ۱۳۵۸ تا پایان عمر آن مرجع بزرگ، در قم به عهده ایشان بود. او بارها برای استعلام نظر مبارک امام(ره) در زمینه‌های گوناگون به تهران سفر می‌کرد و با استاد و مراد خود دیدار می‌نمود.
با انتخاب آیتالله خامنه‌ای به رهبری انقلاب در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸، و در مرداد همان سال، آیتالله کریمی عهده دار پاسخ دادن به استفتائات ایشان شد که پاسخها با نظارت ایشان، هم اکنون نیز ادامه دارد. از مهر ماه ۱۳۶۸ تا کنون شورای افتای رهبری، غالباً هفته‌ای یک بار با حضور رهبر انقلاب تشکیل می‌شود که آیتالله کریمی همواره در آن حضور دارند. مباحث فقهی و مسائل مستحدثه به صورت استدلالی مورد بحث قرار می‌گیرد.
مقام معظم رهبری تنظیم استفتائات در قالب کتاب را نیز بر عهده آیتالله کریمی نهادند که تا کنون دو جلد آن به چاپ رسیده است. او از زمان حضور امام خمینی(ره) تا کنون در جلسات استفتای بعثه او و بعثه مقام معظم رهبری حضور دارد و همواره به زائران بیت الله الحرام در مدینه و مکه خدمت می‌رساند.
آیتالله کریمی از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۹ در شورای عالی حوزه علمیه قم حضور داشت و به برنامه ریزی درسی و اخلاقی برای طلاب و نیز برقراری جلسات امتحان نهایی طلاب می‌پرداخت.
فعالیتهای سیاسی: آیتالله سید جعفر کریمی، از سنین نوجوانی تا به امروز در عرصه‌های گوناگون سیاسی، به انجام دادن وظیفه می‌پرداخته است. او که در سنین کودکی و نوجوانی طعم تلخ استبداد رضاخانی را چشیده بود و حس مبارزه و انگیزه برچینی بساط ظلم در وجودش جوانه زده بود، در سال ۱۳۲۷ به جمع فدائیان اسلام به رهبری شهید مجتبی نواب صفوی پیوست و در صحنه‌های گوناگون مبارزه حضور فعال داشت.
پس از کودتای ۲۸ مرداد و اقدام جدّی حکومت ستم‌شاهی بر تعقیب و دستگیری اعضای جمعیت فدائیان اسلام به سفارش پدر برای ادامه تحصیل به نجف اشرف رفت. در سال ۱۳۴۸ رژیم بعثی عراق، قصد انحلال حوزه علمیه نجف را در سر می‌پروراند و امام(ره) تصمیم گرفت با ازدیاد شهریه، طلاب را به درس خواندن و پایداری در برابر رژیم بعثی، تشویق کند؛ اما در حوزه علمیه نجف افراد مشکوک و ناصالحی وجود داشتند که گاه وابسته به حزب بعث بودند و امام(ره) خوش نمی‌داشت که سهم امام را نصیب آنان کند. از این رو به آیتالله سید جعفر کریمی دستور داد که به پاک سازی حوزه از عناصر وابسته به رژیم بپردازد. این امر باعث شد که آیتالله کریمی با سازمان امنیت عراق درگیر شود و مورد احضار قرار گیرد.
از دیگر فعالیتهای وی در نجف اشرف، ورود به جمع حامیان آیتالله حکیم(ره) در مبارزه با حزب توده بود. او در کنار بارگاه مقدس علوی همواره یار و مدافع امام(ره) بود و پس از تبعید امام به ترکیه، همواره در معیت دوست دیرین حضرت امام مرحوم حجهالاسلام حاج شیخ نصرالله خلخالی با برقراری جلسات توجیهی در نجف اشرف به حمایت از اهداف امام(ره) در تشکیل حکومت اسلامی می‌پرداخت. و با تنظیم تلگراف و ارسال آن به سفارتخانه‌های دولتهای اسلامی در بغداد آنان را از حوادث دنیای اسلام آگاه می‌ساخت.
در سال ۱۳۵۶ اخبار جسته گریخته‌ای مبنی بر سوء قصد به جان امام(ره) به گوش می‌رسید. این اخبار را بیشتر عمال رژیم شاه پخش می‌کردند. امام در تاریخ ۲۷ ذی حجه ۱۳۹۷ هجری قمری، آقایان سید جعفر کریمی، شیخ حبیب الله اراکی، سید عباس خاتم یزدی و رضوانی خمینی را وصی خود قرار داد و وصیت نامه را در پاکتی سر بسته تحویل آنان داد و پشت پاکت نوشته بود: این پاکت نزد جناب آقای سید جعفر کریمی محفوظ باشد و پس از فوت این جانب آن را باز کنند و مطالعه کنند.
مسؤولیت‌ها: آیتالله کریمی، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نیز، در مسؤولیتهای گوناگونی به انجام وظیفه پرداخت. او در مرداد سال ۱۳۵۸ با فرمان امام(ره)، داوطلب نمایندگی مجلس خبرگان قانون اساسی شد که با رأی مردم مازندران به آن مجلس راه یافت و در پاره‌ای از موضوعات رابط مجلس و امام(ره) بود.
در سال ۱۳۶۰، آیتالله کریمی به نمایندگی از سوی امام(ره) به همراه آیتالله احمدی میانجی(ره) در شورای عالی اقتصاد، بر لوایح قانونی و تنظیم برنامه متناسب با نظام در زمان دولت آقای میر حسین موسوی حضور داشت و در همان سال، با عضویت در دادگاه عالی انقلاب، به بازنگری پرونده‌های محاکم می‌پرداخت.
برخی دیگر از مسؤولیتهای مرحوم آیتالله کریمی عبارتند از: ریاست دادگاه عالی انتظامی قضات با حکم امام(ره) در سال ۱۳۶۱؛ نمایندگی مجلس خبرگان رهبری در دوره اول و سوم از طرف مردم استان مازندران؛ مسؤولیت بررسی پرونده‌های زندانیان محاکم عمومی با حکم امام(ره) در سال ۱۳۶۲ و…
آیتالله کریمی در انتخاب شایسته حضرت آیتالله خامنه‌ای به رهبری انقلاب در سال ۱۳۶۸ نقش سازنده و مهمی ایفا کرد و از آن تاریخ تا کنون همواره بر حمایت بر اصل مترقی ولایت فقیه و خدمت در نظام مقدس جمهوری اسلامی پای فشرده است.
ایشان از سال ۱۳۵۸ به عضویت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در آمد و در طی این سالها، نقش مهم و مثبتی در احیای حوزه‌های علمیه و اعتلای اسلام ناب محمدی ایفا کرده است.
آیتالله کریمی در سالهای پایانی عمر خود در قم به تدریس بحث خارج فقه اشتغال داشت و در دفتر مقام معظم رهبری به پاسخ استفتائات و خدمت‌رسانی به مردم انقلابی می‌پرداخت.
«شبکه اجتهاد» ضمن تسلیت به حوزه‌های علمیه، شاگردان و خاندان محترم و درخواست علو درجات و مغفرت الهی از درگاه خداوند متعال برای این استاد فقید؛ یادآور می‌شود، ارتحال این عالم ربانی ارتباطی با بیماری کرونا نداشته است.
