شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
آیتالله یوسف صانعی از مبارزان پیش از انقلاب و دادستان و عضو فقهای شورای نگهبان در دهه ۶۰، صبح امروز درسن ۸۳ سالگی دارفانی را وداع گفت.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، آیتالله یوسف صانعی از اساتید دروس خارج حوزه علمیه قم، شامگاه پنج‌شنبه، در اثر زمین خوردگی مبتلا به شکستگی لگن و استخوان دست شد که بلافاصله به بیمارستان منتقل و تحت درمان قرار گرفت، اما به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری سیروز کبد و کلیه، ساعاتی قبل در بیمارستان نکویی قم، در سن ۸۳ سالگی دار فانی را وداع گفت.
حیات علمی و استادان: آیتالله یوسف صانعی متولد ۱۳۱۶ نیک‌آباد اصفهان بود. پدر وی، محمدعلی صانعی و پدربزرگ وی، حاج ملایوسف، هر دو از روحانیون شناخته شده زمان خود بودند. او در سال ۱۳۲۵ وارد حوزه علمیه اصفهان شد و پس از گذراندن دروس مقدمات در سال ۱۳۳۰ برای ادامه تحصیل، به حوزه علمیه قم رفت. او بخشی از کتاب شرح لمعه را نزد آیتالله ستوده آموخت و در درس قوانین و رسائل، آیتالله موسی صدر شرکت کرد. بخشی از رسائل و مکاسب را نزد آیتالله مشکینی و نیز کتاب منظومه و بخشی از مکاسب را نزد آیتالله منتظری آموخت. بخش‌های پایانی مکاسب و جلد اوّل کفایه را نیز، نزد آیتالله فکور فرا گرفت. برای آموختن جلد دوم کفایه نیز به درس آیتالله شیخ عبدالجواد جبل عاملی رفت.
صانعی با پایان یافتن دوره سطح، به درس خارج آیتالله بروجردی (ره) رفت و حدود یک سال از درس آن مرجع عظیم‌الشأن بهره برد. وی ویژگی تفقّه آیتالله بروجردی را، ریشه‌یابی و بیان پیشینه بحث، تکیه بر فتوا و نظر قدما، توجه به فتوای فقهای اهل سنت، توجه کافی به روایت، تطبیق فقه شیعه با فتاوای اهل سنت و جمع‌بندی مطالب می‌دانست.
وی در سال ۱۳۳۴، به درس خارج امام خمینی (ره) رفت و سال‌های متمادی از محضر وی بهره برد. وی شاگرد پروری، تکیه بر ارزش‌ها، شناخت دقیق موضوع را از ویژگی‌های درس امام خمینی (ره) می‌داند. با تبعید امام خمینی (ره) از ایران به عراق، آیتالله صانعی، مدتی در درس آیتالله محقق داماد (ره) و آیتالله اراکی (ره) حاضر شد و از محضر ایشان بهره‌های فراوان برد.
مرحوم صانعی تدریس خارج فقه را در سال ۱۳۴۴ و تدریس خارج اصول را در سال ۱۳۵۲ آغاز کرده که تدریس خارج اصول در سال ۱۳۷۳ پایان یافت و تدریس خارج فقه تا قبل از ارتحال ایشان ادامه داشت. مبنای دروس خارج فقه او تحریر الوسیله حضرت امام خمینی (ره) بود.
برخی نظرات فقهی آیتالله صانعی: نوع نگاه خاص آیتالله صانعی به موضوعات فقهی و در نتیجه استنباط‌های شرعی و همچنین تحول در کنشوری سیاسی به خصوص در تعامل با امامین انقلاب از سوی ایشان، در محافل حوزوی همراه با نقدها و چالشهایی روبرو بوده است.
برخی مبانی و نظرات فقهی آیتالله صانعی که مورد مناقشه و نقد فقها قرار گرفته است؛ بلوغ دختران در سیزده سالگی، خروج زن از خانه بدون نیاز به اذن شوهر، برابری قصاص و دیه زن و مرد، ارث غیر مسلمان از مسلمان و محرمیت فرزندخوانده از جمله فتاوای منافشه‌انگیز ایشان بود. وی عدالت عرفی را بر بسیاری از احکام اسلامی مقدم می‌دانست و معتقد به کرامت ذاتی انسان با هر اعتقادی بود.
فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی: این شاگرد امام، همراه با اعضای جامعه مدرسین بیانیه‌های گوناگونی علیه دولت پهلوی امضا کرد و در کنار سایر علما و روحانیون تلاش گسترده‌ای برای حمایت از انقلاب آنان خمینی داشت. پس از انقلاب با حکم امام خمینی به عضویت شورای نگهبان و دادستان کل کشور منصوب شد.
وی از جمله اعضای مجلس خبرگان بود که سال ۶۸ و در جریان انتخاب آیتالله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر انقلاب اسلامی، ایشان را دارای اجتهاد مسلم می‌دانست و حتی اعلام کرد آیتالله خامنه‌ای در جایگاه مرجعیت تقلید هستند.
آیتالله صانعی در سال ۱۳۷۲ رساله عملیه خود را منتشر نمود اما با شکل‌گیری دولت اصلاحات، برخی از مراجع و علما از «قاعده گریزی» فتواهایش در محافل علمی و خصوصی به‌شدت انتقاد کردند. در همین اساس جامعه مدرسین در دی‌ماه سال ۸۸ در پاسخ به سؤال مکرر مقلدین اعلام کرد: «با توجه به پرسش‌های مکرّر مؤمنان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر اساس تحقیقات به عمل آمده در یک سال گذشته و پس از جلسات متعدد به این نتیجه رسیده است که ایشان فاقد ملاک‌های لازم برای تصدّی مرجعیت می‌باشد.»
شماری از مسئولیتهای اجرایی: وی پس از پیروزی انقلاب، در مسؤولیت‌های اجرایی گوناگونی نقش ایفا کرد که برخی از آن‌ها به این شرح است: ۱. دادستانی کل کشور با حکم امام خمینی(ره) از تاریخ ۱۳۶۱/۱۰/۱۹ الی ۱۳۶۴/۴/۱۸؛ ۲. عضویت در شورای نگهبان با حکم امام خمینی(ره) از تاریخ ۱۳۵۸/۱۲/۱ الی ۱۳۶۱/۱۰/۱۹؛ ۳. نمایندگی امام در شورای بازسازی مناطق جنگی؛ ۴. امامت جمعه قم با حکم امام خمینی(ره)؛ ۵. عضویت در مجلس خبرگان رهبری در دوره اول به نمایندگی به‌عنوان نفر دوم از مردم تهران؛ ۶. عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام با حکم امام خمینی(ره)؛
آثار و تألیفات: آیتالله صانعی، تاکنون کتب فراوانی را تألیف نموده است که به برخی از آنان اشاره می‌رود: ۱ـ فقه الثقلین کتاب القصاص ۲ـ فقه الثقلین کتاب الطلاق (تقریرات) ۳ـ تقریرات درسهای خارج حضرت امام خمینی (ره) ۴ـ رساله‌ای در قاعده فراغ و تجاوز ۵ـ رساله لاضرر ۶ـ حاشیه بر عروه الوثقی و ملحقات عروه الوثقی (آماده چاپ) ۷ـ حاشیه بر تحریرالوسیله (آماده چاپ) ۸ـ فقه الثقلین کتاب الارث (در دست تألیف) ۹ـ فقه الثقلین کتاب النکاح (در دست تألیف) ۱۰ـ رساله توضیح المسائل ۱۱ـ مجمع المسائل ۲ جلد ۱۲ـ احکام نوجوانان ۱۳ـ احکام بانوان ۱۴ـ استفتائات قضایی که در دو جلد جزایی ـ حقوقی برای اولین بار آماده چاپ می‌باشد.
فرزند آیتالله صانعی: هیچ‌گونه مراسم تشیع و تدفین نداریم/ پیکر ایشان در قبرستان شیخان قم خاک‌سپاری می‌شود
حجت‌الاسلام سعید صانعی، درباره علت فوت و مراسم تشییع و تدفین آیتالله شیخ یوسف صانعی گفت: آیتالله صانعی دو شب پیش به دلیل شکستگی استخوان لگن و دست در منزل به بیمارستان نکوئی قم منتقل شد تا تحت نظر پزشکان مداوای لازم روی ایشان صورت گیرد، قرار بود عمل جراحی استخوان امروز انجام شود، اما اذان صبح امروز به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری کبد و کلیه، به رحمت خدا رفتند.
فرزند آیتالله صانعی افزود: بنابر وصیت مؤکد ایشان هیچ‌گونه مراسم تشیع و تدفین در این ایام کرونایی نداریم. همچنین مرحوم آیتالله صانعی چند سال پیش قبری در کنار مرقد زکریا بن آدم(ع) در قبرستان شیخان قم، خریداری کردند که طبق وصیتشان در همان‌جا خاک‌سپاری می‌شوند.
لازم به ذکر است، اقامه نماز بر پیکر مرحوم آیتالله صانعی فردا ساعت ۱۱ توسط آیتالله سید موسی شبیری زنجانی در مسجد امام حسن عسگری علیه السلام و سپس تشییع به سمت حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها خواهد بود.
پیام‌های تسلیت مراجع به مناسبت ارتحال
پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب حضرت آیتالله خامنه‌ای
حضرت آیتالله خامنه‌ای در پیامی درگذشت مرحوم مغفور آیتالله حاج شیخ یوسف صانعی را تسلیت گفتند.متن پیام رهبر انقلاب اسلامی به این شرح است:
بسم‌الله‌الرحمن الرحیم
درگذشت مرحوم مغفور آیتالله آقای حاج شیخ یوسف صانعی رضوان‌الله‌علیه را به فرزندان و خاندان مکرّم و به برادر معززّ و محترم ایشان و نیز به شاگردان و علاقمندان و دوستان آن عالم بزرگوار تسلیت عرض میکنم.
آن مرحوم از شاگردان پر تلاش درسهای فقه و اصول و از نزدیکان حضرت امام خمینی اعلی‌الله‌مقامه بودند و پس‌از پیروزی انقلاب در مسئولیتهای مهمّ قضائی و غیره به خدمت اشتغال داشتند و امید است این همه مقبول درگاه احدیّت و موجب اعتلای مقامات اخروی ایشان باشد. رحمت و مغفرت حضرت حق را برای آن مرحوم مسألت میکنم.
سیّدعلی خامنه‌ای/ ۲۲ شهریور ۱۳۹۹
پیام تسلیت آیتالله لطف‌الله صافی گلپایگانی
باسمه تعالی
انا لله و انا الیه راجعون
رحلت آیتالله مرحوم آقای حاج شیخ یوسف صانعی رحمه الله علیه، موجب تأسف و تأثر گردید.
این عالم بزرگوار، سالیان متمادی در حوزه علمیه قم و با تدریس دروس خارج فقه و اصول، شاگردان بسیاری را تربیت نمود.
علاقه و اخلاص و ادب ایشان به ساحت مقدّس حضرات معصومین علیهم‌السلام به ویژه حضرت صدیقه طاهره فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها، ذخیره‌ای ارزشمند و بزرگ برای عالم قیامت ایشان خواهد بود.
فقدان ایشان را به خاندان محترم و آقازادگان مکرّم و شاگردان آن فقید سعید تسلیت عرض می‌نمایم و رحمت واسعه الهی را برای ایشان از خداوند متعال مسئلت دارم.
۲۳ محرم الحرام ۱۴۴۲/ لطف الله صافی
پیام تسلیت آیتالله عبدالله جوادی آملی
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله وانا الیه راجعون
ارتحال حضرت آیتالله آقای حاج شیخ یوسف صانعى مایه تأثر شد.
این سانحه سنگین و اسف بار را به حوزه علمیه و برادر بزرگوار ایشان حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ حسن صانعی و شاگردان و علاقمندان و بیت مکرّم ایشان تسلیت عرض نموده و علوّ درجه و غفران آن فقیه راحل از خدای سبحان مسئلت مى‌شود.
جوادى آملى
پیام تسلیت آیتالله ناصر مکارم شیرازی
بسم الله الرحمن الرحیم
رحلت حضرت آیتالله حاج شیخ یوسف صانعی (رحمه الله علیه) موجب نهایت تأسف گردید. عالمی پرمایه که سال‌ها در درس امام راحل (قدس سره) شرکت داشت و مدافع مکتب ایشان بود و شاگردان فراوانی در جلسات خود پرورش داد.
اینجانب فقدان آن فقید سعید را به برادر بزرگوار، شاگردان و علاقه‌مندان و بیت مکرم ایشان تسلیت عرض نموده، شادی روح آن مرحوم و صبر و اجر فراوان برای بازماندگان را از درگاه خداوند متعال مسألت می‌نمایم.
قم ـ ناصر مکارم شیرازی/ ۲۳ شهریور ۱۳۹۹
پیام تسلیت آیتالله حسین نوری همدانی
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
ارتحال آیتالله اقای حاج شیخ یوسف صانعی رحمت الله علیه را که از شاگردان امام راحل و عظیم الشأن بوده و در دوران مبارزات آن رهبر فقید حضور داشته و سالیان متمادی در حوزه علمیه کرسی تدریس فقه و اصول حضور داشته‌اند و شاگردانی تربیت کردند به برادر گرامیشان و آقازادگان محترم و همه وابستگان و علاقمندان ایشان تسلیت عرض نموده و از درگاه خداوند سبحان رحمت و مغفرت برای آن مرحوم مسئلت می نمایم.
حسین نوری همدانی
پیام تسلیت آیتالله سید محمدعلی علوی گرگانی
بسم الله الرحمن الرحیم
انا لله و انا الیه راجعون
ارتحال عالم فاضل حضرت آیتالله حاج شیخ یوسف صانعی موجب اندوه گردید. ایشان سال‌های متمادی در درس آیات عظام امام خمینی و اراکی (رحمهما الله) و برخی علمای دیگر شرکت جستند و در دوران انقلاب در منصب قضاوت خدمتگزار نهضت امام خمینی (ره) و انقلاب بودند.
اینجانب این ضایعه را به حوزه علمیه قم و بازماندگان آن مرحوم از جمله برادر بزرگوار ایشان و آقازادگان گرامی همچنین به شاگردان و بازماندگان و دوستداران آن مرحوم تسلیت عرض کرده و مغفرت و رضوان الهی را برای مسئلت می‌نمایم.
پیام آیتالله حسین مظاهری
بسم الله الرحمن الرحیم
حضور مبارک آیتالله آقای حاج شیخ حسن صانعی «دامت برکاته»
با سلام و تحیّت و ابراز تأثر؛ رحلت عالم جلیل و اخوی معظّم، حضرت آیتالله آقای حاج شیخ یوسف صانعی«رضوان‌الله تعالی علیه» را به بیت مکرّم و فرزندان محترم و شاگردان گرامی و مقلّدان و ارادتمندان ایشان و خصوصاً به آن‌جناب صمیمانه تسلیت عرض میکنم. از خداوند تعالی برای آن فقیه بزرگوار که از یاران وفادار و شاگردان دیرین امام راحل عظیم‌الشّأن«قدّس‌سرّه‌الشّریف» بودند، رضوان و غفران الهی و حشر با حضرات معصومین«علیهم‌السّلام» و برای خاندان مصاب و بالأخص جنابعالی سلامت و سعادت و صبر و اجر و توفیق مسألت میکنم.
والسّلام علیه و علیکم و رحمه الله و برکاته.
حسین المظاهری ۲۳/محرّم‌الحرام/۱۴۲۲ ۲۲/شهریور/۱۳۹۹
پیام تسلیت آیتالله سید محمدتقی مدرسی
بسم‌الله الرحمن الرحیم
(یَرْفَعِ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ).
خبر ارتحال عالم ربانی حضرت آیتالله حاج شیخ یوسف صانعی (قدس سره) که عمر خود را در خدمت به اسلام و مسلمین و حوزه‌های علمیه سپری نمودند موجب تأسف و تأثر فراوان گردید.
این ضایعه اسفبار را به حضرت ولی عصر (عجل الله فرجه الشریف) و مراجع تقلید و حوزه‌های علمیه و بیت مکرم ایشان تسلیت گفته، از خداوند متعال علو درجات آن مرحوم و صبر جمیل و اجر جزیل برای بازماندگان آن فقید سعید مسألت می‌نمایم.
حشره الله فی جنان الخلد مع محمد واهل بیته الطیبین الطاهرین.
محمد تقی مدرسی/ کربلای مقدس
پیام تسلیت آیتالله محمد ابراهیم جناتی
بسم الله الرحمن الرحیم
إنّا لله و إنّا الیه راجعون
درگذشت فقیه جلیل القدر آیتالله آقای حاج شیخ یوسف صانعی (رضوان الله تعالى علیه) موجب نهایت تأثروتأسف گردید. ایشان با متانت و رعایت اخلاقی را که در امور زندگی خود داشتند ونیز تلاش فراوان علمی وخدمات با ارزشی را برای حوزه که در باره نظام اسلامی انجام دادند و در این باره شاگردانی خوبی را تربیت نمودند.
بدین جهت اینجانب این ضایعۀ بزرگ و اسفناک را به حوزه علمیه و همه بازماندگان به ویژه برادر بزرگوار و فرزندان عزیزشان تسلیت گفته، و علّو درجات برای آن فقید سعید و برای همه بستگان صبر جمیل و أجر جزیل از درگاه خدواند منّان مسألت دارم.
محمد ابراهیم جناتی
پیام تسلیت آیتالله عباس محفوظی
إنّا لله و إنّا الیه راجعون
فقدان تأسف بار فقیه مجاهد و متفکر حضرت آیت الله آقای حاج شیخ یوسف صانعی(رحمت الله علیه) موجب تأثر گردید. این عالم خستگی ناپذیر در زمان سخت ستم شاهی، مستقیم در راه مبارزه و کسب علم ایستادگی کرد و از شاگردان با استعداد امام خمینی(قدس سره الشریف) بود، این مبارزه با همراهی جامعه ی مدرسین تا پیروزی انقلاب ادامه داشت و سپس در موقعیت‌های مختلف از جمله صیانت از دیانت و قانون اساسی مجدانه تلاش نمودند، بی‌تردید ایشان از فقهای آگاه به عنصر زمان بودند و آثار و برکات علمی ایشان جاری خواهد بود.
درگذشت این مجتهد متبحّر را به صاحب لوای ولایت، امام زمان(عج) و حوزه های مبارکه علمیه و خانواده ایشان خصوصاً جناب حجت‌الاسلام آقای حاج شیخ سعید صانعی تسلیت عرض می‌نمایم. از درگاه خالق قادر متعال آسمانی مواقف و رضوان خاص برای آن عالم جلیل القدر و صبر و اجر صابران برای بازماندگان و علاقمندان مسئلت می‌نمایم.
قم المقدسه/ محرم الحرام ۱۴۲۲/ عباس محفوظی
