شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
شبکه اجتهاد: بالاخره پس از چندسال اختلاف عملی در جریانات فکری عراق و اوج‌گیری بحران چندماه اخیر کابینه، عکس‌العملی متفاوت از مرجعی پرهیزگار، دوراندیش و باورع صادر شد و صفحه تحولات عراق را به گونه‌ای دیگر رقم خورد و از قدرت جدیدی در تحولات عراق رونمایی شد. در یادداشت پیش‌رو به نکاتی در مورد این اقدام و سناریوهای محتمل در پس این کنش اشاراتی خواهیم داشت:
یکم. آیت‌الله سیدکاظم حسینی حائری (کثرالله امثاله)، میراث‌دار علمی خاندان صدر در دوران معاصر و دومین مرجع دینی در عراق محسوب می‌‌شود. خاندان خوش نام صدر، از بیوت بااعتبار در شیعه هستند که نقش آفرینی آن‌ها در تحولات سده اخیر غیر قابل اغماض است. بزرگانی چون آیات سیدمحمدباقر صدر و سیدمحمدصدر (والد مقتدی صدر) در طی چهاردهه اخیر مرجعیت دینی و سیاسی شیعیان عراق را برعهده و آیت‌الله سیدکاظم حائری در حال حاضر این میراث سترگ را بر دوش می‌‌کشد.
پس از فوت آیت‌الله سیدمحمدصدر، بنا به وصیت ایشان مرجعیت علمی به آیت‌الله سیدکاظم حسینی حائری احاله و ایشان دستور صریح دادند که همه مقلدان از ایشان تبعیت کنند؛ بنابراین در حال حاضر، هم مقتدی صدر و هم صدری‌‌ها زمام دینی و سیاسی خود را به آیت‌الله حائری سپرده و در مسائل دینی از ایشان تقلید می‌‌کنند. این عدول از مرجعیت آیت‌الله حائری به رهبر معظم انقلاب، تاریخ مرجعیت خاندان صدر را به دوران قبل و پس از این کناره‌گیری تقسیم خواهد کرد.
دوم: شاید بهترین بستر برای تحلیل کناره‌گیری آیت‌الله حائری را بتوان در کنشگری اسلام سیاسی جست وجو کرد. واکاوی اقدام آیت‌الله حائری، در بستر اسلام سنّتی سبب می‌‌شود که این رخداد را اقدام بی‌سابقه در تاریخ اجتماعی شیعیان بدانیم و آن را در تاریخ مرجعیت بی‌نظیر معرفی کنیم. حال آنکه تحلیل این کناره‌گیری بیش از آنکه بخواهد به اسلام سنتی مرتبط باشد؛ به کنشگری در اسلام سیاسی وابسته است و در اسلام سیاسی چنین اقدامات علنی و خفی بی‌سابقه نیست.
اقدام اخیر آیت‌الله حائری در واقع مصداق عملی سخن شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است که می‌‌گفت «ذوبوا فی الأمام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام» و تقریر رفتار ایشان در زمانه اخیر «ذوبو فی الامام خامنئی کما ذاب هو فی الاسلام» است. آیت‌الله حائری سال‌‌هاست که تئوریسین نظریه ولایت فقیه است و درس‌های خارج و آثار ایشان در این موضوع، منبع درجه اول در اسلام سیاسی است و چنین کناره‌گیری را باید در این مشرب فکری تحلیل نمود.
سوم: با توجه به دینی بودن ساختار سیاسی فعالیت‌‌های مقتدی صدر، سناریوهای محتمل در آینده عراق را می‌‌توان در اقدامات پیش روی مقتدی صدر بررسی کرد. اگر مقتدی عملا به تبعیت از مرجعیت تن دهد و همین رویه را ادامه دهد، عمده طرفداران صدر نیز به مرجعیت جدید صدری‌‌ها ملتزم و بخش عمده‌ای از اختلافات فروکش خواهد شد.
مقتدی صدر همواره در سخنرانی‌‌های دهه اخیر خود، سرمایه علمی آیت‌الله حائری را پاس داشته و جایگاه ایشان را به صدری‌‌ها متذکر شده است و واکنش سریع او به این کناره‌گیری را در این چارچوب باید تحلیل کرد.
سناریو دوم. تداوم روش قبل توسط «سرایا السلام» و نیروهای خودرأی، بدون اعتنا به عزلت مقتدی صدر و ادامه تنش در عراق و ورود سطح نزاع‌‌ها به گفتمان عبور از مقتدی و درگیری‌‌ها به مرحله جدیدی می‌‌رسد. مهمتر از عزلت مقتدی صدر، کناره گیری سرایا السلام است که هرگونه فعالیت آینده عراق به سرنوشت آن وابسته است.
محتمل ترین سناریو آن است که پس از ناآرامی‌‌های موقت و پالایش نیروهای متدین از عناصر خودرأی و عزلت مقتدی صدر از کنش سیاسی، دولت عراق بر امور فائق آمده و خروج از بن‌بست فعلی اعلام خواهد داد. همچنین محتمل است در زمان حیات آیت‌الله سید کاظم حائری، مقتدی صدر سکوت را پیشه کند و کنش‌‌های خود را به بعد از حیات معظم‌له موکول کند.
