شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
حجت‌الاسلام زائری گفت: مهمترین ویژگی شهید صدر پیدا کردن چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است. شهید محمدباقر صدر توانست پیام دین را برای انسان امروز بیان کند؛ این مهمترین جنبه شهید صدر است و دریغ و افسوس از اینکه جنایت وحشتناک صدام فرصت نداد که این شخصیت بی‌نظیر بتواند این دستگاه فکری را بیشتر تبیین کند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری، دکتری علوم ادیان و مدیرمسئول ماهنامه خیمه سخنران نخستین جلسه از سلسله نشست‌های علمی «اندیشه صدر» با عنوان «شخصیت‌شناسی شهید صدر» که به مناسبت فرا رسیدن سالگرد شهادت شهید سید محمدباقر صدر به همت پژوهشگاه شهید صدر از صفحه اینستاگرام این شهید به صورت زنده پخش شد. گزارشی از آن را می‌خوانید:
اگر شهید صدر در حوزه علمیه تحصیل نکرده بود از نوادر روزگار ما بود؛ بی‌شک در فضای حوزه علمیه و چارچوب حوزه‌های علمیه، شخصیت شهید سید محمد باقر صدر استثنایی و بسیار ویژه است؛ از سویی ایشان فرزند خاندانی با سابقه نهصد سال فقاهت است؛ از سوی دیگر شرایط شخصی یتیم شدن در کودکی، فقر، خود اتکایی در تحصیل و رشد عجیب درسی که نمی‌شود برای آن مثالی پیدا کرد.
نشانه‌هایی از نبوغ بسیار زیاد شهید محمدباقر صدر
از نشانه‌های نبوغ بسیار زیاد شهید محمدباقر صدر را اجتهاد در دوازده سالگی است. باور کردنی نیست که آثار ایشان برای ایام کودکی است؛ وی در سن ۲۲ سالگی درس خارج دارد؛ جایی که بزرگان در آن حوزه علمیه تدریس می‌کردند. در غیاب ائمه معصوم علما باید جلوه‌ای از حضور ایشان باشند؛ غالب علما از جهت سلوک فردی و اخلاقی سعی کرده‌اند شبیه اهل‌بیت (ع) باشند؛ هرچند فاصله زیاد است اما در آن پیروی و توسل، مردم آن جلوه‌ها را دیده‌اند.
جلوه‌ای از نمایندگی اهل‌بیت به وسیله علما، تفکر نظام‌مند در شناخت دین است. زندگی نماینده ائمه اطهار (ع) باید مجموعه‌ای منسجم در تمام ابعاد زندگی باشد؛ ارتباطات و رسانه‌های جدید، شناختی جدید را به ارمغان آورده است و سئوالات متعددی در برابر اسلام قرار گرفته است. مطالب قدیمی مشکلی را از مخاطب جدید حل نمی‌کند؛ اجتهاد به معنای سنتی که احکام دین را از منابع اصیل استخراج کند و تنها احکام نماز و روزه را بگوید، پاسخگوی بشر امروز نیست؛ اینجا به اجتهادی نیاز داریم که کلیت علم و دین را بفهمد و بتواند پاسخ بدهد.
اجتهاد «منطق پیغمبر فهمی» است
اجتهاد به معنای سنتی در بعضی موارد نوعی تقلید است. برخی از اساتید فعلی، آرای علمای قدیم را در سینه دارند و آن‌ها را بازگو می‌کنند؛ این کار بسیار ارزشمند است اما اجتهاد برای زمان فعلی نیست؛ گاهی اوقات به دلیل محیط اجتماعی جرأت نوآوری نداشته‌ایم، در نتیجه خیلی از اشکالات و ایرادات در حوزه علمیه به وجود آمده است و به این خاطر نمی‌تواند مشکلی حل کند. استاد سید ابوالحسن اصفهانی فرمودند اجتهاد «منطق پیغمبر فهمی» است؛ مجتهد کسی است که به اندازه توان خود تشخیص دهد پیامبر (ص) درباره موضوع فعلی چه تصمیمی می‌گرفت؛ اگر پیامبر اکرم (ص) با این سئوال مواجه می‌شد چه می‌کرد؛ در نتیجه اینجا پیام امام، پیامبر و خدا است پیام فقه، اصول و تفسیر نیست.
اجتهاد جلوه‌ای از رفتار است که شناخت همگن، منسجم و منضبط با یک دستگاه فکری روشن از دین را ارائه می‌کند. نخست اینکه عالم باید خود این دستگاه فکری را دریافت کند و دوم اینکه آن را منتقل کند؛ چنین مواردی زیاد نبوده است و اگر هم بوده، امکان عرضه خود را پیدا نکرده است؛ البته عمر کوتاه شهید محمدباقر صدر نیز باعث شد که فرصت تبیین اندیشه خود را پیدا نکند.
شهید صدر و ارائه چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام
مهمترین ویژگی شهید صدر پیدا کردن چارچوبی منسجم از دستگاه فکری اسلام است. شهید محمدباقر صدر توانست پیام دین را برای انسان امروز بیان کند؛ این مهمترین جنبه شهید صدر است و دریغ و افسوس از اینکه جنایت وحشتناک صدام فرصت نداد که این شخصیت بی‌نظیر بتواند این دستگاه فکری را بیشتر تبیین کند. شهادت خواست شهید صدر بود. شهید صدر می‌توانست با سفر به کشورهای اروپایی خود را از مهلکه نجات دهد، اما ایستادگی و شهادت را برگزید و جهان معاصر ما از ایشان محروم شد؛ هرچند آثار ایشان به صورت منسجم در اختیار همگان قرار دارد.
برای ترویج اندیشه شهید صدر، ابتدا باید شخصیت خود شهید صدر را به درستی تبیین کرد؛ حتی مخاطبان نخبه و متخصص با شخصیت شهید صدر آشنا نیستند؛ کتاب‌هایی مانند «نا» و آثار عمومی‌تر درباره ایشان، باید ترویج و خوانده شود؛ به شکل‌های دیگری مانند برگزاری همین نشست‌های علمی نیز لازم است که فعالیت‌هایی برای شناخت شخصیت شهید صدر صورت گیرد.
آثار امام موسی صدر مکمل آثار شهید محمدباقر صدر هستند
آثار امام موسی صدر مکمل آثار شهید محمدباقر صدر هستند. این دو در کنار هم چشم‌انداز روشن‌تری را ارائه می‌کند؛ اول اینکه امام موسی صدر ارتباط بین‌الملل بیشتری داشت؛ دوم اینکه شهید محمدباقر صدر تجربیات اجتماعی، علمی و فرهنگی محدود به جامعه شیعه و حوزه نجف داشت اما امام موسی‌صدر با عمر طولانی‌تر و فعالیت‌های بیشتر توانست آن اندیشه‌ها و افکار را با شرایط روز تطبیق کند؛ تلفیقی از امام موسی صدر با شهید محمدباقر صدر بسیار سودمند خواهد بود.
