از روند معرفی مراجع در جامعه مدرسین تا تلاش برخی برای طرح مرجعیت خود!

مرجعیت غیر از اجتهاد است، مرجعیت امر مهمی است که در امور مسلمانان و شیعیان دخالت می‌کند از این رو جامعه مدرسین به دقت این موضوع را بررسی می‌کند. بر اساس قانون وزارت ارشاد موظف است که اگر کسی قصد چاپ رساله خود را دارد ابتدا باید آن را به جامعه مدرسین ارائه دهد تا بعد از اجازه جامعه مدرسین چاپ شود، این کمیسیون در جامعه مدرسین فعال است و اگر کسی رساله و کتاب‌های خود را به جامعه مدرسین عرضه کند و شرایط لازم مرجعیت و اجتهاد را دارا باشد، بعد از تأیید جامعه مدرسین می‌تواند رساله را چاپ کند و مشکلی ندارد.

‌به گزارش شبکه اجتهاد، استاد محسن فقیهی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی به بیان نظرات شخصی خود درباره جایگاه جامعه مدرسین، علت تأکیدات امام و رهبری برای تقویت جایگاه این نهاد عالی حوزوی، چرایی هجمه‌ها و تخریب و تلاش عده‌‌ای برای تضعیف جامعه مدرسین، روند انتخاب مراجع در این نهاد حوزوی و تلاش برخی برای مطرح کردن خارج از قواعد در بحث مرجعیت پرداخته است.

فقیهی جامعه مدرسین را بالاترین جایگاه حوزوی بعد از رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید می‌داند و می‌گوید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در انجام وظایف خود فعال است هرچند که بسیاری از فعالیت‌های خود را برای رعایت مصالح رسانه‌‌ای نمی‌کند.مشرح گفت وگوی خبرگزاری رسا با این استاد حوزه علمیه قم را می‌خوانید:

با توجه به تأکیدات امام راحل و رهبر معظم انقلاب مختصری درباره جایگاه و کارکردهای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بفرمایید.

فقیهی: بسم الله الرحمن الرحیم، ابتدا عرض کنم مطالبی که در این گفت وگو بیان می‌شود نظرات شخصی بنده است، جامعه مدرسین طبق اساسنامه‌‌ای که دارد در زمینه‌های حوزوی، سیاسی و اجتماعی فعالیت می‌کند، امام راحل و رهبر معظم انقلاب برای جامعه مدرسین تعیین کردند که بر کارهای کشور و دولت و همچنین مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نظارت داشته باشند یعنی نسبت به تمام وزرا و جاهای مختلفی که مربوط به نظام می‌شود دیدبانی داشته باشد تا اگر کاری خلاف اسلام صورت می‌گیرد جامعه مدرسین تذکر دهد.

جامعه مدرسین در انجام وظایف خود فعال است اما مصالح و مفاسد را هم محاسبه می‌کند، مثلا بحث می‌شود که در فلان وزارتخانه فلان کار انجام می‌شود که مطابق اسلام نیست و به صورت مخفیانه تذکر داده می‌شود، گاهی وزیر را به جلسه جامعه مدرسین دعوت کرده و با او صحبت می‌کنند، جامعه مدرسین نمی‌خواهد کسی را تخریب کند بلکه درصدد اصلاح امور است.

بر همین اساس نامه‌هایی که برای وزرا، ریاست جمهوری و جاهای مختلف نوشته می‌شود مخفیانه است و رسانه‌‌ای نمی‌شود، این روند برای آن است که نظام اسلامی تقویت شود، رهبر معظم انقلاب راضی نیستند که تضعیف نظام صورت گیرد از همین رو نصیحت‌ها دوستانه و به صورت مخفیانه انجام می‌شود.

جامعه مدرسین هدایت کننده حوزه و دیدبان انقلاب اسلامی

علنی نکردن این تذکرات برای رعایت مصالح کشور است و الا جامعه مدرسین به صورت هفتگی مسائلی که در کشور بحث می‌شود را در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مورد برسی قرار می‌دهد و تذکرات لازم داده می‌شود، وزرا و حتی گاهی رییس جمهور در جلسات جامعه مدرسین حضور پیدا کرده و با اعضای جامعه مدرسین گفت وگو می‌کنند.

فعالیت‌های جامعه مدرسین در راستای مصالح نظام اسلامی است، مصلحت اعلا این است که نظام اسلامی را حفظ و آنچه که مورد نظر رهبر معظم انقلاب است را اجرایی کنیم، جامعه مدرسین دقیقا سعی دارد در خط رهبری حرکت کند و مواردی که مورد رضایت رهبر انقلاب نیست انجام نشود.

اگر اعضای جامعه مدرسین تذکرات و نصایحی دارند به صورت مخفیانه مطرح می‌کنند، این روند بدان معنا نیست که اعضای جامعه مدرسین کار نمی‌کنند و مشغول فعالیت نیستند بلکه فعال هستند، در واقع بسیاری از فعالیت‌های جامعه مدرسین اظهار نمی‌شود چون گاهی مصلحت نمی‌دانند.

مصلحت اسلام و مسلمین و پیروی از رهبر معظم انقلاب خط قرمز جامعه مدرسین است که از سوی این نهاد عالی حوزوی دنبال می‌شود، جامعه مدرسین خیلی به دنبال اظهار مسائل نیست چرا که در جاهایی مصلحت نظام اقتضا نمی‌کند اما برخی مواردی که اقدام می‌شود از سوی پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین به اطلاع عموم مردم می‌رسد.

هیأت رییسه و رییس جامعه مدرسین حضرت ‌آیت‌الله یزدی و اعضای جامعه فعال هستند و دغدغه دارند و کار می‌کنند اما کاری انجام نمی‌دهند که بر خلاف مصلحت جامعه باشد، رهبر معظم انقلاب هم نسبت به بسیاری از مسائل با دید مثبت نگاه می‌کنند و ایشان با وجود این که نقاط ضعفی در مسؤولان وجود دارد، بیشتر نقاط قوت را بیان می‌فرمایند تا نظام حفظ و تقویت شود، جامعه مدرسین هم همان حرکت رهبر معظم انقلاب را الگوی کار خود قرار داده و فعالیت‌های خود را پیگیری می‌کند.

جامعه مدرسین به عنوان یک نهادعالی حوزوی چه کارکردها و فعالیت‌هایی در حوزه دارد؟

فقیهی: شورای عالی حوزه‌های علمیه از اعضای جامعه مدرسین انتخاب می‌شوند و به تأیید رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید می‌رسند، جامعه مدرسین و مراجع اعضای شورای عالی حوزه را انتخاب و تأیید می‌کنند که از اعضای جامعه مدرسین هستند، همچنین مدیر حوزه نیز از اعضای جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه است.

مسائل حوزه ارتباط تنگاتنگی با جامعه مدرسین دارد و مشکلات حوزه در جامعه مدرسین بحث می‌شود، ‌آیت‌الله اعرافی و اعضای شورای عالی حوزه در جلسات جامعه مدرسین شرکت می‌کنند و درباره مسائل حوزه توضیحات می‌دهند.

خوشبختانه اقدامات و برنامه‌های خوبی در حال انجام است، در مسائل مربوط به حوزه به ویژه دروس خارج و سطح تکامل‌های خوبی صورت گرفته و مسائل مستحدثه، فقه معاصر و فقه نظام در حوزه مورد توجه بیشتر قرار گرفته است، معمولا امروز اساتید مباحثی مانند فقه خانواده، فقه اقتصاد، فقه هنر و مباحث جدید را بحث می‌کنند که سال‌های گذشته بحث نمی‌کردند.

الحمدلله حوزه در حال تکامل و ترقی است، برخی می‌گویند حوزه افت کرده است که ما قبول نداریم، بنده معتقدم حوزه در تکامل و رشد است و طلاب و اساتید فاضلی داریم که به خوبی فعال هستند، روز به روز قوانینی که مدیریت حوزه اعمال می‌کند قوانین مثبت و خوبی محسوب می‌شود و باید موفقیت همراه است، امروز تعداد طلاب قریب الاجتهاد زیاد هستند که دوره‌های خوبی را گذرانده‌‌‌اند که گاهی برای کمک و تقویت نظام جذب قضات و کارهای دیگر در نظام می‌شوند.

علت تأکیدات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب برای تقویت جایگاه جامعه مدرسین چیست و تضعیف این نهاد عالی حوزوی چه تبعاتی را برای حوزه در پی خواهد داشت؟

فقیهی: بعد از رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید، جایگاه جامعه مدرسین در بالاترین نقطه قرار دارد، جامعه مدرسین بیش از ۵۰ سال سابقه فعالیت دارد و قدم‌های مؤثر و مثبتی درباره انقلاب و حوزه‌های علمیه برداشته است، جامعه مدرسین از ۵۰ سال پیش تا کنون همراه و همگام انقلاب بوده است و چنین نهاد مهمی باید محفوظ بماند و تضعیف نشود.

در فرمایشات امام راحل و رهبر معظم انقلاب تأکیدات ویژه‌‌ای بر جایگاه رفیع جامعه مدرسین و لزوم تقویت آن داشته ایم، از این رو حوزه و حوزویان باید سعی کنند که در مواجهه با جامعه مدرسین برخورد مثبتی داشته باشند و به جامعه مدرسین کمک کنند تا اهداف اسلام و انقلاب به پیش برود.

جامعه مدرسین هدفی جز اجرای اسلام انقلابی ندارد، انقلاب و اسلام باید در کنار هم باشند نه این که از یکدیگر جدا شوند، دلیل این که ائمه طاهرین(ع) شهید شدند این است که عمل آن‌ها انقلابی بوده است، اگر مخالف با نظام ظلم و جور نبودند که شهید نمی‌شدند، عالم و مجتهد باید پیرو اهل بیت(ع) باشد و پیروی بدان معنا است که اسلام انقلابی را پیاده کند، اسلام و انقلاب باید همراه هم باشند تا مردم حاضر به جانفشانی باشند و در راه خدا جهاد کنند، سوره برائت حکم سیاسی اسلام است که از مشرکین باید برائت داشته باشیم و مصداق امروز آن استکبار و آمریکا است.

اسلام سیاسی و انقلابی اسلامی است که می‌تواند حافظ نظام اسلامی و اسلام ناب باشد، ما معتقدیم همه باید نقش آفرین باشند یعنی جامعه مدرسین باید رهبری و مراجع را حمایت کند و طلاب، اساتید و فضلا هم باید جامعه مدرسین را حمایت کنند تا به اهداف اسلامی و انقلابی برسیم.

جو جامعه تقریبا همینگونه است، البته ممکن است کسانی هم با این نظر موافق نباشند اما اکثریت جامعه و حوزه این موضوع را تأیید می‌کنند.

به نظر شما چرا عده‌‌ای سعی دارند جایگاه جامعه مدرسین را تضعیف و تخریب کنند؟ علت هجمه‌های برخی افراد و گروه‌ها به جامعه مدرسین را چه می‌دانید؟

فقیهی: ارزش حوزه به این است که در آن آزادی وجود دارد و شاهد اختناق نیستیم، هرکس می‌تواند نظرات خود را بیان کند و این موضوع سبب تکامل می‌شود، یعنی جلوی کسی گرفته نمی‌شود و هرکس می‌تواند نظر خود را اعلام کند و ممکن است برخی صحبت‌ها صحیح باشد و انتقاد درستی صورت گیرد.

اشکالی ندارد که افراد نظرات خود را بیان کنند اما مردم، حوزه و طلاب تشخیص می‌دهند چه انتقاداتی سازنده و برای تکامل حوزه است و چه انتقاداتی جنبه تخریبی دارد، مردم و طلاب می‌دانند که چه کسانی وقتی انتقاد می‌کنند در پی تخریب هستند نه این که به دنبال اصلاح امور باشند.

برخی از کسانی که به دلخواهشان نرسیدند جامعه مدرسین را تخریب می‌کنند

افراد خاصی که به دلایلی ضربه خوردند و نتوانستند در انقلاب آنگونه که دلخواهشان بوده به جایگاهی برسند، ممکن است مخالفت‌هایی داشته باشند، البته هرکس آزاد است نظر خود را بگوید و از نکات و انتقادات مثبت استفاده می‌کنیم، هرکسی که انتقاد سازنده‌‌ای داشته باشد استفاده می‌کنیم چرا که جامعه مدرسین برخورد حذفی ندارد.

جامعه مدرسین با همه به خوبی برخورد می‌کند و اظهار محبت دارد، اعضای جامعه مدرسین به دنبال اصلاح و تقویت حوزه‌های علمیه هستند چرا که تقویت حوزه تقویت نظام بوده و تقویت نظام و رهبری سبب می‌شود که اسلام تقویت شود.

یکی از عرصه‌هایی که مردم و طلاب جامعه مدرسین را به آن می‌شناسند، معرفی مراجع تقلید است و مراجع فعلی هم توسط این نهاد عالی حوزوی معرفی شده است، روند انتخاب مراجع در جامعه مدرسین چیست؟

فقیهی: در جامعه مدرسین کمیسیونی هست و کسی که صلاحیت مرجعیت دارد در آن کمیسیون مطرح و درباره آن بحث و گفت وگو می‌شود، این کمیسیون نظر می‌دهد که آیا فلان شخص صلاحیت برای مرجعیت دارد یا خیر.

البته می‌دانید که مرجعیت غیر از اجتهاد است، یعنی شرایط اجتهاد یک چیز است و شرایط مرجعیت کمی متفاوت است و شرایط بیشتری دارد، مرجعیت امر مهمی است که در امور مسلمانان و شیعیان دخالت می‌کند از این رو جامعه مدرسین به دقت این موضوع را بررسی می‌کند.

بر اساس قانون وزارت ارشاد موظف است که اگر کسی قصد چاپ رساله خود را دارد ابتدا باید آن را به جامعه مدرسین ارائه دهد تا بعد از اجازه جامعه مدرسین چاپ شود، این کمیسیون در جامعه مدرسین فعال است و اگر کسی رساله و کتاب‌های خود را به جامعه مدرسین عرضه کند و شرایط لازم مرجعیت و اجتهاد را دارا باشد، بعد از تأیید جامعه مدرسین می‌تواند رساله را چاپ کند و مشکلی ندارد.

روند انتخاب و معرفی مراجع تقلید در جامعه مدرسین

اما اگر جامعه مدرسین تشخیص دهد که فردی صلاحیت ندارد به صورت مخفیانه به افراد اعلام می‌کند که ما صلاح نمی‌دانیم رساله شما چاپ شود و به ارشاد برای چاپ اجازه نمی‌دهند.

اخیرا گاهی برخی به صورت غیر رسمی این کار را انجام می‌دهند و در فضای مجازی رساله خود را پخش می‌کند، این موضوع شاید به ارشاد هم مربوط نباشد چون اجازه چاپ رساله را نداده اما افرادی آن را در فضای مجازی پخش کرده اند.

جامعه مدرسین در این رابطه فعال است و هدف این نهاد عالی حوزوی حفظ جایگاه رفیع، هیمنه و شخصیت مرجعیت است چرا که مرجعیت مقام بسیار مهم و والایی است که باید شئون آن را حفظ کرد.

وقتی به مرحوم شیخ انصاری پیشنهاد مرجعیت می‌شود، می‌فرماید سعید العلما در مازندران از من اعلم است و از او تقلید کنید و مردم را به سعیدالعلما ارجاع می‌دهد، وقتی مردم به سعیدالعلما مراجعه می‌کنند ایشان می‌گوید که شیخ انصاری اعلم است، زمانی که با یکدیگر مباحثه می‌کردیم من از او اعلم بودم اما چون به مازندران آمده ام و از حوزه دور شده ام، الان شیخ انصاری از من اعلم است.

بزرگان ما همواره از قبول مسؤولیت خطیر مرجعیت برحذر بودند، همه معتقد به علم و تقوای مرحوم ‌آیت‌الله اراکی معتقد بودند اما ایشان تا اواخر عمر خود رساله ندادند و از رساله دادن و مرجعیت فرار می‌کردند.

مرحوم امام حاضر نمی‌شد که رساله خود را چاپ کند، بسیاری از مراجع رساله‌های خود را چاپ کرده بودند اما حضرت امام حاضر نبودند رساله چاپ کنند، رهبر معظم انقلاب نیز حاضر نبودند که رهبری را قبول کنند اما این مسؤولیت سنگین را به ایشان تحمیل کردند، در همان مجلس خبرگان چقدر اصرار کردند که ایشان باید رهبر شوند و این مسأله را با رأی بالا تصویب کردند اما ایشان زیر بار نمی‌رفت و با سختی مسؤولیت رهبری انقلاب را پذیرفتند.

این روحیه باید در انسان وجود داشته باشد چرا که علما و بزرگان ما اینچنین بودند، در زمان علمای گذشته و حتی مراجع فعلی هم شاهد این روحیه بودیم، ‌آیت‌الله وحید خراسانی هم این گونه بودند، مکرر به ایشان گفته شد که رساله بدهند چرا که ایشان استاد درجه یک حوزه هستند اما ایشان رساله ندادند، ‌آیت‌الله وحید خیلی دیر رساله دادند و بعد از فوت ‌آیت‌الله گلپایگانی و ‌آیت‌الله اراکی به ایشان خیلی اصرار شد اما ایشان تا مدت‌های طولانی قبول نمی‌کرد.

‌آیت‌الله سبحانی هم اینگونه بودند، بنده خدمت ایشان رفتم و گفتم که کتاب‌ها و آثار شما را بررسی کردیم و شما اگر از دیگران اضافه نداشته باشید کم هم ندارید و ازنظر علمیت در مقام بالایی قرار دارید اما چرا رساله نمی‌دهید؟

سلف صالح همواره از مسؤولیت سنگین مرجعیت گریزان بودند

ایشان فرمود بنده مشغول نوشتن، مطالعه و کارهای علمی هستم و تمایلی برای مرجعیت ندارم، علما ما از قبول مقام مرجعیت گریزان بودند مگر این که در جایی وظیفه اقتضا می‌کرد قبول می‌کردند که خیلی کم اتفاق می‌افتاد.

در زمان ‌آیت‌الله بروجردی شاهد بودیم که مرحوم آقا سید ابوالحسن اصفهانی احتیاطات خود را به ایشان ارجاع می‌داد و اعلام می‌کرد که بعد از من ‌آیت‌الله بروجردی است، با وجود این که علمای دیگری بودند، اما ‌آیت‌الله بروجردی درگیر مرجعیت و القاب نبودند بلکه رساله مرحوم آقا سید ابوالحسن را دست می‌گرفتند و برای مردم مسأله می‌گفت.

هرچه به ‌آیت‌الله بروجردی گفته می‌شد که شأن شما بالاتر از این حرف‌ها است و شما همسان آقا سید ابوالحسین اصفهانی هستید، ایشان نمی‌پذیرفت و می‌فرمود فعلا علم اسلام دست آقا سید ابوالحسن است و من هم رساله ایشان را دست می‌گیرم و مسأله می‌گویم.

این روش سلف صالح ما بوده و ما باید این روش را تقویت کنیم و ادامه بدهیم، جامعه مدرسین در این راه قدم بر می‌دارد و هدفش این است که این راه ادامه داشته باشد، باید بیشتر حالت تقوا را تقویت کنیم، با وجود رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید کسی نباید احساس وظیفه کند که رساله بدهد و اگر رساله چاپ نکند اسلام زمین می‌ماند چرا که این کار با روش سلف صالح ما خیلی تطبیق نمی‌کند و جامعه مدرسین بر این مسأله اصرار دارد.

با توجه به ضوابط قانونی و سیره‌‌ای که از علمای سلف فرمودید، چرا عده‌‌ای سعی می‌کنند خارج از قواعد و سیره بزرگان خود را مطرح کنند و این روند چه آسیب‌هایی را می‌تواند داشته باشد؟

فقیهی: به صورت طبیعی وقتی کسی خارج از ضوابط تعیین شده قانونی یا قواعد مورد انتظار مردم مانند پیروی از سیره سلف صالح، اقدام کند باید منتظر عواقب آن باشد و ممکن است برخوردهایی صورت گیرد.

ممکن است کسی بگوید نظری دارد اما نباید از ضوابط قانونی و سیره بزرگان خارج شود چرا که اقدام خارج از قواعد کار درستی نیست، حوزه آزادی‌هایی هم دارد و نمی‌شود آزادی‌ها را منتفی دانست اما اگر کسی کاری را انجام می‌دهد باید منطبق بر ضوابط و قواعد باشد، البته آزادی‌های موجود در حوزه باید در چارچوب ضوابط باشد نه آزادی مطلق.

در پایان اگر نکته یا توصیه‌‌ای دارید بفرمایید.

فقیهی: رهبر معظم انقلاب در رأس امور هستند و ما فرمایشات ایشان را باید تعبدا قبول داشته باشیم، فرمایشی که رهبری می‌فرمایند نیاز نداریم که دلایل آن را بدانیم، ممکن است که رهبر انقلاب دارای اطلاعاتی باشند که ما آن اطلاعات را نداشته باشیم، لذا اعتقاد ما این است که فرمایشات رهبر معظم انقلاب را باید تعبدا بپذیریم.

وظیفه شرعی ما این است که مطیع ولایت و رهبر معظم انقلاب و همچنین مراجع باشیم، باید احترام جامعه مدرسین را در جامعه حفظ کنیم و مراقب باشیم این نهاد عالی حوزوی تضعیف نشود چرا که تضعیف جامعه مدرسین تضعیف حوزه و روحانیت است؛ حوزه هم مادر نظام است و باید به نظام کمک کند و ان شاءالله که با اتفاق و اتحاد همه فضلا، علما و شخصیت‌های حوزوی اسلام، انقلاب و نظام اسلامی تقویت شود و شاهد پیشرفت‌های روز افزون انقلاب و اسلام باشیم.