شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
در حالی که سال‌هاست حلقه‌های درسی و آثار علمی با عنوان «فقه‌الجهاد» در حوزه‌های علمیه جریان دارد، هنوز از «فقه‌الاسرائیل» به‌عنوان یک دستگاه فکری مستقل و مسئله‌مند خبری نیست. گویی رژیم صهیونیستی، با وجود همه‌ی جنایاتش، هنوز به‌صورت جدی وارد ذهن و میز اجتهاد فقهای ما نشده است. این خلأ فکری، نه‌تنها در فقه باقی مانده، بلکه در فرهنگ عمومی جوامع مسلمان نیز بازتاب یافته است؛ به‌گونه‌ای که نسبت ما با این رژیم غاصب، در حوزه سبک زندگی و کنش اجتماعی، همچنان نامشخص و بی‌رمق جلوه می‌کند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد رهدار، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در نشست علمی «ظرفیت‌های فقه در مواجهه با رژیم اشغالگر صهیونی»، گفت: پدیده‌ای مانند رژیم اسرائیل به عنوان یک رخداد می‌شود از منظر دانش تاریخ، دانش علوم سیاسی و جامعه‌شناسی، از منظر حوزه نظامی و امنیت و … مورد مطالعه قرار بگیرد چه اینکه می‌تواند از منظر تمدنی، اقتصاد و … مورد مطالعه باشد که ما از منظر دانش فقه آن را مورد بحث قرار می‌دهیم.
وی با اشاره به نگاه فقهای اسلام به اسرائیل از بدو تولد، افزود: اسرائیل زمانی متولد شد که زعیم شیعه، آیت‌الله بروجردی و شیخ شلتوت زعیم اهل سنت بودند و فهم بالای این دو زعیم سبب شد تا اختلافات تاریخی مذهبی و قومی بین شیعه و سنی و ایران و جهان عرب کنار گذاشته شود و ایده تقریب مذاهب به عنوان یکی از زیرشاخه‌های وحدت دنبال شود.
رهدار بیان کرد: رژیم صهیونیستی دشمن مشترک شیعه و سنی و جهان اسلام شناخته شد و مسلمین تلاش کردند تا در مقابله با او به وحدت برسند؛ هر چند مرحوم آیت‌الله بروجردی و شلتوت این ایده را دنبال و نهادی چون دارالتقریب مصر ایجاد شد ولی در شیعه و اهل سنت کسانی بودند که با رویکرد این دو زعیم بزرگوار مخالف بودند و موانعی هم ایجاد کردند؛ اما به رغم این موانع، پروژه تقریب مذاهب مسیر خود را تداوم بخشید. نهاد تقریب مذاهب در ایران هم بعد از انقلاب ایجاد شد که البته عمدتاً کار علمی کرده و از اقتضائات عملی خود بازمانده است.
فتاوای متعدد فقها مبنی بر نامشروع‌بودن رژیم صهیونی
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) بیان کرد: از سال ۱۹۴۸ تاکنون فقها فتاوای متعددی مبنی بر نامشروع‌بودن و باطل و جعلی‌بودن رژیم صهیونی داده‌اند و همکاری و تقویت این رژیم را حرام دانسته‌اند. این فتاوا تنوع و تکثر دارد و اصیل و عمیق و با مبنا صادر شده است. متأسفانه در دهه‌های بعد از ۱۹۴۸ هم در حوزه شیعه و هم سنی، مباحث فقه استدلالی در قبال پدیده رژیم صهیونی چندان پررنگ مطرح نشده است و در ذیل باب عام جهاد مطالبی بیان کرده‌اند و البته شاید به صورت موردی برخی مصادیق بر اسرائیل تطبیق داده شده است.
وی افزود: در حالی که الان حلقه و تدریس علمی و مکتوباتی با عنوان فقه الجهاد داریم ولی کمتر مطلب فقهی در مورد اسرائیل با عنوان فقه الاسرائیل داریم و ای کاش مشخصاً در مورد اسرائیل، فقها این کار را می‌کردند و این رژیم را متعلق بحث خود می‌کردند و مسائل تیز و ریز جهاد در خصوص نسبت ما و اسرائیل را پیدا می‌کردند. از آنجا که این موضوع را شاهد نیستیم لذا ذهن فقیه ما هیچ گاه در خصوص این پدیده تمرکز نداشته است، مسائل مرتبط با اسرائیل در ذهن جامعه هم خیلی به تفصیل نرسیده و ذهن جامعه از منظر فقهی معطوف به این رژیم جنایتکار نیست.
آیا مسلمین فرهنگ زیسته خود را در قبال این رژیم تغییر داده‌اند؟
رهدار با بیان اینکه باید دروسی فقهی متمرکز بر اسرائیل و خرده مسائل مرتبط با این رژیم طرح شود، گفت: فتاوای نسبتاً مفصل در مورد اسرائیل داریم که ظاهراً در دو جلد منتشر شده است. در عین حال این پرسش مطرح است که آیا با وجود این همه فتوا آیا ایجاباً و سلباً اتفاقی در مورد این رژیم رخ داده است؛ مراد بنده از واژه ایجابی این است که آیا مسلمین فرهنگ زیسته خود را در قبال این رژیم تغییر داده‌اند؟ گمان من این است که اتفاق مثبت و مؤثری در مبارزه با اسرائیل به دنبال این فتاوا رخ نداده است و حداقل اگر رخ داده بود نوشابه‌های کوکاکولا و برخی کالاهای دیگر اسرائیلی باید از سر سفره مسلمین حذف می‌شد ولی این کف انتظار هم برآورده نشده است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) افزود: حتی وقتی توضیح می‌دهیم می‌گویند کارخانه کوکاکولای ایران متفاوت از اسرائیل است در حالی که اسرائیل اجازه نمی‌دهد برندشان در اختیار شرکت و تجار دیگر قرار بگیرد و قطعاً نسبتی بین شرکت کوکاکولای ایران و اسرائیل است. یعنی مسلمینی که صبح و شام برای نابودی اسرائیل دعا می‌کنند، در این حد هم مبارزه اقتصادی با او ندارند.
رهدار اضافه کرد: وقتی در لایه فرهنگ عمومی اتفاقی به این ساده رخ نمی‌دهد در لایه‌های بالاتر هم اتفاقی نمی‌افتد؛ البته یکسری افراد و خانواده‌ها به صورت موردی این برند را حذف کرده‌اند؛ وقتی می‌گوییم این فتاوا تأثیر سلبی چندانی هم نداشته، منظور این است که اسرائیل به خاطر این نوع فتاوا از شدت جنایت خود علیه فلسطین نکاسته است و آن را پنهان هم نمی‌کند. در حالی که فتاوا زیاد و متقن و مستند هم هستند ولی اتفاقی در صحنه عمل رخ نداده است.
می‌توان با تکیه بر دانش فقه، مسئله اسرائیل را حل کنیم
استاد حوزه و دانشگاه با طرح این پرسش که آیا همه ظرفیت فقه برای مدیریت رفتار جامعه اسلامی در قبال اسرائیل همین فتاوا است، اظهار کرد: اگر جواب مثبت است ما باید در آینده نسبت نهادی خود با اسرائیل را در دانش‌هایی غیر از فقه حل و دنبال کنیم و اگر جواب منفی باشد، هنوز هم امید داریم که با اتخاذ مبانی و رویکرد و نهایتاً فتاوای متفاوت خروجی‌های مختلفی از فقه را شاهد باشیم؛ بنده معتقد به این مسئله هستم و می‌توان هنوز هم با تکیه بر دانش فقه، فتاوا و مبانی‌ای را اتخاذ کنیم که مسئله اسرائیل را حل کند.
براساس گزارش ایکنا، استاد رهدار در پایان تصریح کرد: فتاوا عمدتاً به این شکل بوده است که کشتن شهروندان اسرائیلی واجب و همکاری با رژیم حرام است و … ولی می‌توان فتاوایی بدهیم که مثلا تأسیس سفارت از سوی کشورهای اسلامی در سرزمین‌های اشغالی، حرام است.
