استقلال سیاسی حوزه‌ها درگرو استقلال مالی آنهاست/ بودجه حوزه‌های علمیه کشور به‌اندازه یک‌دوم بعضی از دانشگاه‌های کشور است

ایفای نقش نظارتی و هدایتی حوزه‌ و حوزویان در رهن استقلال گفتمانی آنهاست، استقلال گفتمانی آنها نیز در گرو استقلال سیاسی آنهاست، استقلال سیاسی آنها نیز در رهن استقلال مالی آنهاست.

به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد رییس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران و تولیت مدرسه علمیه امام رضا(ع)، در آغاز درس خارج فقه خود که در شبستان همین مدرسه برگزار می‌شود، با تصریح بر ضرورت استقلال حوزه‌ها از دولت‌ها و جریان‌های سیاسی، گفت: عزت، استقلال، حیثیت و حریت حوزه‌های علمیه درگرو استقلال مالی آن‌ها از منابع دولتی و جریان‌های سیاسی است.

وی تاکید کرد: ایفای نقش نظارتی و هدایتی حوزه‌ و حوزویان در رهن استقلال گفتمانی آنهاست، استقلال گفتمانی آنها نیز در گرو استقلال سیاسی آنهاست، استقلال سیاسی آنها نیز در رهن استقلال مالی آنهاست.

ایشان همچنین تاکیدکرد: امروز اکثریت قریب به اتفاق مدیران، مدرسین، طلبه‌ها و خدمه حوزه‌ها، از لحاظ معیشت بشدت در مضیقه‌اند و اکثریت آنان زیرخط، بلکه مادون زیر خط فقر زندگی می‌گذرانند، اما این وضعیت را با قناعت و مناعت طبع تحمل می‌کنند و لب به شکوه نمی‌گشایند.

مشروح سخنان آیت‌الله رشاد به شرح زیر است: قال علیه السلام: «الطَّمَعُ رِقٌّ مُؤَبَّدٌ» (نهج‏البلاغه: ص ۵۰۱) «طمع منشأ بردگی ابدی است»، وقتی طمع به غیر دارد اسیر طمع خویش است و از آن‌جهت که دیگران طمع او را تأمین می‌کنند عملاً نسبت به او منصب سیادت پیدا می‌کنند. این رابطه‌ی مبتنی بر اسارت و سیادت، هم در مقام ثبوت و در مقام اثبات، هم به لحاظ روانی و به جهت اجتماعی، اتفاق می‌افتد. حضرت در جای دیگری فرموده‌اند: «الإنسانُ عبیدُ الإحسان»، انسان برده احسان است؛ و انسان زمانی که حس وامداری به دیگری دارد در مقابل خواسته‌های او کوتاه می‌آید. قناعت و مناعت طبع نیز مایه‌ی عزت و استقلال است. حضرت در جای دیگر می‌فرمایند: «عزَّ مَن قنع و ذلّ مَن طمع»: «هر که قناعت ورزید عزیز شد و هر آن که طمع ورزید ذلیل شد». چنین مضامینی در کلام رسول‌خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) ازجمله امیرمومنان علی(ع) بسیار وارد شده است.

رییس شورای حوزه‌های علمیه استان، تهران افزود: به این مناسبت به رابطه مالی حوزه و دولت که در این روزها بسیار مطرح می‌شود اشاره می‌کنم. به نظر بنده عزت، استقلال، حریت و حیثیت حوزه‌های علمیه درگرو استقلال مالی آن‌ها از منابع دولتی است.

وی تأکید کرد: برای حفظ جایگاه و پایگاه حوزه‌های علمیه راهی مهم‌تر و اقدامی مؤثرتر از انقطاع حوزه از بودجه عمومی که نوعا در اختیار دولت‌ها است وجود ندارد، اگر استقلال حوزه‌ها تامین نشود این نهاد نورانی نخواهد توانست نقش نظارتی، هدایتی و معنوی خویش را در شئون و امور کشور کما هو حقه ایفا کند. چون ایفای نقش نظارتی و هدایتی حوزه‌ و حوزویان در رهن استقلال گفتمانی آنهاست، استقلال گفتمانی آنها نیز در گرو استقلال سیاسی آنهاست، استقلال سیاسی آنها نیز در رهن استقلال مالی آنهاست.

رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: دولت‌ها در شرائط موجود، عموماً خود وامدار جریان‌های سیاسی و احیاناً کانون‌های قدرت و ثروتند، از این رو زمانی که به قدرت می‌رسند می‌خواهند همه امور را به سمت مبدأ خودشان که همان محافل و کانون‌ها هستند جهت بدهند؛ بنابراین هر فرد و یا نهادی که وابسته به این دولت‌ها می‌شود ـ هرچند ذاتا مانند حوزه‌های علمیه مقدس و مبرا باشند ـ بالتبع محکوم ‌به همین حکم هستند، لهذا حوزه‌های علمیه باید به لحاظ منابع مالی مستقل باشند تا بتواند در مواضع سیاسی هم مستقل بمانند و در مواقع لازم بتوانند با حریت و بدون ملاحظه و مماشات اعلام موضع کنند و نقش خویش را در مقابله با انحرافات و تخلفات ایفا کنند.

بودجه کلّ حوزه‌های علمیه کشور به‌اندازه یک‌دوم بودجه بعضی از دانشگاه‌های کشور است

وی با اشاره به میزان اعتبارات دولتی حوزه‌های علمیه، اظهار داشت: اعتبار دولتی حوزه‌های علمیه رقم قابل توجهی نیست و این ارقام را می‌توان در ارقام مندرج در قانون بودجه سالانه که منتشر می‌شود و همه از آن آگاهی دارند مشاهده کرد. اعتباری که برای کلّ حوزه‌های علمیه کشور در قانون بودجه تصویب و ذکر می‌شود به‌اندازه یک‌دوم بودجه بعضی از دانشگاه‌های کشور است، بنابراین رقم بودجه و اعتبار تصویبی برای حوزه‌های علمیه اصلاً با دانشگاه‌های کشور قابل قیاس نیست و این در حالی است که همه اعتباری که در قانون بودجه سالانه درج می‌شود تخصیص نمی‌یابد و وصول نمی‌شود، معمولا سالانه پنجاه تا شصت درصد رقم اعلام شده، تخصیص می‌یابد و در اختیار حوزه قرار می‌گیرد.

رشاد با تأکید بر اینکه حوزه طی دوره‌ی پس از انقلاب کمترین بهره‌مندی و برخورداری را از امکانات عمومی کشور داشته، گفت: یکی از دلائل عدم وصول همه رقم اعتبار مصوب نیز این است که خود حوزه‌های علمیه اشتیاقی به بهره‌برداری از امکانات دولتی و عمومی ندارند.

رییس شورای حوزه علمیه استان تهران در خصوص مساحت کل حوزه‌های علمیه کشور، گفت: اگر کل مساحت مدارس علمیه سراسر کشور را باهم جمع کنیم شاید به‌اندازه مساحت یکی از دانشگاه‌های متوسط کشور هم نشود، چون الحمدلله در حال حاضر ما دانشگاه‌هایی با مساحت چند صد هکتاری در کشور داریم، درحالی‌که بزرگ‌ترین حوزه‌های علمیه موجود در کشور شاید نوعاً به ده هزار متر هم نمی‌رسند مگر در چند مورد استثنایی و مساحت اکثر قریب به‌اتفاق حوزه‌های علمیه کشور کمتر از دو هزار متر است.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: این درحالی‌ است که حوزه‌های علمیه پاسخگوی بخش بزرگی از اساسی‌ترین و مهم‌ترین نیازهای نظام و جامعه هستند که تولید معرفت دینی، تامین معنویت، تربیت نیرو برای شئون دینی، مرزبانی از عقاید و استقلال فکری، اصلاح فرهنگ و سلوک اجتماعی و در مواقع خطر حراست از استقلال سیاسی و سرزمینی کشور، از جمله آنهاست.

این استاد حوزه تاکید کرد: حوزه‌های علمیه بخاطر این رقم بودجه محدود متاسفانه این‌همه طعن و تعریض می‌شنوند، لهذا حوزه‌ها باید این عطا را به لقایش ببخشند و از اخذ آن استنکاف کنند البته تدبیر برای تامین هزینه‌ها بیندیشند. داستان حوزه امروز حکایت «آش نخورده و دهن سوخته است!»

حوزه می‌تواند با ساماندهی کمک‌های مردمی و موقوفات و وجوهات شرعیه، از دریافت‌های دولتی بی‌نیاز شود

تولیت مدرسه علمیه امام رضا(ع) افزود: بنده افزون بر پنجاه سال است در حوزه‌ام و قریب چهل سال است به عنوان مدرس و مدیر و مسؤول در خدمت طلاب حوزه هستم و با اطلاع عرض می‌کنم حوزه‌های علمیه با حمایت مراجع تقلید و کمک‌های مردمی اداره می‌شوند، مردم با طیب خاطر، علاقه، عقیده و ایمانی که دارند خود حوزه‌های علمیه را اداره می‌کنند، حوزه می‌تواند با ساماندهی کمک‌های مردمی و موقوفات و وجوهات شرعیه، از دریافت‌های دولتی بی‌نیاز شود.

رشاد ادامه داد: شارع مقدس و به تبع او فقهای عظام بخشی از وجوهات شرعیه را برای تمشیت امور حوزه‌ها منظور کرده‌اند، سلف صالح و مردم خیرخواه، درگذشته تدبیر درستی کرده‌اند و منابع پایدار و موقوفات و سامانه‌هایی مردم نهاد را برای مدارس علمیه پیش‌بینی کردند، متولیان اصلی حوزه‌های علمیه باید برای این قضیه تدبیر کنند، این موقوفات باید احیا و آثار و برکات آن نمایانده شود تا مردم به انجام سنت حسنه وقف تشویق شوند، مسؤولان اوقاف نیز با اداره صحیح رقبات حوزه‌های علمیه اعتماد مردم را به انجام این مهم جلب کنند.

رییس شورای حوزه علمیه استان تهران در ادامه با تأکید بر اینکه علما، فضلا و وعاظ ضرورت پرداخت وجوهات شرعی را برای مردم تبیین کنند، گفت: بسیاری از مردم نسبت به پرداخت احکام خمس آگاهی ندارند به همین جهت خمس نمی‌پردازند. بهترین محل هزینه کرد خمس برحسب فقه شیعی شئون و امور حوزه است. امروز اکثریت قریب به اتفاق مدیران، مدرسین، طلبه‌ها و خدمه حوزه‌ها از لحاظ معیشت بشدت در مضیقه‌اند و اکثریت آنان زیرخط، بلکه مادون زیر خط فقر زندگی می‌گذرانند، اما این وضعیت را با قناعت و مناعت طبع تحمل می‌کنند و لب به شکوه نمی‌گشایند. در حال حاضر طلاب سطوح عالی، نه طلاب مبتدی، زندگی خود را با داشتن زن و فرزند، با شهریه حدود ۶۰۰ هزار تومان اداره می‌کنند و لهذا عرض می‌کنم: مادون خط فقراند، چون اصلاً معنا ندارد که بگوییم حتا زیرخط فقر هستند، مردم نیز از این قضیه مطلع نیستند می‌توان به جرات گفت ۹۰ درصد مدرسین و طلاب و اهالی حوزه‌های علمیه نابرخوردار هستند و کمتر از ده درصد روحانیون که در مشاغل دولتی و فعالیت‌های اجتماعی حضور دارند از وضع معیشتی مناسبی برخوردارند. جامعه و شبکه‌های مجازی این کمتر از ده درصد را می‌بینند و از حال و روز اکثریت قاطع حوزویان بی اطلاعند. اکثریتی که بی‌صدا و ادعا و با ایثار و از خودگذشتگی، با قناعت و مناعت طبع، در حال خدمت به جامعه و کشور است و هیچگاه هم درصدد ارائه گزارش کار و تهیه رزومه برای خود نیست!.

در دوره اخیر مدارس علمیه از بودجه دولتی ساخته نشده است

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه بیان داشت: بعضی از افراد نیز با بی‌دقتی و یا از سر دلسوزی جاهلانه و یا احیاناً بدون آن‌که خود بدانند از جاهایی ولو با چند واسطه جهت می‌گیرند و تحریک می‌شوند و مطالب نادرستی را می‌نویسند و به حوزه تعرض می‌کنند، برای مثال یک مدرسه علمیه خاص که احیاناً با کمک افراد خیر، باشکوه و احیاناً با معماری خوب ساخته‌شده را برجسته می‌کنند و این مورد استثنا را تعمیم به کل می‌دهند و حوزه و اصحاب آن را به تجملگرایی و تشریفات متهم می‌کنند، این دور از انصاف است، حالا از بین صدها مدرسه علمیه در سطح کشور یک یا دو مدرسه با اقدام خیرخواهانه یک خیر با همه امکانات و طراحی معماری زیبا بنا می‌شود دلیل نمی‌شود که به کل حوزه‌های علمیه کشور تعرض شود و دشمن علیه حوزه تقویت شود و بگوید ببینید حوزه‌های علمیه این‌چنین هستند.

رشاد افزود: به‌جای آن‌که این افراد بیایند و بگویند چرا برای این دو ساختمان چنین هزینه کرده‌اند – که آن هم توجیه مشخص دارد – اگر قصد خیر و اصلاح داشتند لازم بود هزار مدرسه مخروبه، ویرانه و فاقد حداقل امکانات را به تصویر بکشند تا مردم از اوضاع معیشتی و فقر امکاناتی حوزه‌های علمیه بیشتر آگاه شوند.

تولیت حوزه علمیه امام رضا(ع) افزود: بر خلاف برخی دوره‌های تاریخ کشور، در دوره اخیر مدارس علمیه از بودجه دولتی ساخته نشده و هر مدرسه‌ای که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بناشده همه با امکانات غیردولتی و عمدتاً با کمک‌های مردمی و از محل موقوفات و خیراتی که خود مردم وقف و اهدا کرده‌اند احداث شده. زمانی که خیرین می‌خواهند حسب ذوق و علاقه‌ی خود مسجد، حسینیه، یا مدرسه علمیه‌ای را بنا کنند نمی‌توان به آنان دستور داد که چگونه آن مسجد، حسینیه، یا مدرسه را بسازند. صدها بنای فرهنگی، دینی و علمی مثل مساجد و بقاع، حسینیه‌ها و مدارس علمیه داریم که در طول تاریخ، پیش از انقلاب یا پس از انقلاب به انگیزه‌ی شخصی افراد خیّری به شکل مطلوبی ساخته و یا بازسازی شده است. نمی‌‌‌‌توان آنها را از این کار منع کرد.

وی ادامه داد: آنجا که سالانه هزینه عمرانی مفصل و چندصد برابری برای دانشگاه‌ها، فرهنگسراها، مراکز فرهنگی و علمی دیگر، مستقیم از بودجه عمومی کشور تامین می‌شود و بناهایی با شکل مجلل و مفصل، ساخته می‌شود چرا کسی اعتراض نمی‌کند، اما به بنای یک یا دو مدرسه که بعد دهه‌ها که از استقرار حکومت اسلامی و نوعاً با کمک افراد خیّر ساخته شده است، این طور تعرض و حمله صورت می‌گیرد، آیا این برخورد می‌تواند غیرمغرضانه و خیرخواهانه قلمداد شود؟

رشاد در پایان با تأکید بر اینکه حوزه‌های علمیه نباید برده بودجه عمومی شوند، اظهار داشت: وجوهات شرعی و موقوفات باید احیا شود در این صورت حوزه به هیچ نهاد و یا دستگاهی نیازمند نخواهد بود؛ و راه اصح این است. هرچند وظیفه دولت اسلامی این است که محترمانه و مطابق شئون به امور طلاب رسیدگی کند. رسا