شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
نویسنده در این تحقیق تلاش کرده است ضمن بیان جغرافیای اهل‌سنت ایران، توصیفی درباره‌ی مذاهب فقهی و نگرش‌های طریقتی و اعتقادی آنها داشته باشد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «اطلس توصیفی اهل‌سنت ایران» اثر حجت‌الاسلام مهدی مسائلی به‌تازگی از سوی انتشارات امیرکبیر به زیوطر طبع آراسته و به نمایشگاه کتاب رسید.
اهل سنت ایران از جهت فقهی به دو مجموعه‌ی شافعی و حنفی تقسیم می‌شوند ولی میان پیروان هرکدام از این دو مجموعه، از جهت اعتقادی، طریقت‌های تصوفی و جریان‌های سیاسی و اجتماعی تفاوت‌هایی وجود دارد.
آشنایی با تفاوت‌های موجود در میان اهل‌سنت ایران برای پژوهشگران و فعالان دینی فرهنگی بسیار مهم است. با این حال، درباره‌ی گستردگی جمعیت و تنوع فکری و مذهبی اهل‌سنت ایران کار تحقیقاتی جامعی صورت نگرفته است و اطلاعات کمی در این زمینه وجود دارد.
مطالب گردآوری‌شده نیز غالباً با قضاوت‌هایی مذهبی و سیاسی همراه هستند و اطلاعات اطمینان‌آوری را ارائه نمی‌کنند. نگارنده در این تحقیق تلاش کرده است ضمن بیان جغرافیای اهل‌سنت ایران، توصیفی درباره‌ی مذاهب فقهی و نگرش‌های طریقتی و اعتقادی آنها داشته باشد و جریان‌های اسلام‌گرای اهل‌سنت را نیز بررسی نماید. البته از نگاه نویسنده این تحقیق، مرحله نخست از تحقیق گسترده‌ای است که با اطلاعات و داده‌های میدانی کامل و مستند می‌شود.
حجت‌الاسلام مهدی مسائلی، پژوهشگر دین و نویسنده کتاب‌های «نهم ربیع جهالت‌ها خسارت‌ها»، «پیشوایان شیعه پیشگامان وحدت»، «عزاداری شعار حیات عاشورائی»، «لطیفه‌های اسلامی» و «لعن‌های نامقدس»؛ درباره اثر جدید خود گفتگویی داشته که در ادامه می‌خوانید. او معتقد است برخی از اوقات نگاه مسئولان به اهل سنت بر اساس اطلاعات غلط است و شناخت درستی از شرایط و اعتقادات اهل سنت ایران وجود ندارد.
به طور کلی به چه مباحثی در این کتاب پرداخته‌اید؟
مسائلی: عنوان این کتاب «اطلس توصیفی اهل سنت ایران» است و به بررسی جغرافیای اهل سنت و جریان‌شناسی مذهبی اهل سنت پرداخته است. اهل سنت در کشور ما از لحاظ مذهبی از تنوع زیادی برخوردار هستند.
مذهب که می‌گویم یعنی هم از جهت مذاهب فقهی و هم از جهت مرام‌های طریقتی تصوفی و هم نگرش‌های اجتماعی-سیاسی که وجود دارد. همان طور که درباره اسلام‌گرایی در جهان اسلام می‌بینیم در اهل سنت ما هم تنوع وجود دارد.
گاهی اوقات کسانی که می‌خواهند در مورد اهل سنت تصمیم‌گیری کنند یا قضاوت کنند به اهل سنت سیستان و بلوچستان نگاه می‌کنند و اهل سنت سیستان و بلوچستان را به صورت واضح نمی‌شناسند. از این جهت یک نگاه تک بعدی، انحرافی و اشتباه نسبت به اهل سنت کشورمان وجود دارد.
سعی کرده‌ام جغرافیای اهل سنت ایران را مشخص کنم که چه مناطقی سنی‌نشین هستند و چه مذهب فقهی دارند و چه مذاهب طریقتی، تصوفی و عرفانی در آن مناطق وجود دارد و چه جریان‌های مذهبی و اسلام‌گرایی در آن مناطق فعال و تأثیرگذار هستند.
در ابتدای کتاب یک توضیح در مورد اهل سنت و مذاهب فقهی و اعتقادی و مرام‌های طریقتی و عرفانی اهل سنت سنت بیان کردم و یک معرفی را درباره اهل سنت داریم. سپس وارد بحث اصلی کتاب شدیم که در رابطه با اهل سنت ایران است که به چهار بخش تقسیم کردیم: اهل سنت غرب و شمال غرب کشور که شافعی مذهب هستند و تقریباً یک مجموعه مذهب حساب می‌شوند.
استان‌هایش را هم مشخص کردیم و خصوصیات استانی را در آن بیان کردیم. همچنین اهل سنت جنوب کشور که استان‌های هرمزگان، فارس و بوشهر را شامل می‌شود و آنها هم شافعی مذهب هستند و مجموعه‌ای دیگر با خصوصیات خاص خودشان هستند.
بخش بعدی اهل سنت جنوب شرقی کشور هستند که شامل کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان شمالی و جنوبی می‌شود. همچنین اهل سنت شمال شرقی کشور شامل گلستان و خراسان شمالی را در یک مجموعه دیگر پرداخته‌ایم. یک مطلب کوتاهی هم در مورد اهل سنت مرکز کشور که اهل سنت غیر بومی که به تهران و البرز و نقاط مرکزی کشور مهاجرت کردند و افاغنه‌ای که به واسطه مهاجرت ساکن این مناطق هستند در کتاب داریم. در مجموع سعی کردیم یک جریان‌شناسی در رابطه با اهل سنت کشورمان ارائه کنیم.
چه شد که به پرداختن به این موضوع احساس ضرورت کردید؟
مسائلی: هم کسانی که با اهل سنت ارتباط دارند، آشنایی کاملی نسبت به اهل سنت ایران ندارند و بعضی از کسانی که پیگیر وحدت اسلامی هستند، ممکن است اطلاعات‌شان ناقص یا حتی اشتباه باشد. لذا نیاز بوده که این را بیان کنیم.
مسئولان فرهنگی کشورمان و کسانی که تصمیم‌گیری انجام می‌دهند و متصدی این مسائل هستند گاهی اطلاعات کامل ندارند و شاید بعضی از گزارش‌های یک‌سویه و غرض‌ورزانه به آنها انتقال داده می‌شود و گاهی اوقات نگاه‌شان نسبت به اهل سنت کشورمان یک نگاه خاصی است که مربوط به نقطه‌ای از کشور است. در حالی که گستره اهل سنت چهار گوشه کشورمان را شامل می‌شود و به واسطه همین گستره تنوع بسیاری هم دارند.
خود اهل سنت هم حتی گاهی اوقات از تنوع و همخوانی‌هایی که در سرتاسر کشور نسبت به خودشان وجود دارد اطلاع ندارند. سعی کردم که کتاب و تحقیقی که نوشته می‌شود تمام نیازهای گروه‌های مختلف را پاسخ بدهد. یعنی ادبیات و بیان به صورت توصیفی و منصفانه باشد که همه قشرهایی که به این اطلاعات نیاز دارند بتوانند از این تحقیق استفاده کنند و اطلاعات‌شان را در این زمینه کامل کنند.
می‌توان کتاب شما را تلاشی در جهت وحدت شیعه و سنی عنوان کرد؟ یعنی چنین هدفی داشتید؟
مسائلی: یکی از الزامات وحدت اسلامی در کشور ما این است که شناخت درستی نسبت به هم داشته باشیم و این اثر در این راستا است. یکی از اهداف مهم من هم همین بوده است.
گاهی بعضی از غرض‌ورزانی که می‌خواهند وحدت را زیر سوال ببرند و بکوبند، سعی می‌کنند از طرف مقابل یک فهم نادرستی را انتقال دهند. ما سعی کردیم هم فهم درست را به شیعیان انتقال بدهیم و هم گزارش کاملی از وضعیت اهل سنت باشد که خود اهل سنت هم گاهی اوقات اطلاعات‌شان در رابطه با وضعیت زندگی اهل سنت ایران کامل نیست و این موجب بهانه‌جویی‌هایی می‌شود. حتی در خارج کشور من با بعضی از افرادی که از خارج کشور به ایران آمده بودند یا سفری به هند داشتم، آنجا دیدیم که گزارش‌های اهل سنت خارج از کشور گزارش‌های غرض‌ورزانه‌ای است.
آنها تصور می‌کنند که اهل سنت ایران در محدودیت هستند، در انزوا هستند و آزادی‌های مذهبی برخوردار نیستند. این اثر اگر ترجمه شود حتی می‌تواند یک گزارش کاملی را نسبت به اهل سنت ایران برای تمام جهان اسلام داشته باشد. امیدوارم این تحقیق ترجمه هم بشود. من سعی کردم کاری خوب و وزین دربیاید تا ان شاء الله بتواند تأثیرگذار باشد.
