شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اولین ویژه نامه علمی – پژوهشی با موضوع «فقه نظام ساز» توسط فصلنامه راهبرد فرهنگ شورای عالی انقلاب فرهنگی چاپ و منتشر شد.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، سی و ششمین شماره فصلنامه راهبرد فرهنگ با موضوع «فقه نظام ساز» با مقالاتی از علیرضا اعرافی، ابوالقاسم علیدوست، عبدالحسین خسروپناه، سید محمّدمهدی میرباقری، حسینعلی سعدی، احمد رهدار منتشر گردید.
در ادامه نگاهی خواهیم داشت به موضوعات و چکیده مقالات که خوانندگان می‌توانند با استفاده از لینک پایانی متن کامل مقالات را به‌صورت رایگان دانلود نمایند.
نظام مدیریتی فقه و فرآیند سیاست‌گذاری و طرح‌ریزی / عبدالحسین خسروپناه؛ صالحه یزدانی‌فر
با پررنگ‌تر شدن بعد اجتماعی زندگی انسان‌ها و تنوع و تکثر سیستم‌های مختلف اجتماعی، طرح‌ریزی و سیاست‌گذاری برای جوامع بشری به مرور پیچیده‌تر می‌شود. کلان‌نگری، جامع‌نگری و فرآیندگرا بودن تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها، از شروط اصلی موفقیت سیستم‌های مدیریتی می‌باشد. فقه شیعی نیز به‌عنوان یک سیستم مدیریتی کارآمد که ناظر بر تمامی شئون زندگی فردی و اجتماعی انسان‌هاست، از این قاعده مستثنی نیست. رویکرد سیستمی در وضع احکام و مقرارت فقهی بدان معناست که باید «تکالیف سایر مکلفین» و «سایر تکالیف مکلفین» در منظومه احکام فقهی توأماً مدنظر قرار گیرد. همچنین لازم است که فرآیند تبدیل «باور»ها به «باید»ها به‌درستی ترسیم شود تا احکام فقهی نامتناسب با اهداف و مبانی فقهی و اغراض شارع نباشد. برای این منظور باید ابتدا اهداف و مبانی به‌دقت در فلسفه فقه مورد مطالعه قرار گیرد، سپس دکترین‌ها و سیاست‌های کلی شارع به‌درستی کشف و حوزه عملکرد هر یک تعیین گردد و در نهایت با ارائه ساختار مناسب و نظام‌مند کردن قواعد و دکترین‌ها و تعیین جایگاه آنها در هر حوزه، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری برمبنای آن صورت پذیرد. در این نوشتار، پنج راهکار برای کشف دکترین‌های شریعت ارائه و در نهایت، برخی سازوکارهای فقه برای تعادل سیستم و حفظ نظام معرفی شده است. دانلود مقاله
حجیت در اجتهاد نظام‌ساز؛ با تأکید بر آراء آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر / حسینعلی سعدی
نظام‌سازی به‌معنای اکتشاف الگوواره‌های اداره دانش‌بنیان یک جامعه، می‌تواند ابتناء خود را بر مبانی دانش‌های مختلفی قرار دهد. سخن از نظام‌سازی فقهی به‌معنای دخیل نمودن حداکثری دانش فقه در لایه‌های مختلف تکوّن یک جامعه نیست بلکه به‌معنای ابتناء جامعه‌سازی بر شریعت اسلامی است که پس از انقلاب اسلامی ایران و معطوف شدن امیدهای بسیار به درانداختن تمدنی نوین مبتنی بر معارف الهی، ضرورتی دو چندان یافته است. با توجه به اینکه علم فقه به‌مثابه اصلی‌ترین دانش دینی، موضوع خود را فعل مکلف قرار داده و تلقی متولیان این دانش از مکلف، مکلفین فردی بوده است، افق جدیدی که این مقاله در پی تحقق آن است، ترسیم سازوکارِ تحلیلِ فعلِ مکلفِ غیرفردی و انگاره‌های حجیت افعال آن در عرصه‌های کلان حکومت است. لذا نوآوری حاضر در این نوشتار را می‌توان مرتبط با تمام علومی دانست که به نحوی در حوزه حکمرانی و اداره جوامع انسانی نقش‌آفرین هستند. روشی که در این مقاله در جهت تبیین مسئله فوق‌الذکر اتخاذ شده است، رویکرد فقه النظریات آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر می‌باشد. دانلود مقاله
فقه حکومتی از منظر شهید صدر(ره)؛ با مروری بر ویژگی‌های «فقه نظامات» / سیدمحمّدمهدی میرباقری؛ یحیی عبدالهی؛ حسن نوروزی
شهید سیدمحمدباقر صدر(ره) را می‌توان مبدع رویکرد جدیدی در تفقه دانست که در صدد استنباط «نظامات اجتماعی» از منابع دینی است. در این نگاه، مسائل و موضوعات فقهی، به صورت موضوعات از هم منفصل مطالعه نمی‌شود ـ آن‌چنان که در فقه موجود رایج است ـ بلکه «نظام»، یک کل به هم پیوستهای است که موضوعات آن، به یک شبکه یکپارچه تبدیل شده‌اند. استنباط «نظام» به‌عنوان یک «مجموعه» و «کل»، غیر از استنباط حکم تک‌تک «عناصر» آن از طریق احکام «موضوعات کلی» است که نیازمند باب جدیدی از تفقه می‌باشد.
این مقاله در بخش اول به تقریر نظریه شهید صدر(ره) در باب فقه نظامات می‌پردازد و سعی می‌کند جوانب اصلی نظریه ایشان را بررسی کند. در بخش دوم مقاله، با تمرکز بر ویژگی‌های «فقه نظامات»، تفاوت آن با «فقه موجود» از زوایای مختلف بررسی شده است؛ مبتنی بر فقه نظامات، سنخ دیگری از تکالیف متصور است که از جهاتی چند با «حکم» در فقه فردی تفاوت دارد؛ این نوع از تکلیف، از حیث «موضوع»، «مکلف»، «سنخ تکلیف»، «عقاب و ثواب» و «روش استنباط» از احکام رایج فقهی ممتاز می‌گردد. دانلود مقاله
مناسبات فقه و سیاست در مکتب اصفهان / ابوالقاسم علیدوست؛ احمد رهدار
مکتب فقهی اصفهان که ابتدا توسط عالمان مهاجر جبل عامل تأسیس و سپس با همراهی عالمان ایرانی و مقارن با تأسیس دولت صفوی به کار خود ادامه داد، یکی از موفق‌ترین و کارآمدترین مکاتب فقهی شیعه بوده است. در این مکتب، دو گرایش کلان اصولی و اخباری وجود دارد که هر کدام، ضمن داشتن برخی اشتراکات، تعامل ویژه‌ای با حوزه سیاست داشته‌اند. بی‌شک، تجربه ورود آشکار و حداکثری فقه در هسته قدرت سیاسی در این دوره، سرمایه‌ای مهم برای نظام‌های سیاسی دینی در آینده ایران اسلامی حتی دوره جمهوری اسلامی بوده است و همین مسئله است که بر اهمیت و ضرورت فقه سیاسی در عصر صفوی می‌افزاید. وضعیت ویژه شیعیان در این دوره (که برای نخستین بار در تاریخ اسلام از حاشیه به هسته قدرت سیاسی دعوت شده بودند)، تقابل ایران با امپراطوری عثمانی و نهایتاً دیپلماسی ویژه ایران با دنیای اروپا، سه موضوع سیاسی اساسی و مورد تأمل مکتب اصفهان بوده است که به ضمیمه تحولات درونی فقه شیعه، موضوع پژوهش حاضر است که در آن تلاش شده تا با رویکرد معرفت‌شناسی درجه دوم که مقتضی گزارش از بیرون و خارج قضایا می‌باشد، مناسبات فقه و سیاست (نه ضرورتاً فقه سیاسی) در عصر صفوی مورد بررسی قرار گیرد. دانلود مقاله
تأثیرات فقه بر نظام تربیتی / علیرضا اعرافی؛ صمد سعیدی مشیرآباد
دانش فقه اسلامی حسب سابقه غنی خود در کشف و تولید ابعاد مختلف احکام مکلفین در ساحات فردی و اجتماعی، بارویکرد حداکثری می‌تواند علاوه بر استخراج تک گزاره‌های تجویزی، به تنظیم و ساختاردهی این گزاره‌ها نیز بپردازد. همچنین فقه در عرصه طراحی و تأسیس نظامات مبتنی بر علوم انسانی، در همه عناصر و اجزاء آن به ایفای نقش می‌پردازد. در این نوشتار برآنیم تا با نگاهی تحلیلی فلسفی به چگونگی تأثیرات فقه تربیتی بر طراحی و تأسیس اجزاء نظام تربیتی بپردازیم. این تأثیرات در حیطه مبانی، اهداف، ساحات، مراحل، اصول و روش‌های تربیت مورد بررسی قرار می‌گیرد. دانلود مقاله
درآمدی بر فراگردها و مبادی تصدیقیه نظام‌سازی فقهی؛ با تأکید بر آراء آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر / سیدعلی حسینی نیشابوری؛ بهنام طالبی طادی
سؤال اصلی این نوشتار این است که آیا دانش فقه اسلامی ماهیتاً ظرفیت ورود به عرصه نظام‌سازی را دارد؟ در صورت امکان نظام‌سازی فقهی، کیفیت آن چگونه خواهد بود؟ درک جامع از ابعاد و زوایای پدیده‌ها و موضوعات حقیقی، انتزاعی و واقعی یکی از الزامات مهم در مقوله نظام‌سازی است که علم فقه اگرچه در طول تاریخ حیات خود به شکل تام از آن بهره نجسته، لیکن با تفقد در مبادی تصدیقیه این علم و مبانی ذی‌نقش در هندسه معرفتی آن می‌توان فراگردها و مواردی را احصا نمود که در فرآیند نظام‌سازی، کاربردی اساسی داشته، این علم را از انزوای مفاهیم و گزاره‌های فردی و به‌لحاظ اجتماعی محدود، خارج می‌کند تا حوزه اجتماع جایگاه شایسته خود را در آن بیابد. آیت‌الله سیدمحمد باقر صدر از جمله دانشمندانی است که با التفات به چنین ظرفیتی در فقه، سازوکاری را به‌مثابه نسخه‌ای تکاملی در فرآیند اجتهاد کلاسیک مطرح نمود که در این مقاله به برخی از ابعاد آن اشاره می‌شود. دانلود مقاله
گفتنی است، فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ به مدیر مسئولی و سردبیری محمدرضا مخبر دزفولی از سوی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر می‌شود.
لینک مقاله تأثیرات فقه بر نظام تربیتی / علیرضا اعرافی؛ صمد سعیدی مشیرآباد خراب است
لطفا اصلاح کنید