شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
نشست علمی «بازدارندگی نظامی از منظر فقه، حقوق و روابط بین‌الملل با نظر به فتوای حرمت سلاح هسته‌ای مقام معظم رهبری مدظله العالی» توسط معاونت پژوهشی دانشکده معارف اسلامی و حقوق در سالن شهید مطهری (ره) برگزار گردید.
به گزارش شبکه اجتهاد، در این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین پورامینی، پژوهشگر فقه سیاسی و حقوق بین‌الملل و مدیر حلقه نظام‌پردازی اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدصادق کاظمی، پژوهشگر فقه سیاسی و مدرس دانشگاه، دکتر روح‌الامین سعیدی، عضو هیأت علمی گروه روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع) و دکتر طاهر حبیب‌زاده، عضو هیأت علمی و معاون پژوهشی دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق (ع) به بیان نکات خود پیرامون بازدارندگی نظامی کشور پرداختند.
در ابتدای نشست دکتر حبیب‌زاده به طرح مسئله بازدارندگی سلاح‌های اتمی، فتوای مقام معظم رهبری و برخی نظریات حول این موضوع پرداخت.
پس از آن حجت‌الاسلام پورامینی به بررسی فتوای سلاح هسته‌ای پرداخت و طبق فتوای فقهی، سلاح هسته‌ای را از جمله سلاح‌های کشتار جمعی دانست که سه خصوصیت قدرت تخریب بالا، غیرقابل پیش‌بینی بودن آثار و حجم بالای تلفات انسانی تفکیک‌ناپذیر را دارا است.
وی در ادامه با اشاره به مخالفت رهبر معظم انقلاب با سلاح هسته‌ای گفت: نظر رهبری در مکانیزم اجتهاد شکل گرفته و یک فتوا است نه حکم حکومتی. رهبری مخالفت خود با سلاح هسته‌ای را در دهه هشتاد بیان کردند؛ در سال ۸۸ عنوان فتوا را مطرح کردند و همچنین در سال ۱۳۸۹ فرمودند نه تنها سلاح هسته‌ای، بلکه تمامی سلاح‌های کشتار جمعی این حکم را دارند.
این پژوهشگر فقه سیاسی در بخش دیگر از سخنان خود شاخصه‌های فتوا بودن یک نظریه را بیان کرد و گفت: بیان اینکه نظریه فتوا است یا خیر سه شاخصه دارد: شکل‌گیری در دستگاه اجتهاد، اعلام موضوع و عملی شدن. نظریه رهبری در خصوص سلاح هسته‌ای هر سه شاخصه فتوا بودن نظریه را دارا است.
در ادامه این نشست علمی حجت‌الاسلام کاظمی ضمن اشاره به سه دسته نظریه فقهی در استفاده از سلاح هسته‌ای گفت: گروهی از فقها حکم بر حرام بودن می‌دهند و فتوای حضرت آقا نیز در این دسته قرار دارد. گروهی دیگر مطلقاً جایز می‌دانند اما فتوای بر کراهت داده‌اند و گروه دیگر نیز بر این باورند که اگر پیروزی منوط بر کشتار جمعی باشد جایز است و فتوای مشهور نیز همین است.
این مدرس دانشگاه همچنین افزود: فتوای رهبری با توجه به اینکه ایشان حاکم جامعه نیز هستند و بالاخره یک حکم باید ملاک عمل قرار بگیرد، در کشور همگان بدان عمل می‌کنند.
وی در بخش دیگر از سخنان خود خاطرنشان کرد: میان ساخت و استفاده از سلاح هسته‌ای تفاوت وجود دارد که رهبری بر این باورند که چرا باید هزینه‌های بسیاری برای ساخت و نگهداری چیزی تخصیص داده شود که نباید از آن استفاده کرد.
دکتر سعیدی به عنوان آخرین سخنران این نشست به بررسی موضوع از منظر دانش روابط بین‌الملل پرداخت و در ابتدا با اشاره به تعریف و ملاک بازدارندگی گفت: بازدارندگی موفق سه مؤلفه دارد. اولین مؤلفه ارتباطات است. شما باید به سمع و نظر طرف مقابل برسانید که در صورت انجام هر اقدام از سوی او، شما چه می‌کنید. مؤلفه دوم ابزاریست که بتوانی با استفاده از آن طرف مقابلت را تهدید کنی. البته همواره باید یک ابهام نیز وجود داشته باشد. اما مورد سوم که به نظر می‌رسد در مورد ایران و اسرائیل اتفاق افتاده است، جدی بودن است. اگر طرف مقابل حس کند که تو در سخنانت جدی نیستی بازدارندگی‌ات شکست خورده و به تو حمله می‌کند.
سعیدی با این مقدمه به بیان امکان بازدارندگی به وسیله داشتن سلاح هسته‌ای پرداخت و افزود: بازدارندگی با سلاح هسته‌ای به نفع ایران نیست. دنیای بعد از جنگ سرد متحول شده و کارکرد سلاح هسته‌ای تغییر کرده است. در کل تاریخ بین‌الملل فقط ۲ مرتبه از سلاح هسته‌ای استفاده شده است و آن‌هم آمریکا استفاده از آن را این‌گونه توجیه کرد که در این جنگ ۵۰ میلیون نفر کشته شده‌اند و من قصد دارم جنگ تمام شود. در غیر این صورت هیچ‌کس در هیچ جنگی به سمت استفاده از سلاح هسته‌ای نرفته است. درحال حاضر قدرت غالب در جهان قدرت نظامی است اما به دلیل هزینه‌های بسیار آن، قدرت رایج به قدرت اقتصادی و فرهنگی تبدیل شده است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خسارت ساخت سلاح هسته‌ای را به مراتب بالاتر از ثمرات آن دانست و تنها راهکار مؤثر در شرایط فعلی را تقویت قدرت نیروهای حزب الله لبنان دانست.
برای موضوعاتی مانند موضوع این نشست، بهتر است میان موضوع شناسی و حکم شناسی تفکیک شود و هر قسمت به کارشناس خودش موکول شود، مثلا اینکه ساخت سلاح هسته ای بازدارنده است یا نه، باید کارشناسان ارشد نظامی و تحلیل گران سیاست بین الملل بگویند، کارشناسی که به عنوان فقیه حاضر شده باید مبتنی بر نظر کارشناس یا در همه همه فروض بحث کند.
بخش قابل توجهی از گزارشی که اینجا نقل شده، بیان حکم فقهی و استدلال های متعارف فقهی نیست، موضوع شناسی است و بهتر بود توسط یک کارشناسی نظامی سیاسی مطرح می شد.