شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) گفت: ما باید اثبات کنیم این کتاب مکاسب امروز ظرفیت پاسخگویی به این موضوعات جدید را دارد، بعضی‌ها در ذهن طلبه‌ها کردند که کجای مکاسب تعریف پول شده؟ کجای مکاسب تعریف بورس شده؟ درحالی‌که اینها از عمق مکاسب خبر ندارند، حق هم دارند این اشکالات بی‌ربط را ذکر کنند!
به گزارش شبکه اجتهاد، آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی در جمع مسئولان مؤسسه اقتصادی طیبات با اشاره به فعالیت‌های این موسسه اظهار داشت: یکی از آرزوهایم این بود که در مرکز فقهی طلاب و دانش‌آموختگانی که در فقه و اصول خیلی قوی هستند در زمینهٔ اصطلاحات اقتصادی روز مانند بورس و بیمه و سهام نیز فعال و کار بلد باشند. به همین علت یک عناوینی که این طلاب باید در زمینهٔ ضوابط فقهی را بدانند را پیاده کرده و در مرکز فقهی مشغول برنامه‌ریزی در این زمینه هستیم.
فاضل لنکرانی افزود: در مجموعه حوزه آشنایی با آخرین راهکارهای معاملاتی بسیار ضرورت دارد، یعنی آخرین راهکارهایی که دنیا معاملات را به آن سمت پیش می‌برد، یک‌وقتی در معاملات، صیغه ایجاب و قبول مطرح می‌شد که ایجاب و قبول لازم است یا نه؟ بیع لفظی! بعد که مسائل معاطات در فقه به میدان آمد اصلاً آن مسائل را کنار گذاشت که فروشنده بگوید فروختم و خریدار بگوید خریدم، اینها لزومی ندارد.
وی ادامه داد: ولی ما باید حوزه را با آخرین موضوعات جدید و اصطلاحات اقتصادی آشنا کنیم، با کُنه این موضوعات هم باید کاملاً آشنا بشود.
فاضل لنکرانی تصریح کرد: حوزه باید امروز بداند که حقیقت پول در دنیا چیست؟ آیا این حرفی که در بیت کوین امروز می‌زنند که یک‌زمانی پول نیاز به پشتوانه داشت اما امروز نیاز به پشتوانه ندارد، حرف اصلی‌شان این است، یعنی وقتی ما اشکال می‌کنیم که پشتوانه‌اش کجاست، می‌گوید احتمالاً پول دیجیتالی نیاز به پشتوانه ندارد. آیا این قابل‌قبول هست یا نه؟
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان داشت: ما باید اثبات کنیم این کتاب مکاسب امروز ظرفیت پاسخگویی به این موضوعات جدید را دارد، بعضی‌ها در ذهن طلبه‌ها کردند که کجای مکاسب تعریف پول شده؟ کجای مکاسب تعریف بورس شده؟ درحالی‌که اینها از عمق مکاسب خبر ندارند، حق هم دارند این اشکالات بی‌ربط را ذکر کنند!
ضوابط اصلی معاملات را در مکاسب داریم
وی ادامه داد: ما ضوابط اصلی معاملات را در مکاسب داریم و تحقیقاتی که در حواشی مکاسب آمده، در کتاب البیع امام آمده، در مصباح الفقاهه آقای خوئی آمده و همچنین فقهایی که بعد اینها را ذکر کردند.
فاضل لنکرانی ابراز داشت: یک‌وقتی یک نظریه‌ای را در بحث بیمه گفتم یک روش فقهی این است که یک معامله‌ای که در بازار امروز مطرح می‌شود تحت کدام‌یک از این عناوین درمی‌آید؟ بیع، اجاره، مضاربه، صلح یا شرکت؟ یک عده‌ای گفتند لازم نیست تحت یکی از این عناوین دربیاید، یک عقد عقلایی باید باشد، عقلا می‌گویند این‌یک عقد است.
وی ادامه داد: اما من یک‌راه سومی را طی کردم و گفتم نظرم این است که ما در فقه‌مان اگر دقت کنیم یک سری امور سلبی دارد که گفته معامله‌ای که می‌کنید غرر در آن نباشد، ربا نباشد، معامله‌کننده سفیه نباشد که کلاه سرش برود، اکل مال به باطل نباشد، گفتم اگر یک معامله‌ای این عناوین اصلی سلبی لا تأکلوا اموالکم بالباطل، نهی النبی عن الغرر، یا حرّم الربا نباشد، اگر دو نفر معامله‌ای انجام بدهند و این عناوین در آن نباشد آن معامله صحیح است ولو عقلا نگویند که اسم این معامله جدید چیست؟ یک عقد جدید عقلایی هم نباشد، اینها از دل مکاسب در می‌آید، یعنی کسی که بر مکاسب تسلط پیدا می‌کند مدرس قوی مکاسب است و می‌تواند اینها را از دل این مکاسب درآورد تا قیامت هر موضوع جدید اقتصادی پیش بیاید، ما تا حالا مشکلمان این بود که آیا بیع زمانی را می‌شود گفت بیع؟ آیا باید اجاره بگوییم؟ چیزی غیر از بیع و اجاره است که بی‌خود به آن بیع می‌گوییم! این نیاز ندارد تحت عنوان چیزی قرار بگیرد، این را برای صحت معامله عرض می‌کنم، احکام بیع برایش جاری نشود، خیار مجلس در آن نباشد، ولی این معامله صحیح است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) بیان داشت: مثلاً بگوییم فصل تابستان این خانه و این اتاق ملک این آقا و بعدش هم به ارث برسد الی یوم القیامه، این موارد کاربردی را تقاضا می‌کنم هر چه زودتر مدوّن کنید، بگوئید این بحث‌های مکاسب محرمه این موارد کاربردی‌اش است.
وی تأکید کرد: یک گروهی در مرکز فقهی داریم و سال آینده دنبال این هستیم که هر بحثی در مکاسب چقدر در فقه کاربرد دارد، ان شا الله آن‌هم برنامه خوبی برایش تنظیم می‌کنیم، ولی شما از این دیدگاه با توجه به شناختی که دارید نسبت به موضوعات جدید اقتصادی دربیاورید.
چرا در زمان امام اینها نگفتند ربا است!
فاضل لنکرانی عنوان کرد: موجی راه افتاده در اینکه بانک همه کارش، ربا است، بین عقودی که امروز بانک‌ها دارند با آن عقودی که در زمان امام(ره) این بانک‌ها داشتند چند درصد تفاوت کرده؟ اکثرش همان است و تفاوتی نداریم، چرا در زمان امام اینها نگفتند ربا است، این حمله‌ها نمی‌شد، بعد از زمان امام یک‌دفعه ما شنیدیم یکی از بزرگان گفت تمام بانک‌ها ربا است، چرا؟
وی ابراز داشت: از مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی (ره) سؤال کردند ایشان فرمود نه، فقط دیرکرد حکم ربا را دارد، بقیه اگر بر طبق عقود عمل کنند، گاهی اوقات اینها اسمش این است که این عقود هست اما صوری و ظاهری است که یک امر دیگری است، مخصوصاً اگر طبق این عقود عمل کنند، پدر بزرگوارم یک مبنایی در باب مضاربه دارد که می‌فرمود، اگر سهم را هم معین کنند مانعی ندارد، یعنی به کسی بگوید من یک‌میلیون تومان به شما می‌دهم و شما کارکن ماهی ده هزار تومان به من بده عیناً!
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اظهار داشت: مرحوم آقای سبزواری در مهذب الاحکام می‌گوید اشکالی ندارد، به نظرم می‌رسد مرحوم خوئی هم در بحث‌های استدلالی‌اش مانعی نمی‌بینند، ولی در فتوا این سهم باید سهم مشاع باشد، بگوید یک‌سوم سود، یک‌چهارم سود، یک‌پنجم سود. پدرمان می‌فرمودند، روی این مبنای ما این مضاربه‌هایی که در بانک‌های امروز هست اشکالی ندارد، بانک می‌گوید شما پولت را اینجا بگذار من ۱۸ درصد به شما می‌دهم، این مبلغ معین را به شما می‌دهم، ۱۸ درصد از خود پول که معین می‌شد نه ۱۸ درصد از سود که نامعین و مشاع است، این ۱۸ درصد از خود پول معین می‌شود.
من معتقدم که دیرکرد اشکالی ندارد
وی ادامه داد: درجایی که واقعاً ربا است باید محکم بایستیم و بگوییم ربا است، رئیس بانک مرکزی در زمان مرحوم والد ما آقای شیبانی بود، آمد همین‌جا هر چه تلاش کرد پیش والد ما که دیرکرد را چرا میگویید ربا است؟ ایشان فرمود هیچ راهی ندارد و دیرکرد ربا است، البته نظر من این نیست و من معتقدم که دیرکرد اشکالی ندارد، ولی ایشان فرمودند دیرکرد ربا است و هیچ راهی ندارد و باید این را جمع کنید. از مراجع هم یکی دو نفر را می‌دانم که ربا نمی‌دانند، ولی اکثراً می‌فرمایند ربا است.
فاضل لنکرانی گفت: جاهایی که اکثر بزرگان می‌گویند ربا است آنجا حوزه باید محکم بایستد، ولی یک جاهایی هم نه، به خود این آقایان بگوییم این عقد مضاربه است و عقد مشارکت است روی عقد … است، کسی نمی‌گوید اینها ربا هستند و البته یک موضوع دیگری که آن موقع از آقای شیبانی پرسیدم، چون مقلدین مرحوم والد ما می‌پرسند این سپرده‌گذاری‌هایی که در بانک‌ها انجام می‌شود به نظر شما درست است یا نه؟ فرمودند درست است اشکالی ندارد.
وی افزود: یک شبهه‌ای برای ما شده بود که بانک‌ها این پول‌هایی که مردم سپرده می‌گذارند را به مردم قرض می‌دهند و ۳۰ درصد از آن‌ها سود می‌گیرند و ۲۰ درصد می‌دهند به سپرده‌گذار و ۱۰ درصد را خودشان برمی‌دارند، از آقای شیبانی پرسیدم واقعاً این سپرده‌ها را شما فقط برای وام می‌دهید؟ گفت ما بسیاری از این سپرده‌ها را در کارهای عمرانی کشور صرف می‌کنیم، ولی اینها کار شماست و شما باید تحقیق میدانی کنید.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) بیان داشت: شاید برخی از بزرگانی هم که می‌فرمایند ربا است همین را خدمتشان گفتند که اینها پول از یکدست می‌گیرند و به دست دیگر وام می‌دهند و سود کلانی می‌گیرند، مسلم این ربا است؛ اما اگر غیرازاین باشد و در کارهای تولیدی مصرف کنند ربا نیست.
فقه را توسعه بدهید
وی خاطرنشان کرد: این کار خیلی مهمی است که شما فقه را توسعه بدهید، در اینکه فقه معاملات ما باید با نگاه به عناوین معاملات جدید و موضوعات جدید در معاملات باشد هیچ استادی در حوزه تردید ندارد، در اینکه همین فقه موجود ظرفیت پاسخگویی به این معاملات جدید را دارد، هیچ اهل‌فنی تردید ندارد مگر یک کسی باشد که بیگانه از مباحث و حقیقت کتاب مکاسب باشد، لذا در درجه اول فقه را توسعه بدهید، همین‌که آقایان اشاره کردند ما پیوستی به مکاسب بزنیم نه مکاسب را حذف کنیم! ما باید پیوست‌ها و تکمله‌هایی را به مکاسب شیخ بزنیم، یعنی در ذیل هر بحثی که شیخ کرده موضوعات جدید مناسب با آن بحث آورده شود و آن راه اجتهادی شیخ و سایر فقها را در موضوعات جدید پیاده کنیم، این خدمت به حوزه است، خدمت به فقه است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ابراز داشت: واقعاً یکی از نقاط تحول حوزه می‌تواند همین باشد که ما در فقه معاملات بتوانیم حرف برای گفتن به دنیا داشته باشیم و بالأخره هرروز یک معامله جدید در دنیا به وجود می‌آید.
وی ادامه داد: یکی از جاهایی که حوزه می‌تواند جلوتر از زمان حرکت کند همین است، اصلاً اگر کسی فقه ما را خیلی دقت کند فقه ما همیشه جلوتر از زمان بوده، همیشه در حوزه‌ها می‌گفتند این فرعی که می‌خوانید چه زمانی اتفاق افتاده و یا می‌افتد؟ فقهای ما فروض مختلف را که ممکن بود صدسال بعد اتفاق بیفتد را مطرح می‌کردند حکمش را بیان می‌کردند و این کار شما در درجه بعد خدمت به‌نظام جمهوری اسلامی است بالأخره این‌یک نگرانی است برای همه ما که بانک هنوز اسلامی نیست یا هست؟ چه‌کاری باید کرد؟ خدمت به مردم است، همین‌که شما می‌فرمایید مردم زیادی مراجعه می‌کنند که آیا ما به این بانک برویم یا نه؟ این درست نیست که بعد از ۴۰ سال از انقلاب ما مردم هنوز در مورد مراجعه به بانک‌ها دغدغه داشته باشند.
مسئولان بانک‌ها به حوزه‌های علمیه توجه نمی‌کنند
فاضل لنکرانی تصریح کرد: مسئولین بانکی کشور آن طوری که باید و شاید به حوزه توجه نکردند، من در یکی از صحبت‌هایم که در دیدار از افق حوزه داشتم، گفتم، حوزه ما هنوز برای مسئولین نظام جایگاهش مشخص نیست، ما نباید توجیه‌گر کارهای بانکی کشور باشیم، ما باید راه‌های صحیح را ارائه بدهیم این نمی‌شود، جز اینکه ارتباطات خیلی قوی بشود، یعنی مسئولین اقتصادی کشور حوزه را باور کنند، حوزه هم علم اقتصاد را باور داشته باشد، اگر حوزه‌ای بگوید ما اصلاً چیزی به نام علم اقتصاد نداریم و هر چه هست غلط است! این حوزه می‌تواند با نظام تعامل داشته باشد؟ با هیچ مجموعه‌ای نمی‌تواند تعامل داشته باشد. حوزه باید مجموعه نظام را باور کند، مجموعه نظام حوزه را باور کند، یک ارتباطی برقرار بشود که ان شا الله به نتایج خوبی برسیم. حوزه
حاج آقا این حوزه خیلی مقدسه علمیه هست که به هیچ جا از جمله بانک ها توجه نمیکند. اگر یک استاد اقتصاد، یک سیاستمدار، یک بانکدار بخواهد بیاید در حوزه فقه را یاد بگیرد نه تنها سازوکاری برای رفع نیازش ندارید بلکه میگویید اول از کارت استعفا بده، از دانشگاه انصراف قطعی بده! این شمایید که درتان را به روی همه بستید و یک الیگارشی برای خودتان به وجود آوردید. ما در دانشگاه ، سیاست، اقتصاد حتی مجری گری و …. محدودیتی نداریم ….