بررسی تطبیقی امداد و نجات بیماران و مصدومین از منظر فقه اسلامی

رساله علمی سطح ۴ حوزه علمیه خراسان با عنوان «بررسی تطبیقی امداد و نجات بیماران و مصدومین از منظر فقه اسلامی» دفاع شد.

به گزارش شبکه اجتهاد، جلسه دفاعیه رساله سطح۴ حجت‌الاسلام محمدرضا علی‌زاده مقدم با عنوان «بررسی تطبیقی امداد و نجات بیماران و مصدومین از منظر فقه اسلامی» با حضور اساتید داور، حجج‌اسلام والمسلمین رضا حق‌پناه و علی‌اکبر نوایی توسط مدیریت مدارج علمی معاونت آموزش در محل مرکز مدیریت برگزار شد.

حجت‌الاسلام علی‌اکبر نوایی در این جلسه دفاعیه با بیان اینکه تدوینگر، موضوعی کاملاً علمی را بررسی و عنوان کرده‌، گفت: یکی از برجستگی‌های این پژوهش، کاربردی بودن آن است که در جای مشخصی قابل‌استفاده و بهره‌برداری است.

این استاد داور با اشاره به اینکه موضوع و محتوای ارائه‌شده متناسب با رساله سطح ۴ حوزه می‌باشد، تصریح کرد: پژوهشگران لازم است در تبیین موضوعات رساله و اهداف آن و همچنین پاسخگویی به سؤالات اصلی و فرعی، علاوه بر اینکه نکات لازم را می‌آورند، موضوع را تبیین کرده و نتیجه‌ی آن را نیز بیان کنند.

بررسی کمک، یاری‌رسانی و نجات جان انسان‌ها، در حوادث مختلف

حجت‌الاسلام علی‌زاده مقدم، نیز در ادامه این جلسه و در دفاعیه از رساله خود بابیان اینکه انسان‌ها در بروز مخاطرات و بیماری‌ها، از باب حس نوع‌دوستی، وظیفه شرعی و قانونی در قالب‌سازمانی و غیرسازمانی به یاریِ گیر افتادگان درخطر می‌شتابند‌‌، گفت: با تشکیل نظامات اجتماعی، غالباً عملیات‌های امداد و نجات توسط جمعیت‌های تخصصی از قبیل صلیب سرخ، هلال‌احمر، اورژانس، آتش‌نشانی و… صورت می‌گیرد. انطباق این عملیات‌ها با مبانی فقهی و موازین شرعی نیازمند شناساندن دقیق ضوابط شرعی و روشن نمودن وظیفه نجات گران، در عرصه میدانی پیاده‌سازی این واجب مسلّم است.

وی تشریح کرد: امداد و نجات عبارت است از هرگونه کمک، یاری‌رسانی و نجات جان انسان‌ها، در حوادث طبیعی مثل زلزله، سیل و اپیدمی بیماری‌ها و حوادث غیرطبیعی مثل سوانح حمل‌ونقل (اعم از: هوایی، جاده‌ای، راه‌آهن، دریایی، فضایی) آتش‌سوزی و…که توسط انسان‌ها در دو گروه سازمانی و غیرسازمانی صورت می‌گیرد.

دانش آموخته حوزه علمیه خراسان در ادامه ابراز کرد: امدادرسانی منطبق با موازین شرعی نیازمند شفاف‌سازی و روشن نمودن «دامنه‌ی وجوب امداد و نجات، دامنه‌ی مداخله نجات گران و دامنه‌ی فحص از مصدومان که شامل مواردی از قبیل: نجات مسلمین یا عموم انسان‌ها، امداد و نجات در موقعیت پرخطر، نجات حیوانات یا فقط انسان‌ها و…؛ مداخله در صورت مطالبه و اذن مصدوم یا اعم از اذن و عدم اذن، مداخله متخصص یا عموم و مداخله متولیان یا عموم…و الزام یا عدم الزامی بودن تهیه ابزار جستجوی جدید مانند سگ‌های زنده یاب، تجهیزات الکترونیک موقعیت‌یاب و…» است.

وی افزود: همچنین «تبیین قلمروی ضمان در امداد و نجات» و «موارد نقض احکام اولیه در امداد و نجات و تبیین ضابطه‌ی تقدیم احکام ثانویه»، از دیگر موارد امدادرسانی منطبق با موازین شرعی می‌باشد که نیازمند شفاف‌سازی است.

علی‌زاده مقدم، وجود برخی مؤلفه‌های متزاحم در امر امدادرسانی به مصدومان، تبیین مبرا بودن یا نبودن نجات گران نسبت به جبران خسارت‌های عملیات امداد و نجات، انطباق عملیات‌های جستجو و نجات با مبانی فقهی و موازین شرعی و بررسی ابعاد فقهی مسئله امداد و نجات در مبحثی مستقل و به‌طور منسجم را ازجمله ضرورت‌های این رساله برشمرد و گفت: علی‌رغم قدمت و تأکید فراوان دین مبین اسلام بلکه ادیان آسمانی، برای حفظ نفس محترمه و نجات جان خود و دیگران، این مسئله در پژوهش‌های اسلامی، موردبررسی و توجه لازم قرار نگرفته است.

تدوینگر این رساله افزود: در این تحقیق علاوه بر بررسی جوانب مختلف فقهی موارد یادشده، ضمن پاسخ‌گویی به سؤالات اصلی و فرعی تحقیق، به چالش‌های پیش رو مسئله امداد و نجات، مثل نجات گری در شرایط پرمخاطره در حوادث و اپیدمی بیماری‌های واگیردار؛ شاخص اولویت نجات میان مصدومان و بیماران در تزاحمات؛ قلمروی ضمان در امداد و نجات؛ پیامدهای تکلیفی و وضعی خودداری و ترک امدادرسانی و…، با رویکرد تطبیقی بین فریقین شیعه و سنی در مبحثی مستقل و به‌طور مبسوط و منسجم، موردبررسی و تحلیل فقهی قرارگرفته است.

علی‌زاده مقدم بابیان اینکه این رساله‌، شامل ۴ بخش و ۱۱ فصل تدوین‌شده است در پایان گفت: طبق ضوابط فقه اسلامی، نجات جان خود و دیگران در هنگام بروز مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت و بیماری‌ها، لازم است و از نقض احکام اولیه در امداد و نجات باید جلوگیری شود؛ لکن در موارد ضرورت، جواز ارتکاب ممنوعات در حالت عادی داده‌شده است. لکن جواز نقض، رافع ضمان نیست مگر مشمول مسقطات ضمان قهری مانند ید احسان … گردد. همچنین فرد تارک نجات باید پیامدهای تکلیفی و احیاناً وضعی را، پاسخگو باشد.

حجج‌اسلام مجتبی الهی خراسانی استاد راهنما و محمدحسن ربانی بیرجندی، استاد مشاور این رساله سطح چهار بودند.

لازم به ذکر است، تدوینگر این رساله موفق به ارائه دو مقاله علمی با عناوین «امداد و نجات در موقعیت پرمخاطره و بیماری‌های واگیردار از منظر فقه امامیه» و «تحلیل فقهی نجات و درمان حیوانات از دیدگاه فریقین» در مجلات علمی پژوهشی شده است.

منبع: حوزه علمیه خراسان