بررسی جریان‌های علم رجال و اعتبارسنجی روایات در دوره معاصر

استاد دانشگاه علوم حدیث به تبیین جریان‌های معاصر علم رجال پرداخت و ضمن تقسیم مبانی علم عالمان شیعه به ۴ دسته قرائنی، سندی، فهرستی و شکاکان هر یک را به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار داد.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی، در نشست رجال پژوهی با موضوع شناخت جریان‌های معاصر علم رجال که به همت گروه رجال پژوهی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان در محل مدرسه آیت‌الله خویی(ره) برگزار شد، با بیان این که گروه‌ها و جریانات متنوع و مختلفی در شیعه و سنی با سنت و حدیث مواجهه داشته‌اند، گفت: گروهی کاملا آن را رد کرده و به دامان قرآن رفته اند که قرآنیون از آن دسته اند، گروهی ما را فقط و فقط مخاطب سنت می دانند که در شیعه اخباریون افراطی اند و گروه میانه رو که اکثریت شیعه و سنی را تشکیل می دهند هم قرآن و هم سنت را منبع معرفتی معرفی می کنند.

رئیس مـرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه علوم حدیث با بیان این که امروزه در مبحث سنت نیز شاهد همین طیف بندی‌ها هستیم، تصریح کرد: در سمتی از طیف دیدگاه حداکثری همچون دیدگاه مرحوم سیدمنیرالدین حسینی و یا مرحوم پاکنژاد یا مرحوم دشتی قرار دارد که معتقد به استخراج همه معارف و نیازها از دل قرآن و سنت است و از سوی دیگر عده ای با دیدگاه حداقلی کسانی هستند که قائل به این اند که قرآن و سنت فقط متکفل مسائل اخروی انسان‌هاست.

وی با بیان این که در این میان دیدگاه میانه بین هدف غائی و میانی تفصیل قائل شده و اینطور می گوید که هدف اصلی و نهائی رسیدن به توحید است، ابراز کرد: البته در این میان باید به برپایی حکومت و برقراری عدل نیز همت گماشت.

غلامعلی با بیان این که اعتبار سنجی روایات در دوره معاصر و تقسیم مبانی عالمان شیعه به ۴ دسته قرائنی، سندی، فهرستی و شکاکان، در توضیح دسته اول یعنی قرائن محورها، عنوان کرد: این دیدگاه تا قبل از انقلاب دیدگاه غالب حوزه علمیه قم بوده و در آن معتقد به بررسی اعتبار حدیث بر پایه قرائن موجود در متن هستند و این چنین ادعا دارند که روش راویان در زمان خود معصومین(ع) و حتی تا زمان مرحوم کلینی(ره) اینگونه بوده است.

استاد دانشگاه علوم حدیث با بیان این که در زمان ما نیز مرحوم آیت الله بروجردی(ره) این شیوه را داشته اند ولکن متاسفانه جریان ساز نشدند و شاگردان شان اهتمام چندانی به علم رجال نداشتند، اظهار کرد: در قم علمائی مانند امام خمینی(ره) ، آیت الله گلپایگانی(ره)  و آیت الله اراکی (رضوان الله علیهم) مبیّن شیوه‌های سندمحور و قرائن محور بودند و در صورت نرسیدن به اطمینان از طریق بررسی سند، به بررسی قرائن می پرداختند.

وی ادامه داد: البته در این زمینه حتی جناب شیخ بهائی در کتاب مشرق الشمسین می فرماید این روش، روش قدما بوده است که یک روایت را در چند کتاب می دیده و متن‌ها را مقابله می نموده اند.

غلامعلی در ادامه با اشاره به روش دوم، یعنی وثاقت سندی، بیان کرد: در این روش همه اعتبار را به وثاقت راویان موجود در سند می دهند که برخی این روش را به مرحوم سیداحمد بن طاووس و برخی به مرحوم علامه حلی (ره) منتسب می دانند اما آن چیزی که به دست ما رسیده از علامه است که تقسیم ثنائی حدیث را به رباعی تغییر داد.

رئیس مـرکز آموزش الکترونیکی دانشگاه علوم حدیث افزود: صاحب منتقی الجمان این شیوه را به سید احمد بن طاووس نسبت داده که بسیار متاثر از شیوه اهل عامه نیز هست که همین امر موجب سیل حمله اخباری‌ها و اتهام سنی زدگی به این شیوه شد.

بنابر گزارش حوزه، وی با بیان این که مرحوم آیت الله خویی(ره) با کتاب سترگ معجم الرجال الحدیث خویش در ۲۳ جلد این شیوه را پی گرفته، رونق بخشیدند و در حوزه‌های علمیه با شاگردان خود از جمله آیت الله تبریزی، آیت الله غروی، شهید صدر و… جریان ساز شدند، گفت: آیت الله خوئی(ره) در معجم الرجال علاوه بر بررسی وثاقت روات، یک کار فقه الحدیثی نیز نموده اند و به دلالت اخبار هم پرداخته اند. ایشان در کتاب شان حتی اخبار ضعیف کتاب کشّی را از حیث دلالی، نقد و شرح می نمایند.