بررسی «راهکارهای تقویت و احیاء دروس آزاد حوزه علمیه» در جلسه مشورتی نشست دوره‌‌ای اساتید

استاد هادوی تهرانی با بیان اینکه به نظام سنتی حوزه صدمه وارد شده، گفت: هر کدام از اساتید بزرگوار که به نحوی‌‌ می‌توانند نفوذی در تصمیمات مدیران حوزه داشته باشند، به آن بزرگواران بگویند که بعضی اتفاقات، اشتباه بوده است؛ بزرگترین اشتباه، از بین بردن حوزه آزاد به بهانه بی‌نظمی بوده است. حضور و غیاب‌ها نرم افزاری و کامپیوتری شده است. در روزگاری مدرسه مبارکه آیت‌الله گپایگانی حدود ۱۲ هزار طلبه و ۳۰۰ استاد داشت؛ عددی که نسبت به مراکز علمی جهان هم عدد بزرگ و قابل توجهی است؛ با این حال، تعداد کارمندان آن، بسیار محدود و اندک بودند؛ چرا که هم اساتید و هم طلاب به موقع سر درس‌‌ می‌آمدند. مدیریت حوزه سازمان عریض و طویلی ایجاد کرده که هزینه بسیار بالایی دارد و نتیجه آن هم مطلوب نبوده است که آن را هم‌‌ می‌بینیم.

به گزاش خبرنگار اجتهاد، جلسه مشورتی نشست دوره‌‌ای اساتید با حضور مدرسان برجسته دروس خارج و سطح حوزه‌های علمیه در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی (ره) قم برگزار گردید. در این جلسه اساتید حاضر به بیان نقطه نظرات خود پیرامون «راهکارهای احیاء و تقویت دروس آزاد حوزه‌های علمیه» پرداختند که گزارش آن بدون دخل و تصرفی پیش‌رویتان قرار می‌گیرد؛

استاد هادوی تهرانی: آنچه که امروز در حوزه شاهد آن هستیم، نتیجه اتفاقاتی است که در بیش از ۴۰ سال گذشته رخ داده است؛ متأسفانه از همان ابتدا به صورت دائم تذکر داده شد که بعضی از کارهایی که انجام‌‌ می‌شود، ولو با حسن نیت صورت بگیرد، اشتباه است و این اشتباه نتیجه خود کم بینی برخی از عزیزان بود که از ابتدا حوزه سنتی را، به آن شکلی که باید،‌‌ نمی‌شناختند و احساس‌‌ می‌کردند برخی امور که در سایر مؤسسات آموزشی است، نقاط قوت است؛ و سعی‌‌ می‌کردند تا آنها را به حوزه بیاورند؛ و متأسفانه همین امر موجب نتایج کنونی گردید.

در بیش از ۳۰ سال قبل، یکی از مراجع بزرگوار فرمود: «برای اینکه نظم در حوزه ایجاد بشود، باید در سر موقع، زنگ بزنند.» من همان موقع، عرض کردم این بیان، تفکر خیلی ساده‌‌ای از نظم است. نظم در حوزه فراتر از این حرف‌ها است.

زمانی در محضر آیت‌الله فاضل لنکرانی (رضوان الله علیه) که ریاست آن دوران حوزه را به عهده داشتند، بحثی داشتم؛ ایشان فرمودند که آیا با نظم در حوزه مخالف هستی؟ بنده بیان کردم نظم در هر صنف و نظامی، متناسب با خودش باید باشد. اگر ما نظم ارتش را به حوزه بیاوریم، حوزه از بین‌‌ می‌رود؛ همچنان که اگر نظم حوزه را به ارتش ببریم، ارتش نابود خواهد شد.

ما به نظام سنتی حوزه صدمه وارد کردیم

ما به نظام سنتی حوزه که قدرت‌های بسیار فراوانی در پرورش استعدادها داشت، صدمه وارد کردیم. ما از طرفی بیان‌‌ می‌کنیم که با کاهش شدید ورودی‌های حوزه روبرو هستیم؛ از سوی دیگر طلبه‌های مستعد و مشتاق فراوانی هستند که‌‌ می‌خواهند وارد حوزه بشوند؛ اما با محدودیت‌های فراوانی روبرو‌‌ می‌شوند. برخی از قوانینی که وضع کردیم، دست و پا گیر و اشتباه است و حاضر نیستیم بگوییم اشتباه کردیم. در خدمت یکی از بزرگان بودیم و بیان کردیم جلسه‌‌ای با این عنوان گذاشته شود: «جبران کاستی‌های حوزه»؛ اما آن بزرگوار با درج کلمه «کاستی‌ها» در عنوان جلسه، مخالفت کردند و گفتند: «ما در حوزه کاستی نداریم.»‌‌ می‌بینید که برخی‌‌ نمی‌خواهند زیر بار اشتباهات موجود در حوزه بروند.

دست اندرکاران حوزه عملکرد خود را به ما گزارش‌‌ می‌دهند؛ به گونه‌‌ای که اگر کسی خبر نداشته باشد، فکر‌‌ می‌کند حوزه دارای چه رونق فراوانی است! گویی در دنیای دیگری سیر‌‌ می‌کنند. به نظرم جواب دست اندرکاران به دغدغه‌ها و پیشنهادات شما‌‌ می‌تواند این باشد که شما در جریان واقع قضیه نیستید و صرفا نگران خلوت شدن درس‌های خودتان هستید.

نپذیرفتیم که توانمند هستیم

متأسفانه قدرت‌های گذشته خود را تاکنون باور نداشتیم و نپذیرفتیم که توانمند هستیم؛ امروز هم در ورودی حوزه دچار مشکل هستیم و هم اینکه طلبه مستعد، برای استاد شدن دچار مشکل هستند و هم اساتید نسبت به تشکیل کلاس‌های درسشان مشکل دارند در نتیجه هر روز تعداد درس‌ها کمتر و کیفیت درس‌ها پایین تر‌‌ می‌آید. چون طلبه‌ها مشکلات معیشتی دارند، مؤسسات، با پرداخت شهریه، آنها را به سوی خود جذب‌‌ می‌کنند؛ و به طلبه‌‌ می‌گویند اگر در این درس‌های خاص شرکت کنید، این امکانات را در اختیار شما قرار‌‌ می‌دهیم.

‌‌ای کاش این مؤسسات توان رشد علمی طلبه‌ها را داشتند؛ اما اینچنین نیست. چرا که در مؤسسات، برای انتخاب استاد، محدودیت وجود دارد؛ محدودیتی که برای دروس آزاد، وجود ندارد و طلبه‌‌ می‌تواند استادی را که در سطح پایین برای تدریس است را رها کند و به سراغ استاد دیگری با سطح بالاتر برود؛ اما این امکان در مؤسسات وجود ندارد.

حوزه شبیه برکه‌‌ای شده است که هر روز کوچک‌تر‌‌ می‌شود!

ما باید به عزیزانی که به نحوی مسئول هستند، این پیام را برسانیم که ما به حسن نیت شما کاملا واقف هستیم و‌‌ می‌دانیم هیچ قصد بدی از جانب شما وجود ندارد؛ باید نسبت به طی این راه توبه نمود و به راه صحیح، بازگشت. من حدود هشت سال قبل، در محضر مقام معظم رهبری حفظه الله به صراحت بیان کردم: «حوزه شبیه برکه‌‌ای شده است که هر روز کوچک و کوچک تر‌‌ می‌شود.» و این اتفاق، امروز عینیت پیدا کرده است؛ چه اینکه روزی در محضر آیت‌الله فاضل لنکرانی رضوان الله علیه بیان کردم که نتیجه تصمیم امروز، نه همین امروز که پانزده سال بعد معلوم‌‌ می‌شود که قابل جبران نیست. ایشان هم نظر من را تأیید کردند.

بزرگترین اشتباه، از بین بردن حوزه آزاد به بهانه بی‌نظمی بوده است

هر کدام از اساتید بزرگوار که به نحوی‌‌ می‌توانند نفوذی در تصمیمات مدیران حوزه داشته باشند، به آن بزرگواران بگویند که بعضی اتفاقات، اشتباه بوده است؛ بزرگترین اشتباه، از بین بردن حوزه آزاد به بهانه بی‌نظمی بوده است. حضور و غیاب‌ها نرم افزاری و کامپیوتری شده است. در روزگاری همین مدرسه مبارکه آیت‌الله گپایگانی رضوان الله علیه حدود ۱۲ هزار طلبه و ۳۰۰ استاد داشت؛ عددی که نسبت به مراکز علمی جهان هم عدد بزرگ و قابل توجهی است؛ با این حال، تعداد کارمندان آن، بسیار محدود و اندک بودند؛ چرا که هم اساتید و هم طلاب به موقع سر درس‌‌ می‌آمدند. مدیریت حوزه سازمان عریض و طویلی ایجاد کرده که هزینه بسیار بالایی دارد و نتیجه آن هم مطلوب نبوده است که آن را هم‌‌ می‌بینیم.

با ورود کتاب‌های جدید به حوزه مخالف نیستیم

هر کس از عزیزان که‌‌ می‌توانند نسبت به تصمیمات مدیران نفوذی داشته باشند، به آقایان برسانند که درس‌های آزاد باید به معنای واقعی کلمه آزاد باشد؛ یعنی چه حضور در آن کلاس‌ها، چه تدریس در آنها و چه حتی انتخاب کتاب برای تدریس در این درس‌ها، آزاد باشد. در سال گذشته در جلسه‌‌ای که محضر آیت‌الله اعرافی بودم، بیان کردم که ما با ورود کتاب‌های جدید به حوزه مخالف نیستیم؛ اما روش ورود کتاب جدید آن نیست که به اجبار وارد مواد درسی بشود؛ بلکه باید به صورت آزاد عرضه بشود؛ اگر اساتید نسبت به آن کتاب موافقت داشتند، به تدریس آن بپردازند؛ چه اینکه رسائل و کفایه از ابتدا نبوده و در ادامه به موارد درسی حوزه افزوده شده است.

استاد سید مفیدالدین حسینی آملی: قبل از هر چیزی سزاوار است نسبت به جنایت خونخواران صهیونیست در قبال غزه مظلوم اعلام برائت بجوییم. دژخیمانی که بی مهابا جنایت‌‌ می‌کنند و کشورهای غربی و در رأس آن، آمریکا از آنها حمایت‌‌ می‌نمایند؛ کسانی که علی رغم ارتکاب به این جنایات خود را طرفدار حقوق انسان‌ها هم‌‌ می‌دانند. ننگ بر آنهایی که شعار حمایت از انسان‌ها‌‌ می‌دهند؛ اما مرتکب چنین جنایات بی رحمانه‌‌ای‌‌ می‌شوند. امیداوریم که به عنایات ولی عصر علیه السلام، مشکلات مردم فلسطین و مردم مظلوم غزه به صلاح برسد و شاهد نابودی اسرائیل و صهیونیست جنایتکار باشیم.

موضوع جلسه «ارائه راهکارهایی است برای حل مسائل دروس آزاد حوزه» است؛ همه ما‌‌ می‌دانیم که حوزه آزاد، به سمت قهقراء پیش‌‌ می‌رود؛ آمارها در این زمینه، بسیار تکان دهنده است.‌‌ می‌دانیم که درس‌هایی که با حضور حتی چهارصد تن از طلاب برگزار‌‌ می‌شد، امروز با سه یا چهار طلبه برگزار‌‌ می‌شود.

آیت‌الله اعرافی گفتند برای حل این مشکلات، ۱۰ مصوبه دارند

عوامل زیادی در پیدایش این وضعیت، مؤثر هستند که بخشی از آنها در اجلاسیه عمومی که اخیرا برگزار شد، مطرح گردید. همه اساتید، آشنای با مشکلات حوزه هستند؛ وقتی با آیت‌الله اعرافی حفظه الله صحبت‌‌ می‌کردم، در جریان بودند که مشکلات زیادی درس‌های آزاد را آزار‌‌ می‌دهد؛ و البته گفتند که برای حل این مشکلات، ۱۰ مصوبه دارند که در حال اجرای آن هستند. اگر چه از ابتدای سال تا به حال، نسبت به تأثیر این مصوبات، چیزی ندیدیم؛ و البته امیدواریم که در آینده تأثیر این مصوبات را ببینیم.

از اساتید بزرگوار تقاضا‌‌ می‌کنم تا راه حل‌های خود را نسبت به موضوع جلسه بیان بفرمایند؛ حوزه‌‌ای که بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی به رهبری امام خمینی رضوان الله علیه گوی سبقت را از همه مراکز علمی اسلامی ربوده بود، چرا به این وضع دچار شده است.

ما در این جلسه و هر جلسه دیگری از عزیزان مرکز مدیریت، مدیر حوزه و معاونین ایشان، از عزیزان شورای عالی حوزه، از عزیزانی که در جامعه مدرسین، سبقه استادی دارند، از بیوت مراجع دعوت‌‌ می‌کنیم که یا خود تشریف بیاورند یا نماینده‌‌ای بفرستند تا مستقیما دغدغه‌ها را بشوند و اگر نکاتی دارند، بیان کنند؛ اما تا به حال این دعوت مورد قبول واقع نشده است.

طوماری در جلسه قبل تهیه شده بود که البته قسمتی که در این طومار برای امضای اساتید در نظر گرفته شده بود، کافی نبود و خیلی از اساتید نتوانستند آن طومار را امضا کنند؛ آن مقدار از اساتیدی که امضای خود را ثبت کردند، بیش از ۶۰۰ تن بودند؛ ما متن آن طومار را به همراه نام اساتید، به محضر همه مراجع، به شواری عالی و اعضای جامعه مدرسین و مدیر حوزه علمیه و آن بزرگوارانی که فکر کردیم برای تصمیم گیری، تصمیم سازی و برطرف کردن مشاکل حوزه مؤثر هستند، فرستادیم. نظرات امشب اساتید هم جمع آوری، ثبت و تقدیم مسئولین محترم حوزه‌‌ می‌شود.

بزرگان حوزه باید در خصوص معیشت اساتید و طلاب فکری کنند

مسأله معیشت اساتید و طلاب مسأله مهمی است. طلبه‌‌ای که با وضعیت مالی پایین تر از متوسط جامعه است،‌‌ نمی‌تواند به خوبی و با دلگرمی بر سر درس حاضر بشود؛ و طبیعتا مشکل مالی ضربه‌‌ای شدید به درس طلبه‌ها خواهد زد؛ ما شاهد آن هستیم که طلبه‌ها مباحثه‌‌ نمی‌کنند. بزرگان حوزه باید در خصوص این مسأله فکری کنند. در این زمینه گروهی ماموریت یافتند تا با حضور در بین اساتید و طلبه‌ها این مسأله را بررسی کنند و متاسفانه با خبر شدیم حقیقتا وجوهات کفاف زندگی اساتید و طلبه‌ها را‌‌ نمی‌دهد؛ اگر چه باید استقلال حوزه حفظ بشود و نباید وابستگی به دولت پیدا کرد؛ اما در عین حال باید این مشکلات طلبه‌ها و اساتید هم حل بشود.

این نشست که در حال برگزاری است، جلسه شورای مشورتی است و غیر از نشست عمومی است. در این شورای مشورتی اساتیدی که از سوابق زیادی برخوردارند، گزینش‌‌ می‌شوند؛ چه اینکه اساتید صاحب نظر که‌‌ می‌توانند مؤثر باشند و نظر و برنامه‌‌ای داشته باشند هم به عنوان مهمان در این جلسه دعوت‌‌ می‌شوند؛ بنابراین مجموعه حاضر، غیر از مجموعه عمومی نشست اساتید است.

از کم بودن ورودی‌های حوزه تا امتیاز دادن به برخی از کتاب‌ها

استاد خزائلی: جلسات متعددی در خصوص موضوع جلسه برگزار گردیده است؛ خود ما در حضور آیت‌الله اعرافی جلساتی داشتیم و این مواردی که در این جلسه بیان گردید، در سال گذشته تذکر داده شد؛ اما متأسفانه مورد توجه و عمل قرار نگرفت؛ با این حال به برخی از مشکلات اشاره‌‌ می‌کنیم.

یکی از مشکلات، وجود مؤسساتی است که در جذب طلابی که از شهرستان‌‌ می‌آیند، اختیار تام دارند و سپس برگزاری دروس حوزوی در همه سطوح در این موسسات و دادن مدرک به طلاب این موسسات است. باید توجه داشته باشیم طلبه‌هایی که‌‌ می‌خواهند در مراکز مختلف مشغول بشوند، حداقل باید سطح مقدمات حوزه را تمام کنند.

یکی دیگر از مشکلات ما، کم بودن ورودی‌های حوزه است و یکی دیگر از مشکلات، امتیاز دادن به برخی از کتاب‌هایی است که در برابر رسائل و کفایه قرار داده شده است و به آنها نمره و رتبه داده‌‌ می‌شود؛ مکرر به این مشکل اشاره شده است؛ اما ترتیب اثر داده‌‌ نمی‌شود.

شکی نیست که باید متون حوزوی به روز بشوند؛ اما چگونه‌‌ می‌شود انتخاب درسی دارای امتیاز باشد و چنین امتیازی برای درس دیگر نباشد. در این صورت طلبه‌ها کمتر به سراغ کتاب‌های قدیم‌‌ می‌روند؛ چرا که‌‌ می‌خواهند از امتیازات کتب جدیده بهره مند بشوند.

یکی دیگر از مشکلات، رفتن از حوزه‌ها برای اشتغال به کار است. خروجی حوزه‌ها نسبت به ورودی به آن، افزایش یافته است. طلبه مایل است تا در قضاوت، دانشگاه، آموزش و پرورش و … مشغول به کار بشود.

پیشنهادات:

الف: نباید به برخی از مراکز و مؤسسات اجازه بدهند تا به طلبه‌ها مدرک بدهند؛ بلکه مدرک باید در خود حوزه علمیه داده شود؛ این امر در حالی است که برخی از طلبه‌ها جذب برخی مؤسسات‌‌ می‌شوند؛ چرا که به آنها گفته‌‌ می‌شود بعد از گذراندن دوره ای، به آنها اجازه تدریس داده‌‌ می‌شود.

ب: تشکیل جلسات با حضور مدیران و افراد مؤثر در حوزه؛ مقام معظم رهبری در سفری که به قم داشتند، بر تشکیل میزگردها تأکید داشتند. این مشکلات در حضور افرادی که اثرگذار هستند، باید انجام بپذیرد؛ نه با معاونین و نماینده‌های آنها.

ج: تنظیم راهکار عملی و ارسال آن برای شورای محترم مدیریت. این جلسات باید خروجی ملموس داشته باشد؛ چه اینکه با صرف طومار نوشتن، مشکل حل‌‌ نمی‌شود.

د: حوزه‌ها از نظر مالی دچار مشکل هستند. یکی از راه حل‌ها، احیای موقوفات و دیگری جمع آوری زکات است. ما شاهد آن هستیم که طلبه‌های اهل سنت با زکات است که اداره‌‌ می‌شوند.

ه: انگیزه برای شرکت طلبه‌ها در درس‌ها کم است؛ باید نسبت به افزایش انگیزه طلبه‌ها برای حضور در این درس‌ها فکر کرد.

راهکارهایی برای رونق دروس آزاد و حل مشکلات حوزه

استاد سید صادق محمدی: یکی از کارهایی که باید مورد توجه قرار بگیرد، احیای موقوفات است.

دوم: انگیزه تلبس در بین طلاب، ضعیف شده است. فقه معاصر برای ایجاد انگیزه تلبس در بین طلاب بسیار مؤثر است. لازم است تا اساتید این فضای درسی را به خوبی دنبال کنند.

سوم: احیای سنت‌های حوزه؛ سیستم ترمی مشخصه‌ها و مؤلفه‌هایی دارد که موجب کاهش ایجاد انگیزه‌‌ می‌شود.

چهارم: حضور و غیاب، هم در از بین بردن انگیزه درسی طلاب تأثیرگذار بوده است. طلبه نسبت به حذف شدن درسش به خاطر حضور و غیاب، حساس است؛ از این رو این امر‌‌ می‌تواند اثر منفی در انگیزه درسی او داشته باشد.

پنجم: بحث مؤسسات است. نسبت به مؤسسات‌‌ می‌گوییم مجوز برای مؤسسات از جاهای مختلف غیر از حوزه داده‌‌ می‌شود که باید برای آن فکری کرد. نسبت به تداوم کار مؤسسات باید گفت اگر چه «ما من عامّ الا و قد خصّ»؛ اگر مؤسسه‌‌ای لازم است، نسبت به موجودیت آن نباید شک داشت؛ چه اینکه اگر آن مؤسسه لازم نیست باشد؛ باز هم بحثی نسبت به تخصیص آن نباید داشت. باید نسبت به تأسیس و استدامه مؤسسه از ریشه بحث و بررسی لازم بشود؛ بنابراین راهکار عملیاتی برای ادامه کار مؤسسات باید وجود داشته باشد. شاید تعطیلی مؤسسات موجود، امکان پذیر و به صلاح نباشد اما به نظر‌‌ می‌رسد برنامه‌‌ای که در این باره عملیاتی باشد، این است که طلبه‌هایی که در مؤسسات حضور دارند، حداقل یک درس را خارج از مؤسسه شرکت کنند تا بر رونق درس‌های آزاد هم اضافه بشود.

ششم: پیشنهاد‌‌ می‌شود چند نماینده از طرف اساتید به طور مستمر در مراکز مشورتی حوزه شرکت کنند و به این واسطه نظرات اساتید بیان بشود.

از افزایش بی‌رویه تعدد مؤسسات جلوگیری بشود

استاد میرزا احسان زاهری کاشانی: با توجه به کم شدن ورودی به کلاس‌های دروس آزاد، در جذب اساتید، باید به میزان استاد مورد نیاز برای تامین مدرس در کلاس‌های درس توجه کنیم.

معیشت طلاب از موضوعات مهم است؛ هزینه‌هایی که صرف تزیین ساختمان‌ها و دیگر هزینه‌های اینچنینی‌‌ می‌شود، باید صرف معیشت طلاب گردد؛ امری که برای رسیدگی به آن، نیاز به جلسات متعدد داریم. پیشنهاد‌‌ می‌کنم بین نشست اساتید و شورای مدیریت و وزارت ارشاد برای دادن مجوز به مؤسسات جدید، به خصوص در قم، هماهنگی انجام بشود تا از افزایش بی رویه تعداد اینگونه مؤسسات جلوگیری بشود.

بحث معیشت طلاب، موضوع مهمی است؛ از سوی دیگر، موقوفات فراوانی وجود دارد که نیت واقف آن، «ترویج مکتب اهل بیت علیهم السلام» بوده است. لازم است تا جلسات مستقلی در این زمینه برگزار گردد؛ همچنین گروهی تشکیل بشود تا با رجوع به مسئولین مربوطه این امر را پیگیری کنند؛ این مطلب درست است که صرف توجه به این امر،‌‌ می‌تواند نیازهای حوزه را تأمین کند.

در موضوع جلسه، سخن از «احیای رونق دروس آزاد» است. طبیعتا همگی بر مثبت بودن نتایج دروس آزاد اتفاق نظر داریم. چه اینکه مراجع بزرگوار و علمای اعلام بر اساس همین سیستم، رشد کرده‌اند و لازم است تا دروس فعلی به حالت سابق برگردد.

برنامه‌‌ای بلند مدت برای موسسات تهیه بشود

استاد ربانی: مستحضر هستید که مؤسسات، بخشی از طلبه‌ها را جذب کرده‌اند. برخی از مؤسسات، دروس تا سطح کفایه را تدریس‌‌ می‌کنند و برخی دیگر از مؤسسات هستند که حتی دروس آزاد را برای طلبه‌ها گذاشته‌اند و آنها را جذب‌‌ می‌کنند. نسبت به هر کدام، باید راهکارهایی جداگانه اندیشید؛ به هر حال اگر بخواهیم امسال پیگیری کنیم تا آنها تعطیل بشوند، با توجه به در نظر گرفته شدن بودجه و همین طور، طی کردن بخشی از راه، این امر، امکان پذیر نیست؛ لازم است تا برنامه‌‌ای بلند مدت برای این موسسات تهیه بشود. این مؤسسات باید نتیجه کارهای خود را ببینند که «یحسبون انّهم یحسنون صنعا» اما در عمل، طلبه به خاطر نبودِ اساتید متعدد در درس واحد، نسبت به آن درس از کیفیت پایین علمی بهره‌‌ می‌برد.

مؤسسات باید بگذارند تا فقه و اصول در دروس آزاد اجرا بشود؛ و اگر خواستند، درس‌های تخصصی همانند کلام و فلسفه را در مؤسساتشان دنبال کنند. لازم است تا در این زمینه برنامه‌ها به درستی تفکیک و اجرا بشود تا شاهد بی رونقی در دروس آزاد نباشیم.

شاهد آن هستیم کسی از مدیران حوزه تشریف نیاورند

استاد کاظم قاضی‌زاده: یکی از علل کم رنگ شدن دروس حضوری‌‌ می‌تواند شبکه‌های مجازی باشد. پیشنهاد‌‌ می‌شود که دبیرخانه یک کار علمی و میدانی و بر اساس جامعه آماری مناسب انجام بدهد؛ تا به طور علمی روشن شود که چه عواملی در کم رونق شدن این دروس دخیل بوده است؛ و روشن بشود که کدام عوامل را‌‌ می‌توانیم اصلاح کنیم و کدام عوامل را‌‌ نمی‌توانیم.

در این جلسه و حتی در جلسات عمومی نشست اساتید که بیش از هزار نفر از اساتید حضور دارند، شاهد آن هستیم که کسی از مدیران حوزه تشریف نیاورند. کسانی که در این جلسه حضور ندارند، نماینده اساتید حوزه نیستند. چه اینکه عدم حضورشان نشان از عدم التفات به نظرات اساتید حاضر در آن جلسه است.

استاد احمد دهقان نیز نسبت در مورد عوامل مؤثر در رونق دروس آزاد، به نکات ذیل، اشاره نمود:

۱- تعطیلی مؤسسات غیر مفید و موازی یکدیگر

۲- سعه صدر مکفی مرکز مدیریت و مجریان شورای عالی حوزه و شنیدن صدای اساتید منتقد وضعیت موجود و حضور مسئولین اجرایی حوزه در جلسات نقد و بررسی وضعیت موجود.

۳- تجهیز مدارس و مراکز علمی آموزشی به تجهیزات نوآورانه؛ مانند ویدئو پروژکتور به همراه ایجاد تجهیزات صوت مناسب در فضای کلاس‌ها.

۴- امکان تدریس تمام دروس آزاد، اعم از دروس عقلی و نقلی در تمام مدارس. چه اینکه برخی از مدارس، همانند مدرسه فیضیه اجازه‌‌ نمی‌دهند تا دروسی مثل لمعه به صورت آزاد تدریس بشود.

۵- عدم تبعیض در استفاده از امکانات آموزشی برای تمام سطوح درسی حوزه

۶- تقویت علمی دروس آزاد

۷- ایجاد فضای رقابت سالم در بین شاگردان برای فهم بهتر دروس و اهدای جوایز به طلاب ممتاز

۸- احیای سنت تقریر نویسی و اعطای هدایای مادی و معنوی به صاحبان تقریرات کامل

۹- ارتباط صمیمی اساتید و شاگردان: با استفاده از فضای محبتی بین اساتید و طلبه‌ها،‌‌ می‌توانیم آنها را از مؤسسات به دروس آزاد بیاوریم.

۱۰- کاهش مشکلات اقتصادی و معیشتی طلاب از طریق افزایش شهریه، آن هم با صرفه جویی در هزینه‌های غیر مهم مانند ساختن مدارس علمیه مجلل و ساختمان‌های مجلل اداری حوزوی در قم و استان‌های دیگر و جلوگیری از برگزاری همایش‌های غیر ضرور.

۱۱- ایجاد فضای مناسب برای به وجود آمدن روابط وحدت آفرین و صمیمی اساتید در حوزه، برگزاری برنامه‌های تأثیرگذار با حضور مسئولین اجرایی حوزه که موجب دلگرمی طلاب و رونق دروس‌‌ می‌گردد.

۱۲- نظام جمهوری اسلامی ثمره خون بیش از ۲۰۰ هزار شهید است؛ و حوزه‌های علمیه حدود ۵۰۰۰ شهید را به نظام جمهوری اسلامی تقدیم نموده است. رویکرد منفی به این نظام یا فراموشی آرمان‌های شهیدان از سوی برخی از اساتید در عدم رونق دروس حوزوی تأثیرگذار است؛ بدین ترتیب روز قیامت گرفتار شکوه و شکایت شهیدان خواهیم بود. نادیده گرفتن دستاوردهای عظیم و حیات بخش انقلاب اسلامی، ظلمی است به مردم شهید پرور ایران و روز قیامت، باید در برابر شهیدان پاسخگو باشیم.

۱۳- موضع گیری‌های درست و عدالت محور اساتید شاخص، در مسائل سیاسی، اجتماعی، امنیتی و اقتصادی کشور و جهان اسلام، در رونق دروس و حضور طلبه‌های جوان و انقلابی تأثیر فراوان دارد.

استاد ابن الرضا: ۱- برگشت به استقلال در حوزه علمیه قم ۲ – خارج کردن دروس اصول حوزه از مدارس تحت برنامه و مؤسسات؛ ۳- احیاء فضایل اخلاقی در حوزه مانند قناعت و مناعت طبع.