شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
قرآن کریم در تمامی خطاب‌های خود از جمله آیات الاحکام، عقل و فطرت انسان‌ها را مورد خطاب قرار داده و به تعبیر دیگر موضوع فقه قرآنی خود انسان است نه فرهنک و مردمان یک زمان و منطقه خاص، احکام قرآنی برای تأمین نیازهای همیشگی وهمگون بشریت آمده و حتی در آیاتی که سبب نزول داشته مانند آیات تحریم، ظهار یا ممنوعیت تبنی (فرزند خواندگی)، موارد پیش آمده را بعنوان نمونه و بهانه قرار داده تا احکام خود را که به منظور پاسخگویی به نیازهای همیشگی بشریت مانند: حفظ نظام خانواده و حراست از رابطه نسبی ارائه نموده است.
به گزارش شبکه اجتهاد، نشست علمی «بررسی و نقد دیدگاه مستشرقان درباره تاریخ‌مندی آیات الاحکام» با سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر طاهر غرباوی، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه، به صورت مجازی از سوی دانشکده علوم و معارف قرآن دانشگاه ادیان و مذاهب، با همکاری دانشکده علوم اسلامی دانشگاه امام کاظم (ع) عراق برگزار شد.
دکتر طاهر غرباوی، در این نشست با اشاره به اینکه پندار مغرضانه‌ی تاریخ‌مندی فقه قرآنی، از دیر باز توسط نا آشنایان به حقیقت وحی و قدسیت و الهی بودن قرآن کریم و در رأس آنها مستشرقان مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است، افزود: امروزه این شبهه با هدف خدشه زدن به جایگاه و مرجعیت قرآن کریم و جاودانگی احکام آن، در بین جوانان و قشر تحصیل‌کرده هر چندگاهی القاء می‌شود. در این نشست، اضافه شد، ابتداء می‌بایست به سه کلید واژه عنوان نشست اشاره شده سپس به بررسی شبهه و در مرحله بعد به نقد آن پرداخته شود که گزارش آن را می‌خوانید؛
مستشرقان
به گروهی از پژوهشگران و اندیشمندان غربی که بیشتر آنها از غیر مسلمانان می‌باشند گفته می‌شود که فرهنگ و اندیشه و عقاید مشرق زمین را هدف قرار داده و معمولا دین مبین اسلام بالاخص دو مصدر اصلی آن یعنی قرآن و سنت را مورد مطالعه و بررسی قررا داده اند. آنان غالبا با سوء نیت و به قصد دشمنی با اسلام به این کار پرداخته اند.
گروهی از پژوهشگران مشرق زمین و حتی برخی مسلمانان به ظاهر مسلمان با لباس روشنفکری و در واقع غرب گرایی به مستشرقان بالتبع ملحق می‌شوند.
تاریخ‌مندی
منظور مستشرقان از تاریخ‌مندی قرآن کریم این است که: قرآن تحت تأثیر شرایط و واقعیات تاریخی فرهنگی و تاریخی عصر پیدایش خود قرار گرفته و به یک متن تاریخی مبدل شده است و نمی‌تواند برای همه زمان‌ها و دوران‌ها باشد. آنان در پی آن هستند که القاء کنند که قرآن نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای فرهنگی وعملی این زمان باشد.
آیات الأحکام
به بخشی از آیات قرآن کریم اطلاق می‌شود که بیان کننده وظایف عملی بندگان در ابواب احکام تکلیفی و وضعی است و تشکیل دهنده فقه قرآنی هستند؛ و در تعداد آیات الاحکام در قرآن دیدگاه‌های متعددی بیان شده است که مشهورترین آنها پانصد آیه می‌باشد.
بیان شبهه
مستشرقان می‌پندارند که: قرآن تحت تأثیر فرهنگ زمانه خود قرار گرفته و به معالجه مشکلات اجتماعی آن مرحله پرداخته است و قابل استفاده برای دوران‌های بعدی نمی‌باشد. برخی از این مستشرقین الهی بودن قرآن را منکر شده و آن را زاییده اندیشه محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله می‌دانند. عده دیگری که این خباثت را بیان ننموده بر فرض وحیانی بودن قرآن آن را قابل استفاده برای دوران بعد از نزول آن نمی‌دانند.
در آغاز باید متذکر شد که این اندیشه یکی از بازتاب‌های فرهنگ هرمونتیکی است که زیرساخت آن برای کتب عهدین قدیم و جدید می‌باشد و تناسب تفصیلی با قرآن و فرهنگ آن ندارد. در مقوله هرمونتیکی برای رسیدن به معنای متن و پی بردن به فهم حقیقی می‌بایست غیر از دستور زبان متن به ذهن گوینده و فرهنگ و فضای فکری او و همچنین مخاطب رسید و بدون محوریت قرار دادن شرایط زمانه تدوین متن، فهم آن ناقص خواهد بود.
نقد شبهه
رد شبهه تاریخ‌مندی فقه قرآنی از جهات متعدد قابل بیان است که به فهرست مهم ترین آنها اشاره می‌شود:
۱- قرآن کریم در تمامی خطاب‌های خود از جمله آیات الاحکام، عقل و فطرت انسان‌ها را مورد خطاب قرار داده و به تعبیر دیگر موضوع فقه قرآنی خود انسان است نه فرهنک و مردمان یک زمان و منطقه خاص، احکام قرآنی برای تأمین نیازهای همیشگی وهمگون بشریت آمده و حتی در آیاتی که سبب نزول داشته مانند آیات تحریم، ظهار یا ممنوعیت تبنی (فرزند خواندگی) و مانند آن، موارد پیش آمده را بعنوان نمونه و بهانه قرار داده تا احکام خود را که به منظور پاسخگویی به نیازهای همیشگی بشریت مانند: حفظ نظام خانواده و حراست از رابطه نسبی و امثال ذلک ارائه نموده است.
۲- ابعاد و وجوه متعدد اعجاز قرآنی از جمله اعجاز تشریعی آن، گواه بر این است که این کتاب الهی زنده، با طراوت و همیشگی است و همانطور که در روایات آمده است: إن القرآن حی لم یمت، وإنه یجری کما یجری اللیل والنهار، وکما یجری الشمس والقمر، ویجری على آخرنا کما یجری على أولنا.
۳- قرآن کریم و شریعت اسلام، کتاب آسمانی و دین الهی خاتم است و بعد از آن وحی و کتاب آسمانی نخواهد آمد. اگر پندار تاریخ‌مندی را بر این کتاب آسمانی کسی پیاده نماید و آن را از خاصیت جاودانگی بیندازد، نتیجه آن بریده شدن حجیت الهی و توقف لطف و امداد ربانی خواهد بود.
۴- شبهه مطرح شده در تاریخ‌مندی آیات الاحکام، در احکام مربوط به معاملات و احوال شخصیه مطرح می‌شود و کمتر ناظر به آیات عبادات می‌باشد و آیات الاحکام معاملات بیان کننده کلیات و ضوابط دائمی و ماندگار است که شبهه تاریخ‌مندی بر آنها قابل انطباق نمی‌باشد.
علاوه بر این مفسرین و اندیشمندان مسلمان به تک تک این شبهات در موارد مورد ادعا مانند: احکام ارث، شهادت (گواه بودن) زن، حجاب و امثال ذلک پاسخ داده‌اند.
