شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم می‌گوید: تحقق اخلاق، حکمت و فقه حکومتی در گرو تکامل روش تحقیق است اما تفقه کنونی ما ظرفیت پاسخگویی به حکمت‌های مضاف را ندارد.
به گزارش شبکه اجتهاد، همواره یکی از کلیدی‌ترین مباحث در فرآیند تولید علم، مبحث «متدولوژی و روش‌مندی علوم» است. روش‌شناسی در مفهوم مطلق خود به روش‌هایی گفته می‌شود که برای رسیدن به شناخت علمی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بزرگان گذشته ما تولید نرم‌افزار حکومتی را ضرورت نمی‌دانستند
استاد سید محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم انسانی قم درباره روش تحقیق علم می‌گوید: «اندیشه استوارِ استاد سید منیرالدین حسینی، بنیان‌گذار مکتب فلسفه شدن و فرهنگستان علوم انسانی قم این بود که در حوزه‌های علمیه نیازمند سه رکن حکمت حکومتی، فقه حکومتی و اخلاق حکومتی هستیم. اگر چه معارف ما در حوزه فردی و نظری که عهده‌دار بازسازی اعتقادات و نگاه فردی انسان به جهان است، موفق است، ولی از آنجا که تاریخ به این منزلت از قرب به ظهور نرسیده بود، بزرگان گذشته ما ضرورت و چگونگی تولید نرم‌افزارهای حکومتی نبوده است».
تکامل معرفت دینی و فرهنگ اسلامی نیازمند تکامل روش است
میرباقری می‌افزاید: «پی‌ریزی این سه رکن و ارتقاء نظام فکری شیعی، محتاج به تکامل روشی است که به وسیله آن تجزیه و تحلیل می‌کنیم، البته روشی که بر پایه تعبد و قاعده‌مندی و تفاهم باشد؛ نه بر پایه تاویلات حسی و روش‌هایی مثل دینامیسم قرآن، هرمنوتیک و… که عینیت را اصل قرار دهند و دین را بر آن پایه، تفسیر و تحریف کنند. به عبارت دیگر، توسعه و تکامل معرفت دینی و فرهنگ اسلامی محتاج به تکامل روش بر پایه تعبد، قاعده‌مندی و تفاهم اجتماعی است که مبنای علم اصول در حوزه‌ها، همین است»
تحقق اخلاق و حکمت و فقه حکومتی در گرو تکامل روش است
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم می‌گوید: «سپس باید این روشِ تکامل یافته در اختیار محققان قرار گیرد تا به وسیله آن، در حوزه اخلاق حکومتی، حکمت حکومتی و فقه حکومتی (فقه کلان و فقه توسعه نه صرفا فقه خُرد) به تحقیق بپردازند. همچنین باید علوم کاربردی جدیدی را سامان داد که به گونه دیگری مناسبات عالم را تفسیر کند؛ هم کارآمدی داشته باشد و هم پیش‌فرض‌ها و نتایج آن هماهنگ با دین باشد. در محدود اجرا نیز روش برنامه‌ریزی اجتماعی نباید برخاسته از فلسفه‌های حسی و تجربی باشد».
از حضور دین در حوزه دانش عقب‌نشینی کردیم
وی می‌افزید: «گاهی ما در دفاع از دین، کوتاهی کرده‌ایم و گفته‌ایم که دین در حوزه «هست»ها و دانش‌ها دخالت نمی‌کند و دانش، اسلامی و غیراسلامی ندارد، از حضور دین در حوزه دانش عقب‌نشینی کردیم، نگفتیم که دین، عقل و حس را هدایت می‌کند. ولی غربی‌ها گفتند اگر شما به دانش‌های ما معتقد باشید، دانش ما ارزش‌های خاص خود را می‌آورد ارزش‌های دینی شما سنتی، غیر قابل تحقّق و کهنه است، جسارت نباشد؛ ابوموسی اشعری از روی نفاق، امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را عزل و معاویه را نصب کرد؛ ما از روی غفلت و کم‌توجهی، دین را از حوزه دانش‌ها حذف کردیم و طرفداران علوم سکولار غربی و شرقی از کرسی دانش خودشان ارزش‌های سکولاریته را نصب کرده و گفتند این دانش سکولار، ارزش‌های سکولار را می‌طلبد».
میرباقری می‌گوید: «تفقه دینی باید حکمت‌ساز باشد. تفقه دینی باید تکامل پیدا کند و حکمت حکومتی و حکمت‌های مضاف به علوم را پوشش دهد و استنباط کند».
تفقه کنونی ظرفیت پاسخگویی به حکمت‌های مضاف را ندارد
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم می‌گوید: «اگر بخواهیم حاکمیت دین واقع شود، باید فلسفه روش تحقیقِ ما در حوزه تفقه دینی، امکان تفقه در مقیاس پاسخگویی به مسائل حکمت‌های مضاف در حوزه علوم را به ما بدهد. الان تفقه ما ظرفیت پاسخگویی به مسائل حکمت‌های مضاف را ندارد. اینکه زود سراغ عقل می‌رویم و از عقل پاسخ می‌خواهیم، به‌خاطر این است که ظرفیت تفقه دینی ما امکان پاسخ گویی به این مسائل را ندارد؛ خود ما هم باور کرده‌ایم که دین‌مان حداقلی است».
علم دینی بر اساس حکمت‌های مضاف تولید می‌شود نه فلسفه‌های مضاف
میرباقری می‌افزاید: «اگر می‌خواهیم علم دینی را از طریق فلسفه‌های مضاف درست کنیم، حکمت‌های مضاف باید از متن دین استنباط بشود، نه از فلسفه و این می‌طلبد که تفقه دینی تکامل پیدا کرده باشد، به طوری که حکمت حکومتی و همچنین اخلاق حکومتی و فقه حکومتی از دل آن استنباط شود.»
وی می‌گوید: «تفقه دینی، حکمت‌ساز است. حجیت حکمت هم در پایان به همین استناد بر می‌گردد. اینکه ابن‌سینا از برهان نظرِ خودش در بحث معاد جسمانی رفع‌ید می‌کند، از این جهت است که حجیت تفکر خودش را به ایمانش می‌داند، منتها آن را ذکر نکرده است. این که تفکرِ فیلسوفانه نیست! ما هم می‌گوییم که مقننش کنید. صدرالمتألهین عمده معارفش را مستند به نقل می‌کند، منتها رنگ عقلی می‌دهد. حرف ما هم همین است می‌گوییم عقل باید در خدمت هماهنگ‌سازی محصولات خودش مبتنی بر دین باشد.»
منبع: خبرگزاری آنا
