تحلیل فقهی – حقوقی مبادله ارزهای قابل استخراج در اقتصاد اسلامی

فصلنامه «اقتصاد اسلامی» در جدیدترین شماره خود مقاله‌ای با عنوان «تحلیل فقهی – حقوقی مبادله ارزهای قابل استخراج در اقتصاد اسلامی» به قلم حسین عیوضلو، محسن رضایی‌صدرآبادی و جواد نوری منتشر کرده است.

شبکه اجتهاد: یکی از موضوعاتی که با گسترش فناوری‌های فضای مجازی و بین‌المللی در راستای جهانی‌شدن مورد توجه قرار گرفته، پدیده ارز‌ مجازی و سازوکارهای مرتبط با آن است. این پدیده نشئت گرفته از رشد فناوری به ‌نام بلاکچین و استفاده آن در فضای مجازی است. در این راستا با توجه به اهمیت مسائل شرعی و گسترش تهدیدها و فرصت‌های پدیده‌های فضای مجازی و لزوم تعیین موضع مناسب در خصوص مبادله و معامله با این ارزها، به نظر می‌رسد مسئله شناخت دقیق ارزهای مجازی و تحلیل انواع آنها امری مهم و ضروری است.

در این تحقیق سعی شده است؛ اولاً با استفاده از روش‌های تاریخی، بنیادی و توصیفی ابعاد فنی، اقتصادی ارزهای مجازی تبیین شود، سپس بر اساس روش‌های معتبر فقهی اعم از فقه معاملات و فقه نظام مبتنی بر چارچوب اقتصاد اسلامی، حکم مبادله با ارزهای مجازیِ قابل استخراج (مانند بیت‌کوین) مورد تحلیل قرار گیرد.

نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اولاً انواع ارزهای مجازی با یکدیگر تفاوت ماهوی و حکمی دارند و ثانیاً ارزش ارز مجازی قابل استخراج خلق شده (مانند بیت‌کوین)، بر فرض وجود مالیت عرفی، از حیث عقلایی و شرعی قابل تعیین نیست؛ ثالثاً با گذشت زمان، تمرکز در استخراج و در نتیجه تمرکز ثروت در این مکانیزم خواهد شد که مخالف عدالت توزیعی ثروت خواهد بود.

در بخشی از این مقاله آمده است: در ذیل نظام اقتصادی یکی از موضوعات مهم که با گسترش فناوری و اجتماعات مجازی، تجارت الکترونیک و دادوستدهای بین‌المللی در راستای جهانی شدن و ایجاد نظم نوین جهانی مورد توجه است، پدیده «ارز مجازی» و سازوکارهای مرتبط با آن است. این پدیده نشئت گرفته از رشد فناوری‌ به نام «بلاکچین» و استفاده آن در فضای مجازی است. از بعد اقتصادی نیز لازمه تجارت و دادوستد در دنیای مجازی، امکان تراکنش‌های مالی در سطح بین‌المللی بوده که پول مجازی برای رفع این نیاز به عنوان ابزار مبادلات در عرصه مجازی مورد استفاده فعالان قرار گرفته است و روزبه روز رشد و گسترش پیدا کرده است.

همچنین می‌خوانیم: با توجه به اهمیت مسائل شرعی و احکام اسلامی در ذیل نظام جمهوری اسلامی و همچنین گسترش تهدیدها و فرصت‌های پدیده‌های فضای مجازی در عصر حاضر و لزوم تعیین موضع مناسب در خصوص مبادله و معامله با این ارزها، به نظر می‌‌رسد شناخت دقیق ارزهای مجازی و تطبیق آنها بر مسائل فقهی و شرعی ذیل اقتصاد اسلامی امری مهم و ضروری است؛ لذا در این تحقیق سعی شده است صحت یا عدم صحت خرید و فروش و به طورکلی مبادله با ارزهای مجازیِ قابل استخراج «مانند بیت‌کوین»، بررسی‌ می‌شود.

در بخش نتیجه‌گیری این مقاله آمده است: بررسی‌های حاصله از مقاله پیش‌رو نشان می‌‌دهد که مبادله با این ارزها اولاً به دلیل نقض عدالت توزیعی در ثروت به علت مکانیزم خلق پول در پروتکل اثبات کار از حیث فقه حکومتی و ثانیاً ابهام در ماهیت این ارزها که به عنوان یکی از عوضین قرار می‌‌گیرند از حیث فقه المعاملات، باطل است. الزم به ذکر است که حکم بطلان مخصوص رمز ارزهایی است که مانند بیت‌کوین با مکانیزم اثبات کار قابل استخراج هستند و انواع دیگر رمز ارزها را شامل‌ نمی‌شود و مطالعات مجزای فقهی اقتصادی برای تحلیل شرعیت آنها الزم است.

بنابر گزارش ایکنا از پورتال بانکداری اسلامی، علاقمندان می‌توانند این مقاله را از این نشانی دریافت کنند.