شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
تجویزهای غیرموثق و غیرعلمی (مانند تجویز دارو و درمان، به استناد روایاتی که به لحاظ سند و دلالت مخدوش است، یا به اتکای نظرات عامیانه و غیرعالمانه) در صورت ایجاد خسارت و ایجاب ضرر موجب ضَمان است؛ و اگر باعث تحمیل هزینه بر افراد شود، تجویز کننده مدیون است؛ و هرگاه چنین دستورها و معالجاتی منجر به نقص عضو بیمار گردد حسب مورد و شروط، مستلزم دیه یا قصاص خواهد بود، اگر فردی بر اثر چنین تجویزی فوت کند موجب دیه بر تجویز کننده است، و در صورتی که خطر فوت بر اثر تجویز و معالجه‌ی غیرمجاز، عقلاً و عرفاً قابل پیش بینی بوده، و تجویز کننده عالماً و عامداً اقدام به تجویز کرده باشد، و استناد حادثه به فعل او احراز شود، در حکم قتل عمد خواهد بود.
به گزارش شبکه اجتهاد، به دنبال شیوع کروناویروس در کشور و حوادث مربوط به آن، پیامی از سوی استاد علی اکبر رشاد صادرشد. در بخشی از این پیام مهم آمده است: علمای اعلام و فضلای کرام بطور جدی به پاسخ‌گویی به شبهاتی که کج اندیشان و بدخواهان القا می‌کنند اقدام نمایند.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قسمت دیگر این پیام تاکید کرده است که: تشخیص کارشناسان صالح بی غرض مانند فتوای فقیهان صاحب صلاحیت، لازم الاتباع است؛ این مدرس خارج فقه و اصول تصریح کرده است: اگر فردی بر اثر تجویز غیر موثق و غیرعلمی فوت کند، در صورتی که خطر فوت بر اثر تجویز غیرمجاز، عقلاً و عرفاً قابل پیش بینی باشد، و تجویز کننده عالماً و متعمّداً اقدام به چنین کاری کرده باشد، و استناد حادثه به فعل او احراز شود، در حکم قتل عمد خواهد بود.
متن کامل بیانیه در ۹ بند به شرح زیر است:
بسم الله الرّحمن الرّحیم
اللهمّ یا نور یا برهان، یا مبین یا منیر، یاربِّ اکفنا الشرور و آفاتِ الدهور، و اسئلُکَ النَّجاح یومَ یُنفخ فی الصّور.
در این ایام بلا و ابتلا، که مسؤولان کشور و هم میهنان عزیز، در شرائط فوق العاده‌ای به سر می‌برند، لازم می‌بینم، از باب وظیفه، نکاتی چند را معروض دارم:
۱ـ به متولّیان دستگاه بهداشت و درمان کشور، پزشکان و پرستاران متعهد و با شرف میهن، و دیگر مدافعان سلامت و امنیت جسم و جان ملت، که جان عزیز خویش برکف نهاده، در این لحظه‌های خطیر، به دل خطر زده‌‌اند، و سر از پا نشناخته، سرگرم جهادی جانانه با دشمن سلامت بشرند، و همچنین به مدیران و عوامل خدوم رسانه‌ی ملی که آگاهی و اطمینان را به آحاد مردم ارزانی می‌دارند، از عمق جان و صمیم دل خسته‌نباشید و دست مریزاد عرض می‌کنم.
بنده‌ی کمترین طلبه، از سوی ارکان حوزه‌های علمیه‌ی پایتخت جمهوری اسلامی، بر بازوان خدمت و ایثار یکان یکان این خادمان ایثارگر، فروتنانه بوسه می‌زنم.
۲ـ عزیزان من بدانید و می‌دانید که طبق «قاعده‌ی طلائی قرآنی» (یک مساوی است با بی‌نهایت)، قتل یک انسان، گویی قتل همه‌ی انسانهاست و احیای یک انسان، گویی برابر است با احیای همه‌ی انسانها: «… مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَیْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِی الْأَرْضِ فَکَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِیعًا وَمَنْ أَحْیَاهَا فَکَأَنَّمَا أَحْیَا النَّاسَ جَمِیعًا …» (سوره‌ی مائده، آیه‌ی۳۲): خدمات شما در محضر الاهی و از منظر شریعت مترقی اسلام، از ارزش بی نهایتی برخوردار است، و این جهاد عظیم شما مایه‌ی سربلندی اسلام، انقلاب، ایران، و جمهوری اسلامی در منظر جهانیان خواهد گشت.
۳ـ در این روزگارِ ناگوار، که گوهر جان بشر (این گران‌بهاترین امانت الاهی) در معرض تهدید جدی است، از زنان و مردان خیّر و خدوم کشور بویژه پایتخت، تقاضا می‌کنم: به حکم «… وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى … » (سوره‌ی مائده: آیه‌ی۲)، مانند همیشه و همه‌ی حوادث و تهدیدات، کمر همت بالا بزنند و به هر نحو ممکن به مدد افراد مبتلا و یاری جهادگران سنگر سلامت بشتابند.
۴ـ از علمای اعلام و فضلای کرام و طلاب عزیز، که همواره و در همه‌ی وقایع مولمه در کنار اقشار ملت بوده‌اند و اکنون نیز با مراجعات مکرر، آمادگی خویش را برای هرگونه خدمت‌رسانی اعلام می‌دارند، تقاضا می‌کنم: به حکم «قاعده إرشاد»، مجدانه و مجاهدانه به توجیه آحاد ملت نسبت به وظائف کنونی آنان و خاصه از جهت التزام به دستورها و هشدارهای بهداشتی صادر شده از سوی مبادی امور، و نیز پاسخ‌گویی به شبهاتی که کج اندیشان و بدخواهان اسلام، تشیع، انقلاب و ایران القا می‌کنند اقدام فرمایند. با توجه به فرصت‌ها و تهدیدهای پیچیده و پردامنه‌ی فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، امروز مسؤولیت مدافعان حریم ایمان مردم، و مرزبانان شریعت الاهی و انقلاب اسلامی صدچندان شده است.
۵ـ مردم فهیم و مؤمن میهن عزیز، رعایت دقت را در جهت رعایت بهداشت و سلامت خود و دیگران اعمال فرمایند. به حکم فرمان قرآنی: «لاتُلقُوا اَنفُسَکُم اِلی التَهلُکه»، و به مقتضای قاعده‌ی «وجوب دفع ضرر محتمل»، بطور جدی نسبت به رعایت توصیه‌های مبادی امور اهتمام کنند. عدم رعایت توصیه و تجویز کارشناسان معصیت است. تشخیص کارشناسان صالح بی غرض مانند فتوای فقیهان صاحب صلاحیت لازم الاتباع است؛ مبانی و ادلّه‌ی فطری، عقلی و عقلایی که وجوب تقلید از مجتهد را به عنوان متخصص در احکام شرع واجب شرعی می‌کند، عمدتا همان مبانی، التزام به نظر متخصصان و کارشناسان امور مربوط را لازم الاتباع و واجب می‌دارد.
۶ـ تجویزهای غیرموثق و غیرعلمی (مانند تجویز دارو و درمان، به استناد روایاتی که به لحاظ سند و دلالت مخدوش است، یا به اتکای نظرات عامیانه و غیرعالمانه) در صورت ایجاد خسارت و ایجاب ضرر موجب ضَمان است؛ و اگر باعث تحمیل هزینه بر افراد شود، تجویز کننده مدیون است؛ و هرگاه چنین دستورها و معالجاتی منجر به نقص عضو بیمار گردد حسب مورد و شروط، مستلزم دیه یا قصاص خواهد بود، اگر فردی بر اثر چنین تجویزی فوت کند موجب دیه بر تجویز کننده است، و در صورتی که خطر فوت بر اثر تجویز و معالجه‌ی غیرمجاز، عقلاً و عرفاً قابل پیش بینی بوده، و تجویز کننده عالماً و عامداً اقدام به تجویز کرده باشد، و استناد حادثه به فعل او احراز شود، در حکم قتل عمد خواهد بود.
۷ـ احتکار دارو و لوازم حیاتی مورد نیاز بهداشت و درمان مردم، و نیز گرانفروشی فاحش کالاها و مایحتاج عمومی در این شرائط عسرت، خاصه اقلام مربوط به مقابله با بلای ویروس کرونا خلاف شرع است. مالکیت امری اعتباری است، و حکومت می‌تواند طبق موازین قانونی و شرعی با محتکران و گرانفروشان برخورد کند. از این رو: ضمن سپاسگزاری از اقدامات صورت گرفته از سوی نهادهای مربوط در این زمینه، نظارت و برخورد قاطع‌تر با این عناصر بی‌رحم و سودجو مورد انتظار است. کما این که: بر همه‌ی متخصصان واجد شرائط، اهتمام به معاینه و معالجه‌ی افراد مبتلا، واجب کفایی است، بلکه در صورت نبود «مَن به الکفایه»، بر همه‌ی افراد دارای صلاحیت واجب عینی است، لهذا تعطیل مطب و استنکاف از ارائه‌ی خدمات بهداشتی و درمانی، خلاف است و در حکم تقصیر در دفاع از جان مردم بی‌دفاع خواهدبود.
۸ـ در این احوال و ایام، گاه گفتارها و رفتارهای ناسفته و نسنجیده‌ای از سوی برخی افراد خامسر و خامسرا، به نام دین و شریعت (و متاسفانه گاه با ظاهر و زیّ دینی) و احیانا به عنوان طب سنتی و اسلامی نسبت به امور بهداشتی و درمانی و مسائل علمی و امور بدیهی عقلی صادر می‌شود، که بهانه به دست معاندان می‌دهد، سخنانی که مایه‌ی خدشه بر عقائد دینی، وهن مذهب اهل بیت (سلام الله علیهم) و هتک حرمت حوزه و روحانیت می‌شود. این‌جانب: اولا از این کسان ناصحانه تقاضا می‌کنم از چنین رفتارهای خسارتبار دست بردارند، و ثانیاً از میادی امور از جمله دستگاه قضا به عنوان مدعی العموم (المدعی العام) و مسؤول صیانت از حدود الاهی و حفاظت از حقوق مردم استدعا می‌کنم: به حکم شرع و قانون، با این افراد و عناصر جاهل و جاه طلب برخورد کنند. این افراد با مواضع و مطالب ضدعلمی و خلاف بدیهی خود، به دوگانه‌سازیهای کاذب، از جمله تقابل علم و دین دامن می‌زنند که جفای آشکار در حق هر دو عنصر مقدس و الاهی است. اسلام، تواما دین فطرت، وحی، عقل و علم است، و به مقتضای «قاعده‌ی ملازمه» حکم شرع حکم عقل است و حکم عقل حکم شرع است.
۹ـ قداست اماکن متبرک و مشاهد مشرف که الحق دارالشفایند، و نیز ارزش مناسک عبادی جمعی که حقاً مایه‌ی اطمینان و انسجام جامعه‌ی مؤمنین است، منافات با التزام به توصیه‌های علمی متخصصان ندارد؛ و اگر مقتضای مصالح عامه، محدود ساختن موقت برخی مراسم و مناسک باشد، باید متولیان اماکن و مشاهد همراهی لازم را مبادی امور بفرمایند، و الا مایه‌ی بدگویی بدخواهان و بدبینی بدفهمان خواهد شد. فخر الفقهاء و خاتم العرفاء، حضرت امام خمینی (سلام الله و رضوانه علیه) حسب مصلحت، سه سال، مؤمنین مستطیع را از سفر حج تمتع و انجام مناسک واجب، و حضور در سرزمین وحی و عبادت در جوار کعبه و مسجد النبی و زیارت حرم نبوی و ائمه‌ی بقیع (صلوات الله علیهم اجمعین)، منع فرمودند، مقتضای آن ظرف اجتماعی و سیاسی همان بود، اکنون نیز شرائط مقتضی برخی محدودیت‌هاست. توسل و شفا جستن از ساحت حضرات اهل بیت (سلام الله علیهم) مستلزم مباشرت و تماس جسمی با مشاهد مشرفه نیست. تاکیدات و توصیه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی و سایر مراجع عظام (ادام الله ظلهم) که رای و رهنمودشان حجت است، التزام به تدابیر و توصیه‌های مسؤولان و متخصصان را به نحو مضاعف الزامی می‌سازد و باید مراعات شود. ۱۰ـ واپسین سخن آنکه: علل و عوامل مادی و محسوس، و علل و عوامل معنوی و ماوارئی، هر کدام قواعد و آثار خویش را دارند. بإذن الله آتش ابراهیم علیه السلام را نسوزاند و گلخن به گلشن بدل شد، اما در خانه‌ی عصمت الله الکبری (سلام الله علیها) و خیام سیدالشهداء (علیه السلام) را سوخت؛ کارد گلوی اسماعیل را نبرید اما خنجر حنجره‌ی حضرت سیدالشهداء (علیه السلام) برید؛ حضرات معصومین (س) جملگی یا به تیغ یا زهر کین به شهادت رسیدند، که حضرت صادق (ع) فرمود: «ما مِنّا الا مَقتُولٌ شَهیدٌ»: هر آنکه کشته نشد از قبیله‌ی ما نیست.
اگر معتقدیم که: «هو الشّافی» و قطعا چنین است، حضرت باری را منحصرا مبدا شفای ماورایی و غیبی نمی‌دانیم، بلکه مبدا نظام علی معلولی حاکم بر عالم مادی و عادی نیز اوست، ما ثنوی مسلک نیستیم، به اعتقاد ما مسلمانان این دو فرایند، دو بخش که یک نظام واحد را تشکیل می‌دهند، و میان آنها تعارض یا تزاحمی وجود ندارد، بلکه هر دو بخش تحت ربوبیت و تدبیر حق متعال است، از این رو با لحاظ شرائط و تناسب، باید مطابق قواعد هر یک از این دو فرایند از اسباب و عوامل آنها بهره بگیریم.
با توجه به نکاتی که معروض افتاد: علاوه بر مواجهه‌ی مادی و عادی با بلیه و بیماری کزوناویروس، از توکّل و تضرّع به ساحت الاهی غفلت نکنیم، که: «الَّذینَ آمَنُوا وَ تَطمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکرِ اللَّهِ أَلا بِذِکرِ اللَّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ» (سوره‌ی رعد، آیه‌ی ۲۸) » و همچنین بر توسل به ساحت اولیاء الاهی و حضرات معصوم (سلام الله علیهم) مداومت کنیم، که: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسیلَهَ وَ جاهِدُوا فی سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » (سوره‌ی مائده، آیه‌ی ۳۵) و چنان که بزرگان هم توصیه فرموده‌اند: تلاوت سوره‌های نور و یاسین، زیارت عاشورا، و نیز ادعیه‌ی ماثوره، از جمله دعای پرمضمون و دل‌نشین «یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ » با توجه و حضور قلب مورد تاکید است.
علی اکبر رشاد/ ۱۲/ ۱۲/ ۱۳۹۸ مطابق ششم رجب ۱۴۴۱
