شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مشکلی که ما در رویکرد فقهی داریم این است که تفکر اخباری‌گری و سلفی مسلکی هم در رویکرد سیاسی به دین مشکل دارد و هم در انطباق سازی گزاره‌های دینی بر مصادیق عصری دچار جمود است. آنها قضایای شرطیه را به قضایای حقیقیه محض تبدیل می‌کنند و معتقد به فهم اجتهاد عقلی نیستند تا خطوط کلی «حزب الله» و فروعات آن را که درآیات به تناسب شرایط تاریخی نازل شده است، بر جریان‌های جزئی و تشکل‌ها و گرو‌های سیاسی معاصر تطبیق بدهند.
به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محسن مهاجرنیا، استاد و پژوهشگر علوم سیاسی در پانزدهمین نشست کرسی‌های آزاد‌اندیشی مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم که با موضوع «آینده احزاب و تشکل‌های سیاسی در نظام ولایی» در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، با بیان اینکه کارکرد حزب در غرب، تنها به رقابت در قدرت بازمی‌گردد، اظهار کرد: کارکرد حزب اسلامی بر اساس دو معیار ایمان و عمل صالح، در تمام عرصه‌های اجتماعی می‌تواند حضور فعال داشته باشد.
وی در ادامه مباحث گذشته افزود: معمولاً، وقتی قرآن وارد بحثی می‌شود، در ابتدا، آن را به‌صورت قضیه‌ای حقیقی، کلی و انتزاعی بیان می‌کند؛ مثلاً خداوند در ابتدا به‌صورت کلی فرموده است: «آمنوا»، «عملوا الصالحات» و «حزب الله»؛ اما به‌مرور زمان و در مدت ۲۳ سال، بر مصادیق جزئی و موردی تطبیق داده شده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه قرآن بر اساس همین منطق، در سورۀ مؤمنون بسیاری از ویژگی‌ها و مصادیق حزب‌الله و حزب طاغوت را بیان کرده است. حزب مؤمنون را در مقابل حزب کافران و جریان «ملأ» قرار داده است. سامان یابی حزب‌الله در قالب «امت» با کارکرد «هویت بخشی» به جامعه اسلامی، «اصلاح گری»، «دعوت به فضایل و ارزش‌های دینی و اجتماعی»، «امر به معروف و نهی از منکر»، «تثبیت وفاداری به اطاعت از خدا و رسول» در همین راستا است.
این پژوهشگر مسائل سیاسی گفت: نمونه این فرآیند تحقق بخشی به قضایای کلی در قرآن را در خصوص «جهاد» می‌توان ملاحظه کرد. پیامبراسلام (ص)، در مقابل کفار ابتدا با «قولوا لا اله الا الله تفلحوا» شروع کرد. بعد از مدت‌ها، راهبرد مرزبندی و جبهه گیری با آنها درسورۀ کافرون، مطرح شد، وقتی به مدینه هجرت کرد و شیطنت‌های قریش در جریان جنگ بدر آشکار شد اجازه جهاد صادر شد و به مروز زمان «جاهدا الکفار»، «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ» و «قاتلوا ائمه الکفر»، «وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا» اگر کفار تقاضای صلح کردند، تو هم صلح کن، اینها به تناسب شرایط روز نازل شد.
وی افزود: همۀ اینها نشان می‌دهد که روند طبیعی قرآن این‌گونه بوده که در اصل پیام به صورت خطاب کلی شروع می‌کند به گونه‌‌ای که موضوع آن بدون تعیّن و تشخص مطلوب است و شامل همه مخاطبان در هر زمانی می‌شود اما در دوره هجرت به مدینه پیامبر (ص) برموارد جزئی تطبیق داده شده است و شرایط شأن نزول در نظر گرفته شده است اما باز موضوع آیه به نحو قضیه شرطیه است و منحصر در همان مورد نزول نیست.
مهاجرنیا بیان داشت: در هر زمانی که آن شرایط وجود داشته باشد بازآن آیات موردی حاکم بر آن است. در بحث تحزب هم بر اساس همین مبنا ابتدا در قالب کلی «انّ حزب الله هم الغالبون» و «إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمْ الْخَاسِرُونَ» فرموده است و به مرور زمان به تناسب شرایط زمان آیاتی نازل گردیده است که شاخصه‌ها، اهداف، کارکرد و ویژگی‌هایی برای هر کدام در قالب خطابات و قضایای شرطیه بیان شده است که وظیفه فقه سیاسی است تا امروز متناسب با نظام اسلامی و ضرورت‌های موجود دانش دینی، موضوع تحزب را اجتهادی استنباط کند و این کار هنوز در کشور صورت نگرفته است و ما در ایران حزب بومی داریم اما دانش حزب بومی نداریم.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: مشکلی که ما در رویکرد فقهی داریم این است که تفکر اخباری‌گری و سلفی مسلکی هم در رویکرد سیاسی به دین مشکل دارد و هم در انطباق سازی گزاره‌های دینی بر مصادیق عصری دچار جمود است. آنها قضایای شرطیه را به قضایای حقیقیه محض تبدیل می‌کنند و معتقد به فهم اجتهاد عقلی نیستند تا خطوط کلی «حزب الله» و فروعات آن را که درآیات به تناسب شرایط تاریخی نازل شده است، بر جریان‌های جزئی و تشکل‌ها و گرو‌های سیاسی معاصر تطبیق بدهند.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه بر اساس نظریه فقه سیاسی امام راحل (ره) در قانون اساسی اصل تحزب پذیرفته شده است و در طول چهل سال گذشته ما به جای اینکه رویکرد مبنایی قرآن و سنت را در قالب دانش سیاسی تحزب بازسازی کنیم با رویکرد تمسک به بنای عقلا، مبنای احزاب در دنیای غرب را به عنوان تجربه بشری دنبال کرده ایم به همین دلیل احزاب سیاسی قدرت محوری که به ایام رقابت انتخاباتی اختصاص دارند، در کشور شکل گرفته است. درحالی‌که حزب‌الله و جریان سیاسی ناشی از آن که قرآن معرفی کرده، همیشه زنده است و در همۀ عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی حضور دارد و منحصر به حضور در زمان انتخابات و معرفی نامزدها و لیست‌های انتخاباتی و ائتلافی نمی‌باشد.
مهاجرنیا در ادامه افزود: احزاب در کشور ما حضور فعالی در صحنه‌های اجتماعی ندارند. شما ببینید همین الان در بحران سیل که همه کشور و ملت، تحت تأثیر قرار گرفته است و آثار اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی فراوانی بر آینده کشور دارد، خبری ازحضور احزاب نیست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در مقابل جریان اپوزیسیون با طرح شبهاتی چگونه در صدد القاء ناکارآمدی نظام، اختلاف میان دولت و نیروهای نظامی، ایجاد دلهره و ناامیدی میان مردم، حضور فعالی در صحنه واقعی و مجازی دارد اما خبری از احزاب خودی در این شرایط مهم نیست به دلیل اینکه هنوز در مانیفست سیاسی احزاب ما نیامده است که باید بر پایه «ایمان» و «عمل صالح» و «دعوت به خیر» و «امربه معروف»، در همه عرصه‌های فراتر از انتخابات حضور پیدا کنند.
