تنظیم حکومتی دین و التزام مذهبی

در ادبیات علوم اجتماعی، سیاسی «تنظیم دین» مظهر و تجلی رابطه دین و دولت محسوب می‌شود. بدیهی است این رابطه با توجه به تجربیات تاریخی، سنت‌های حاکم، شرایط فرهنگی و مؤلفه‌های نظام سیاسی کشورهای مختلف، متفاوت است با وجود این اگر گفته شود که مناسبات یا روابط دین و دولت بر سه عامل تعیین کننده قانون اساسی، نوع رژیم حکومتی و ترکیب اجتماع مذهبی ابتنا دارد، سخن دلالت آمیزی بیان شده است. بنابراین به نظر می‌رسد مروری خلاصه‌وار بر مباحث نظری مربوط به مناسبات یا روابط میان دین و دولت به عنوان بستری مناسب برای مطالعه چگونگی تنظیم امور مذهبی توسط حکومت‌ها در کشورهای مختلف ضروری باشد.

به گزارش خبرنگار اجتهاد، کتاب «تنظیم حکومتی دین و التزام مذهبی» به قلم دکتر محمدرضا طالبان به همت پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی و توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج روانه بازار نشر شد.

این کتاب شامل شش فصل و ۲۲۴ صفحه می‌باشد که با موضوع علوم اجتماعی، سیاسی «تنظیم دین»، رابطه دین و دولت را مورد بررسی قرار‌ می‌دهد و در انتها منابع و مآخذ نیز به آن افزوده شده است.

پژوهش حاضر عمدتاً حول مسأله‌ای دیرپا شکل گرفت که از بدو تأسیس حکومت دینیِ جمهوری اسلامی در ایران مطرح شده بود و می‌توان آن را در قالب این پرسش منعکس نمود که جامعه‌پذیری رسمی مذهبی توسط حکومتِ پساانقلابی ایران در طول چند دهه اخیر چه تأثیری روی دینداری ایرانیان گذاشته است؟

در پاسخ به این پرسش، با رجوع به استدلال‌های ارائه شده توسط اندیشمندان ایرانی و بالاخص با ردیابی مسأله مذکور در ادبیات جامعه‌شناسی دین به دو جواب متضاد ذیل دو پارادایم یا دیدگاه نظری سکولاریزاسیون و اقتصاد/بازار دین رسیدیم. در این راستا، برخی اندیشمندان ایرانی و جامعه‌شناسان طرفدار رویکرد نظری اقتصاد/بازار دین با اقامه استدلال‌هایی پیش‌بینی نمودند که تأثیر مزبور لاجرم منفی است؛ یعنی، تلاش چند دهه‌ای حکومت دینیِ ایران برای جامعه‌پذیری مذهبی مردم و تنظیم مذهبی هرچه بیشتر جامعه خواه ‌ناخواه موجب کاهش التزام مذهبی ایرانیان شده است.

در مقابل، برخی اندیشمندان ایرانی به‌علاوه جامعه‌شناسان طرفدار رویکرد نظری سکولاریزاسیون این استدلال را مطرح نمودند که حکومت دینی با تغییر ساختارهای جامعه و تعبیه برخی نظام‌های پاداش‌دهی اجتماعی موجب ایجاد انگیزش، تسهیل و تقویت هرچه بیشتر دینداری شده که نتیجه منطقی‌اش از حیث پیش‌بینیِ تجربی عبارت از افزایش التزام مذهبی ایرانیان بوده است. تحقیق حاضر در مقام آزمون تجربی پیش‌بینی‌های مذکور در ایران تلاش نمود تا نشان دهد که نتایج یک مطالعه سیستماتیک علمى با اتخاذ «روش تطبیقیِ چندسطحی» تا چه حد برای مدّعاهای مزبور دلالت تأییدی یا ابطالی دارند.

یادآوری می‌شود، چاپ اول کتاب «تنظیم حکومتی دین و التزام مذهبی» نوشته محمدرضا طالبان در ۲۲۴ صفحه تدوین یافته و توسط مؤسسه چاپ و نشر عروج با قیمت ۱۲۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.

علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه اثر به فروشگاه مرکزی مؤسسه چاپ و نشر عروج: میدان انقلاب روبروی دانشگاه تهران بین ۱۲ فروردین و فخر رازی پاساژ ظروفچی مؤسسه چاپ و نشر عروج تلفن: ۰۲۱۶۶۴۰۴۸۷۳ یا فروشگاه شماره ۱: خیابان انقلاب چهارراه کالج پلاک ۸۸۶ تلفن: ۰۲۱۶۶۷۰۶۸۳۳ مراجعه نمایند.