شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: در شرایطی که جنگ‌های نوین دیگر محدود به درگیری‌های نظامی نیست و عرصه‌ای فراتر از آن یعنی جنگ شناختی و رسانه‌ای شکل گرفته، حفظ حقیقت و پاسداری از معرفت عمومی به چالشی جدی بدل شده است. جنگ شناختی که مبتنی بر تحریف اطلاعات و دست‌کاری ادراکات است، اکنون به یکی از ابزارهای اصلی دشمنان برای تضعیف انسجام ملی و سیاسی تبدیل شده است. در این میدان پیچیده، نیازمند رویکردی همه‌جانبه هستیم که هم از ظرفیت‌های فقه و الهیات برای تعیین حدود اخلاقی و حفظ صداقت بهره ببرد و هم سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی را برای مقابله با جنگ نرم تقویت کند. این یادداشت شفاهی در سه نکته کلیدی، ابعاد مختلف این چالش و ضرورت واکنش متناسب را بررسی می‌کند.
در باب جنگ موجودیت در رسانه و مسئولیت ما، سه نکته مطرح است. نکته اول، فجایع غزه و جنگ تحمیلی ۱۲روزه نشان داد که مجامع و سازمان‌های بین‌المللی ناکارآمدند. جنگی که توسط رژیم صهیونیستی، ایالات متحده و ناتو به کشور ما تحمیل شد، جنگی برای موجودیت بود.
آن‌ها می‌خواستند از طریق این جنگ، تومار وجودی جمهوری اسلامی ایران را درهم بپیچند. با یک حمله غافلگیرانه، وسیع، ضربتی و همه‌جانبه، در مرحله اول، قدرت دفاعی و فرماندهان عالی‌رتبه نظامی و شخصیت‌های سیاسی مهم کشور را حذف کنند و در مرحله دوم، با کودتا اقدام به پاک‌سازی نمایند. فقط خداوند می‌داند که چه فجایعی را می‌خواستند رقم بزنند.
اما با لطف خداوند و عنایات حضرت ولی‌عصر (ارواحنا فداه) و تدابیر مقام معظم رهبری، این قضیه بالعکس شد. در داخل، اتحاد و انسجام ملی تقویت شد و در خارج، این جنگ به جنگ موجودیت رژیم غاصب مبدل گردید. در چنین شرایطی، خداوند متعال چنین دستور می‌دهد که: «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَیَکُونَ الدِّینُ لِلَّهِ ۖ فَإِنِ انْتَهَوْا فَلَا عُدْوَانَ إِلَّا عَلَى الظَّالِمِینَ»: با کفاری که فتنه و آشوب علیه شما برمی‌انگیزند، بجنگید تا فتنه باقی نماند.
البته در انتهای آیه اشاره می‌فرماید که اگر آنان دست از جنگ کشیدند، شما نیز دست بردارید. باقی نماندن فتنه به یکی از دو صورت است: یک، به ریشه‌کن شدن فتنه؛ اگر کفری است، شرکی است، دیگر وجود نداشته باشد؛ یا به نابودی فتنه‌گران. این یعنی موجودیت. بنابراین آیه شریفه به جنگی از جنس جنگ‌های موجودیتی اشاره می‌کند. البته جنگ نظامی و سخت پایان پذیرفته است.
اما جنگ موجودیت در قالب و ابعاد دیگری، از جمله رسانه، تداوم پیدا کرده است.
نکته دوم، در دنیای امروز این مسئله از بدیهیات است که ابزار و محصولات مهم علمی، پیوست نظامی و امنیتی دارند. به موازات این نکته، رسانه نیز یک وسیله ارتباطی محض نیست.
رسانه در خدمت اهداف سیاسی، امنیتی و نظامی عمل می‌کند. یک، رسانه بی‌طرف وجود ندارد. دو، محتوا در بازار رسانه، متاع جنگ نرم است.
باید الهیات و فقه و شریعت با هدف اصلاح و تعیین حدود، ناقد محتوای رسانه بر مبنای واقع‌گرایی و صداقت باشد. چرا نباید آموزه‌های توحیدی و حدود الهی از ساحت شناخت و معرفت جامعه در مقابل دست‌برد نامحرمان صیانت به عمل بیاورند؟ ما به‌شدت نیازمند الهیات و فقه رسانه هستیم.
مگر خداوند متعال نمی‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَنْ تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَهٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ» اهل ایمان! اگر روایتی و سخنی برای شما مطرح شد، درباره آن تحقیق کنید.
داده‌ها و اطلاعاتی که امروز از طریق سازمان‌ها و توده مردم، به‌صورت فراوان و سرگردان، بین آحاد جامعه در فضای مجازی و در بستر شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و از نگاه عامه کالایی فاقد ارزش است، از نگاه رژیم‌های توسعه‌طلب، این اطلاعات و داده‌ها مانند معادن گران‌بهایی است که با مداخلات سرویس‌ها و ابرپردازنده‌ها و هوش مصنوعی می‌تواند به برنامه‌ای علیه ملت‌ها مبدل شود. برنامه‌ای که در روزگار درگیری و جنگ، مسیر دشمن را به حریم میهن و ملت باز خواهد کرد.
ما نیازمند سواد رسانه، تقویت تفکر انتقادی، ایجاد تفکر خلاق و تولید محتواهای غنی و آگاهی‌بخش هستیم.
نکته سوم، باور کنیم که با ورود تکنولوژی و فناوری‌های نوین به عرصه نظامی، مفهوم، روش و ابزار جنگ‌ها تغییر پیدا کرده است. جنگ‌ها تنوع گوناگونی به خود گرفته‌اند: سایبری، شناختی، بیولوژیکی، الکترونیکی، تولید نسل‌های جدید تسلیحات؛ این‌ها همه باعث شده‌اند تا شکل، زمان و اثر نبردها و درگیری‌ها تغییر پیدا کند.
تمامی این اقسام جنگ‌ها علیه ملت ایران به کار گرفته شده است. ما امروز با جنگی ترکیبی و پیچیده روبرو هستیم و در همین شرایط، خداوند متعال به ما دستور می‌دهد که: «وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسْتَطَعۡتُم مِّن قُوَّهٍ» تمامی توان علمی و ظرفیت‌های دانشی خود را برای مقابله با دشمن آماده و بسیج کنیم و باور داریم که: «إِن تَنصُرُواْ ٱللَّهَ یَنصُرۡکُمۡ وَیُثَبِّتۡ أَقۡدَامَکُمۡ»
