«حج برائت»؛ برائت دیپلماتیک دولت‌ها یا برائت تمدنی ملت‌ها؟/ حبیب‌الله بابائی

شبکه اجتهاد: آنچنانکه خداوند به حضرت ابراهیم (ع) امر کرده است، حج مسلمانان باید منفعتی (سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی) به حال امت اسلام داشته باشد (یَأْتُوکَ رِجٰالاً وَ عَلىٰ کُلِّ ضٰامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ‌ لِیَشْهَدُوا مَنٰافِعَ لَهُمْ). در بیان رهبر حکیم انقلاب «حجاج دنیای اسلام که به نمایندگی از امت اسلام حج به جا می‌آورند، باید تأسی کنند به حضرت ابراهیم (پدر توحید و پدر پیامبران عظیم الشأن) و سبک بندگیِ او در بت‌شکنی و دوری از هرگونه شرک (در آیات «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِیفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ» و نیز «وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یَوْمَ الْحَجِّ الْأَکْبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِی‏ءٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ وَ رَسُولُهُ»). از این جهت برائت «حقیقتا از ارکان حج» و بلکه از ارکان توحید به شمار می‌رود؛ «توحید دو جزء دارد: یکى اللَّه است، یکى لا اله غیر اللَّه است؛ یکى اثبات است، یکى نفى است. مظهر توحید، حج است؛ اثبات ولایت اللَّه و نفى ولایت غیر اللَّه. این همان برائت است».

با عطف توجه بدین نکته باید سؤال کرد که آیا حج امسال در وضعیت خاص امروز جهان اسلام و مظلومیت فلسطین، سودی و منفعتی به حال امت اسلام خواهد داشت؟ آیا این اجتماع عظیم مسلمانان، بت‌های زمانه را خواهد شکست؟ اساسا آیا حاجیان ما برای چنین حجی آموزش دیده‌اند؟ آیا اندیشکده‌های ما در باره منافع واقعی برائت برای امت اسلام اندیشه کرده‌اند؟ و آیا عالمان و مبلغان اسلام به حاجیان چنین ضرورتی را و نیز شیوه‌ها و راه‌های برائت از شرک و بت‌پرستی‌های مدرن را گفته‌اند؟ اگر ما پیش از موسم حج در این باره فکری نکرده‌ایم، اگر مبلغان ما احکام فقهی و عقاید مربوط به برائت در حج را نیاموخته باشند، تردید نکنید که حج امسال هم برای امت اسلام منفعتی نخواهد داشت. دل‌مان را به برائت‌های زینتی و دیپلماتیک خوش نکنیم، این برائت‌های خاموش هیچ ضرری برای شیطان بزرگ نخواهد داشت. در این وضعیت، رمی جمرات حاجیان مایۀ مضحکۀ شیاطین خودی و غیرخودی در جهان اسلام خواهد شد. چنین حجی شاید حجّی صحیح باشد، ولی حجّ مقبولی در درگاه خدای متعالی و پیامبر عظیم الشأن و در نگاه ملت مظلوم مسلمان نخواهد بود.

* بر اساس آنچه در باب روح حج گفته شد برائت را نه فقط درعرفات بلکه باید در جای‌جای حج دنبال کرد. سخن امام خمینی (ره) را دراین باره دوباره بخوانید: «در لبیک لبیک، «نه» بر همه بتها گویید و فریاد «لا» بر همه طاغوتها و طاغوتچه‏ها کشید؛ در طواف حرم خدا که نشانه عشق به حق است، دل را از دیگران تهى کنید و جان را از خوف غیر حق پاک سازید و به موازات عشق به حق، از بتهاى بزرگ و کوچک و طاغوتها و وابستگانشان برائت جویید»؛ «در لمس «حَجَر الاسود» بیعت با خدا بندید، که با دشمنان او و رسولانش و صالحان و آزادگان دشمن باشید و به اطاعت و بندگى آنان، هر که باشد و هر جا باشد، سر ننهید و خوف و زبونى را از دل بزدایید که دشمنان خدا و در رأس آنان شیطان بزرگ زبونند» «با حال شعور و عرفان به مشعر الحرام و عرفات روید و در هر موقف به اطمینان قلب بر وعده‏هاى حق و حکومت مستضعفان بیفزایید و با سکوت و سکون تفکر در آیات حق کنید و به فکر نجات محرومان و مستضعفان از چنگال استکبار جهانى باشید و راههاى نجات را از حق، در آن مواقف کریمه طلب کنید»؛ «در سعى بین صفا و مروه، با صدق و صفا سعى دریافتن محبوب کنید که با یافتن او همه یافتهاى دنیاوى گسسته شود و همه شکها و تردیدها فرو ریزد و همه خوف و رجاهاى حیوانى زایل شود و همه دلبستگیهاى مادى گسسته شود و آزادگیها شکفته گردد و قید و بند شیطان و طاغوت که بندگان خدا را به اسارت و اطاعت کشند، در هم ریزد».

* اکنون به تعبیر رهبر فرزانۀ انقلاب، «دولت‌ها بخاطر انقطاع از مردم نمی‌توانند ایستادگی ‌کنند، باید ملتها در برابر این زورگویى‌ها بایستند. ملتها کجا می‌توانند این حقایق را فهم کنند، جز در حج؟! پیام برائت، یعنى همین. روح حج نیز همین است». اگر وهابیتِ یهودی‌صفت راه‌های برائت واقعی را هموار می‌کرد، هیچگاه عاشورای امروز غزه پیش نمی‌آمد. عاشورای غزه و بعدها عاشوراهای دیگری که ممکن است در انتظار ملت‌های مسلمان باشد، حاصل بی‌تفاوتی دولت‌های اسلامی و ترس و ضعف نخبگان و روشنفکران جهان اسلام است. دراین باره باید به تلخی اذعان کرد که عقب‌ماندگی جهان اسلام امروزه بیش از آنی که حاصل بی‌سوادی و یا بی‌فرهنگی توده‌های مردمی باشد حاصل فقدان حمیت و هویت، نبود انصاف و اخلاق، و کمبود غیرت و جوانمردی درمیان بسیاری از نخبگان و روشنفکران دنیای اسلام است. بسیاری از این تئوری‌پردازان عقب‌ماندگی در جهان اسلام، بیش از آنکه بخواهند عقب‌ماندگی را در غیر خود جستجو کنند، باید این عقب‌ماندگی را در خود و بی‌خاصیت بودن این جریانات برای منافع فرهنگی و ملی مسلمانان دنبال کنند.

حال به نظر می‌رسد در میان خیل انبوهی از حاجیان سالخورده، حاجیان جوان مخصوصا دانشجویان حاجی (که متأسفانه مجموع دانشجویان حاجی در میان حجاج ما به نیم درصد هم نمی‌رسد) و نیز بانوان حاجی به موجب نقش رسانه‌ایِ متفاوتی که دارند شاید بهتر بتوانند در راستای منافع جهان امروز اسلام و دفاع از مظلومان فلسطین در برابر ظلم آمریکایی ـ صهیونیستی قدمی بردارند و برائت از اسرائیل و آمریکا را دست کم در زبان و در ذکر جلی ممکن سازند.