دعوای مخالفان و موافقان تقریب بر سر ادبیات است نه مبانی

رییس دانشکده مذاهب دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی تصریح کرد: باید از عقایدمان دفاع کنیم و کتاب هم بنویسیم، اما مهم این است که در آن کتاب از چه الفاظ و ادبیاتی استفاده می‌کنیم. امروز دعوای مخالفان و موافقان مسأله تقریب مذاهب بر سر مبانی نیست بلکه بر سر ادبیات است. با لعن و فحاشی به بزرگان یک مذهب نمی‌توانیم راه درست را به آنان نشان دهیم.

به گزارش شبکه اجتهاد، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مهدی فرمانیان در نشست علمی «بررسی اندیشه تقریب مذاهب اسلامی» در مرکز تخصصی مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی مشهد که چندی پیش با حضور جمعی از طلاب، علما و روحانیون برگزار شد، در ابتدا با استناد آیه‌ای از قرآن و با اشاره به داستان حضرت موسی و‌هارون گفت: در مسأله حضرت موسی وقتی ایشان به کوه تور رفتند و چهل روز باقی ماندند و برگشتند دیدند که عده‌ای گوساله پرست شدند و ایشان با ناراحتی یقه برادرش را گرفت و او را محکوم کرد اما برادر ایشان گفت که من می‌خواهم تا میان قم اختلاف نیفتد پس در اینجا استناد می‌کنیم به این آیه مبنی بر اینکه مسأله اختلاف در قم آنقدر برای حضرت موسی و‌هارون مهم است که مسأله‌ی گوساله پرستی مقداری در حاشیه قرار می‌گیرد. البته نه اینکه گوساله پرستی را نادیده بگیریم اما مسأله‌ی وحدت مهم تر است. ما این موارد را در قرآن و روایات فراوان داریم مثلا حضرت علی می‌فرمایند که از تفرقه بپرهیزید و شاید بیش از هزار روایت و حدیث در این رابطه و زمینه‌ها داریم.

او ادامه داد: مهمتر از این احادیث و روایات عمل خود اهل بیت است عمل خود حضرت علی (ع) و اهل بیت (ع) مهم ترین مبنای ما در باب وحدت و تقریب مذاهب است مثل ۲۵ سال سکوت ایشان و تحمل سختی‌ها و غصب حق شان. اما می‌بینیم در خیلی از مسائل به خلفا کمک می‌کنند البته وقتی به ایشان پیشنهاد سمت فرماندهی لشکر می‌شود قبول نمی‌کنند اما در جای دیگر می‌بینیم وقتی خلیفه دوم می‌خواهد شخصا به شام برود حضرت علی به او می‌گوید که شما هم اکنون ستون وسط خیمه اسلام هستید و از رفتن او جلوگیری می‌کنند. چون مسأله‌ی اسلام برای ایشان از امامت و خلافت مهم تر است.

نحوه مراوده اهل بیت(ع) با خلفا

فرمانیان در ادامه با اشاره به موضوع نحوه مراوده اهل بیت(ع) با خلفا تشریح کرد: بیایید ازدواج‌ها و فامیل‌های اهل بیت را بررسی کنید و ببینید چقدر از اینها اهل سنت بودند و ما مورد خاص تر از این هم داریم مثلا یکی از کنیزهای امام سجاد (ع) جزو خوارج بود و امام علی (ع) را سب و لعن می‌کرد و حضرت آن را شنید اما تنها کاری که ایشان کرد این بود که او را از خانه بیرون کردند. یا در روایت دیگری داریم که امام محمد باقر (ع) در حال نماز خواندن در مسجد بودند که فردی ناصبی از شام آمد و مدام به ایشان ناسزا می‌گفت اما حضرت به او محبت کرده و خوش برخورد بودند نحوه تعامل اهل بیت با اهل سنت تعامل محبت آمیز بوده است برای جذب قلوب آنها و هدایت گری که اگر قلبی را تسخیر نکنیم هدایتگری هم صورت نمی‌گیرد.

این استاد حوزه و دانشگاه افزود: اگر در مسأله‌ی حج هم بنگریم می‌بینیم که اصلا موردی نداریم که اهل بیت به اهل سنت گفته باشند تعیین روز عید قربان و عرفه با ماست و امویان هر روزی را که روز عید اعلام می‌کردند اهل بیت هم تبعیت می‌کردند در طول ۲۵۰ سال ائمه ما به حج می‌رفتند و حاکم هر روزی را که تعیین می‌کرد آنها تبعیت می‌کردند. این روش عملی اهل بیت در خیلی از مسائل تقریب مذاهب و وحدت را به ما اثبات می‌کند.

فرمانیان بیان کرد: هر چند عقاید اهل سنت باطل هم باشد اما آنها مسلمان هستند و جان، مال، ناموس و آبرویشان محترم است تمام احکام اسلامی بر آنها جاری است و حتی به قول بعضی از علما مثل مقدس اردبیلی غیبت اهل سنت هم جایز نیست و نظر مقام معظم رهبری هم این چنین است و علمای ما این مسائل را با نگاه به روایات و اعمال اهل بیت دریافته اند. امام خمینی (ره) می‌فرمود اکثر کسانی که در کشورهای متمدن و پیشرفته زندگی می‌کنند چون یک درصد هم احتمال خطا در دین و مذهب شان ندارند و نمی‌دهند جاهل قاصرند و در این صورت بسیاری از اهل سنتی که در کشورهای عقب مانده و توسعه نیافته هم زندگی می‌کنند قطعا جاهل قاصرند.

باید در خیلی از زمینه‌ها تقیه کنیم

او افزود: یک بحث مهم دیگر در این زمینه تقیه است چه قائل به تقیه خوفی باشیم و چه تقیه مداراتی، بنده با توجه به ارتباطم با اهل سنت صراحتا عرض می‌کنم با توجه به اینکه ما دیگر نمی‌توانیم هیچ مرکز خصوصی داشته باشیم و ممکن است خیلی راحت در اینترنت و فضای مجازی پخش شود لذا باید در خیلی از زمینه‌ها تقیه کنیم البته باید عقایدمان را بگوییم، دفاع و تبیین کنیم و کتاب هم بنویسیم و این هیچ مشکلی ندارد. اما مهم این است که در آن کتاب از چه الفاظ و ادبیاتی استفاده می‌کنیم. امروز دعوای مخالفان و موافقان مسأله تقریب مذاهب بر سر مبانی نیست بلکه بر سر ادبیات است.

او با اشاره به کتاب الطبیان شیخ طوسی گفت: او در کتابش صراحتا می‌گوید که من آمده‌ام حرف‌های اهل سنت را به همراه احادیث اهل بیت در این کتاب نقل کنم تا اهل سنت در کنار روایات خود احادیث ائمه را هم بخوانند. یکی دیگر از مسائل مهم اقتضائات حکومتی است اکنون ما یک حکومت شیعی تشکیل داده ایم که می‌خواهیم در جهان بدرخشد و این شیعه می‌خواهد در جهان تمدن سازی کرده و تعامل داشته باشد و حداقل در ایران هشت تا ده میلیون شهروند اهل سنت داریم و باید حقوق‌های شهروندی را برای آنان قائل باشیم. در زمان حکومت امام علی (ع) هم اکثر اطرافیان ایشان حتی همان کسانی که برای ایشان شمشیر می‌زدند و می‌جنگیدند شیعه اعتقادی نبودند و زمانی که خوارج در مسجد به ایشان فحاشی کرده و ناسزا می‌گفتند حضرت به صحابی خود می‌فرمود تا آنها شمشیر به دست نگرفته اند با آنان کاری نداریم.

با لعن و فحاشی به بزرگان یک مذهب نمی‌توانیم راه درست را به آنان نشان دهیم

فرمانیان در ادامه با تبیین روش صحیح برخورد با مذاهب مختلف بیان کرد: آیا با لعن و فحاشی کردن به بزرگان یک مذهب می‌توانیم راه درست را به آنان بنمایانیم؟! نباید بگوییم بزرگان شما کاملا باطل و ناصحیح اند و از طرفی امام علی (ع) ما کاملا حق الصحیح است بلکه باید بگوییم بزرگان شما خوب هستند اما حضرت علی (ع) از آنها بهتر است و این روش صحیح برخورد با آنهاست تا مقداری به هم صحبتی و مباحثه با ما تمایل پیدا کند. ما اگر می‌خواهیم تمدن سازی کنیم باید خیلی از این مسائل را رعایت کنیم زیرا اینها اقتضائات حکومتی و تمدن اسلامی است که اگر اینها را رعایت نکنیم جنگ مذهبی رخ خواهد داد.

او با اشاره به جنگ‌های موجود درعراق و سوریه گفت: اکنون اتفاقاتی که در عراق و سوریه اتفاق می‌افتد یک جنگ مذهبی است و اگر در ایران هم پیش بیاید آن وقت همه هزینه‌های تمدن سازی، اعتلا و پیشرفت مان را باید خرج اسلحه و مهمات نظامی کنیم. اکنون عراق، سوریه و داعش نقدهایی که در منطقه شان موجود است را به آمریکا و انگلیس می‌فروشند برای خرید سلاح نظامی تا نهایتا هر دو طرف مسلمان را بکشند و در انتها همان آمریکا و انگلیس که دشمن اصلی مسلمانان هستند با سیاست بین طرفین صلح برقرار می‌کنند و دوباره از آنها نفت می‌گیرند برای بازسازی شهرهای جنگ زده شان و همه ضرر برای ما و همه نفت برای دشمن بدخواه ماست؛ لذا راهبردی که امروز باید در مقابل تکفیری‌ها داشته باشیم هیچ راهی به جز تقریب مذاهب نیست و راه حل دیگری ندارد.

یکی از موانع تقریب، پیش فرض غلط رایج بین وهابیان و اهل سنت

استاد حوزه علمیه قم با بیان موانع مسأله تقریب مذاهب گفت: یکی از موانع مسأله‌ی تقریب و وحدت یک پیش فرض غلط رایج بین وهابیان و اهل سنت است که می‌پندارند شیعه توسط یهودی‌ها درست شده و می‌خواهد اسلام را از بین ببرد. یکی از روزنامه‌های مصر نوشته بود که ایران با اخوان المسلمین برای از بین بردن مسلمانان معتدل به واسطه اسرائیل همکاری می‌کند. بنده شخصا بارها به مصر سفر کردم و چندین کتاب با عنوان دست‌های پنهان ایران و اسرائیل برای از بین بردن اسلام دیده ام. این ذهنیت غلط یکی از موانع مهم تقریب مذاهب است. مثلا زرقاوی که رهبر فکری داعش است در کتابش می‌نویسد شیعیان کسانی هستند که عبدالله ابن سوا، برای از بین بردن اسلام درست شان کرد و آنها می‌گویند که شیعیان ۱۴۰۰ سال است برای از بین بردن اسلام تلاش می‌کنند. از زمانی که خواجه نصیرالدین طوسی با مغولان همکاری کرد گرفته تا امروز که نوری المالکی، حیدر العبادی و آیت‌الله‌ سیستانی با آمریکای کافر برای نابودی اسلام همراه شدند و این ذهنیت غلط یک مانع بزرگ برای وحدت اسلامی است.

فرمانیان در ادامه گفت: طبق آخرین آمارها و اسناد یکی از مهم ترین مسائل عدم ارتباط با اهل سنت سب صحابه است یکی از موارد بسیار مهم این انتحاری‌ها نیز همین سب صحابه است. آنها اینگونه استدلال می‌کنند که سب صحابه به منزله سب پیامبر است و صراحتا در روایات آمده که اگر کسی سب نبی کرد حکمش قتل است. آنها اینگونه تحلیل می‌کنند اگرچه تحلیل غلطی است و اگر مقام معظم رهبری فتوای تحریم سب صحابه و زنان پیامبر را صادر کردند نیز به همین دلیل است و یکی دیگر از موانع هم این است که شیعیان می‌پندارند اهل سنت حق را دریافته اما از روی لجبازی انکار می‌کنند در حالی که خیلی از آنها لجباز نبوده بلکه برای خود تحلیل‌ها و دلایلی دارند و این برای آنها غباری ایجاد کرده که مانع از دیدن حق است.

او گفت: سوء ظن و بدگمانی دو طرف به یکدیگر از مهم ترین موانع تقریب و وحدت است؛ باید بسیار فراوان به یک سنی محبت و عطوفت ورزید تا از کینه او کاسته شده و وجودش برای پذیرفتن حق آماده شود. وقتی کینه باشد مانع شنیدن حق می‌شود و مانع دیگر هم عدم شناخت دقیق دو طرف از یکدیگر است به عنوان مثال ما در کتب یکدیگر موارد و نقاط ضعفی می‌یابیم در حالی که هر دو طرف برای کتاب‌ها و روایات شان تحلیل‌هایی دارند. ارتباط مثبت و صحیح بین شیعه و سنی بسیار کم است و عدم نبود تعامل سازنده و شناخت صحیح مشکل اصلی وحدت اسلامی و تقریب مذاهب است.