شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیستند.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری، در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری، در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی‌الثانیه ۱۴۴۳ قمری، در غروب سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۱۸:۳۳ UTC یکشنبه ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۲.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۵.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ جمادی الأُولی ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- در غروب سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی (و ۳۰ جمادی الأُولی ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و چهارشنبه ۱۵ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۵ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- البتّه، در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله، قارّۀ آفریقا و کشور عربستان) هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، تقریباً نشدنی و در جنوب ایران (نوار ساحلی خلیج فارس و دریای عمان)، بسیار دشوار است و احتمال اندکی می‌رود در این نوار جنوبی پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- البتّه، در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله، قارّۀ آفریقا و کشور عربستان) هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ دو (سراسر اقیانوس آرام و آمریکای جنوبی و مرکزی، بیشترِ آمریکای شمالی و اقیانوس اطلس و قارّۀ آفریقا) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ جمادی الأُولی ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در یک‌سومِ جنوبی و یک‌سومِ میانی ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شمال‌غربی و سواحل دریای خزر و شمال‌شرقی ایران (نیمۀ شمالی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، سراسر استان اردبیل، مناطق ساحلی استان‌های گیلان و مازندران، شمال‌شرقی استان سمنان، سراسر استان‌های گلستان و خراسان شمالی، و تقریباً سراسر استان خراسان رضوی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین) به‌دست آید، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی کشور به‌دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در آن مناطق شمالی (نام‌برده در بند پیشین)، چهارشنبه ۱۵ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۵ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه ۱۲ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۲ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، در سراسرِ زمین، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۳ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در یک‌سومِ جنوبی و یک‌سومِ میانی ایران، محقّق می‌شود؛ امّا در شمال‌غربی و سواحل دریای خزر و شمال‌شرقی ایران (نیمۀ شمالی استان‌های آذربایجان غربی و شرقی، سراسر استان اردبیل، مناطق ساحلی استان‌های گیلان و مازندران، شمال‌شرقی استان سمنان، سراسر استان‌های گلستان و خراسان شمالی، و تقریباً سراسر استان خراسان رضوی) رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است؛ امّا چون این مناطق شمالی، در بخشی از شب با محدوده‌های رؤیت هلال مشترک‌اند، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۴ دی ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۴ ژانویۀ ۲۰۲۲ میلادی، روز اوّل ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۳ قمری خواهد بود. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
