شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی بوده و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیستند.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۳ قمری، در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۳ قمری، در غروب چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه صفر ۱۴۴۳ قمری، در غروب پنجشنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۹ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال تحت شرایط جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته‌باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ ولی روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۰:۵۲ UTC سه‌شنبه ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا حدود ۱۳ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۶.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
با پوزش از خوانندگان و به‌علّت کمبود وقت نگارنده، رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات عظام امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، بهجت(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ محرّم الحرام ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی (و ۳۰ محرّم الحرام ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، هلال در سراسر ایران به‌راحتی با چشم عادی دیده می‌شود و پنجشنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۹ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی ، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- البتّه، در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (از جمله، غربِ قارّۀ آفریقا) هلال با چشم عادی مطمئنّاً دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- البتّه، در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (از جمله، غربِ قارّۀ آفریقا) هلال با چشم عادی مطمئنّاً دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ نقشۀ یک (بیشترِ اقیانوس آرام، سراسرِ آمریکای مرکزی، بخشی از آمریکای شمالی و جنوبی و اقیانوس اطلس) به‌راحتی محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)
۱- در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ محرّم الحرام ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در جنوب و جنوب‌غربی و بخشی از مرکز ایران (استان‌های هرمزگان، فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحالّ و بختیاری، خوزستان، و ایلام، و جنوب و جنوب‌غربی استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان، لرستان، و کرمانشاه)، محقّق می‌شود؛ امّا در شرق و شمال‌شرقی و بخشی از مرکز و شمال و شمال‌غربی ایران، رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است.
۲- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق شمال‌شرقی و شمال و شمال‌غربی کشور به‌دست آید، در سراسر ایران، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم مسلّح در مناطق جنوبی یا میانی یا جنوب‌غربی کشور به‌دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌افق با آن و جنوبی‌تر از آن، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم مسلّح در مناطق جنوبی یا میانی یا جنوب‌غربی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و در مناطق شرق و شمال‌شرقی و شمال و شمال‌غربی کشور، پنجشنبه ۱۸ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۹ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی ، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات عظام فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- در غروب سه‌شنبه ۱۶ شهریور ۱۴۰۰ شمسی (و ۲۹ محرّم الحرام ۱۴۴۳ قمری در ایران) برابر با ۷ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، رؤیت هلال با چشم مسلّح در جنوب و جنوب‌غربی و بخشی از مرکز ایران (استان‌های هرمزگان، فارس، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحالّ و بختیاری، خوزستان، و ایلام، و جنوب و جنوب‌غربی استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، یزد، اصفهان، لرستان، و کرمانشاه)، محقّق می‌شود؛ ولی در شرق و شمال‌شرقی و بخشی از مرکز و شمال و شمال‌غربی ایران، رؤیت هلال با چشم مسلّح، بسیار دشوار است؛ امّا از آنجا که این مناطق، در بخشی از شب با محدوده‌های رؤیت هلال مشترک‌اند، در سراسر ایران، چهارشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۰ شمسی برابر با ۸ سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی، روز اوّل ماه صفر ۱۴۴۳ قمری خواهد بود.
یادآور می‌شود که آغاز ماه صفر، بیش از تأثیری که در تعیین روز اربعین حسینی دارد، در پایان‌بخشی به «ماه‌های حرام و بحث تغلیظ و افزایش دیه» نقشی تعیین‌کننده دارد. / محسن فصاحت
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
