شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
اختصاصی شبکه اجتهاد: برای رؤیت هلال در شب اوّل ماه، عواملی چون «زمان غروب خورشید و ماه» و «اختلاف زمان غروب آن دو» و «مختصّات خورشید و ماه و جدایی زاویه‌ای ماه و خورشید که از اختلاف ارتفاع ماه و خورشید، و نیز اختلاف سمت آن دو نشئت می‌گیرد» و «درصد روشنایی هلال و به اصطلاح فاز ماه» و … مؤثّرند. امروزه، برنامه‌هایی تهیّه شده‌اند که با محاسبات رایانه‌ای و طبق معیارهای ریاضی و تجربی، این عوامل را برای بیشترِ نقاط زمین در نظر می‌گیرند و الگوهای رؤیت‌پذیری هلال ماه را پیش‌بینی و ترسیم می‌کنند. (معیارها برای محدودۀ عرض جغرافیایی ۶۰ درجۀ جنوبی تا ۶۰ درجۀ شمالی است و برای عرض‌های بیشتر از ۶۰ درجه پاسخ‌گو نیست.)
به تصاویر زیر بنگرید:
نقشۀ یک: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جُمادَی الثانیه ۱۴۴۶ قمری، در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ دو: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی الثانیه ۱۴۴۶ قمری، در غروب دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
نقشۀ سه: نقشۀ رؤیت‌پذیری هلال ماه جمادی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری، در غروب سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۳ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، بر اساس معیار «یالوپ»:
توضیحات رنگ در نقشۀ با معیار «یالوپ»:
در مناطقی که در رنگ سبز قرار دارند، هلال به‌سادگی با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ زرد (شبیه نارنجی) قرار دارند، هلال در اوضاع جوّی مناسب، با چشم غیر مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که در رنگ ارغوانی (شبیه صورتی) قرار دارند، رؤیت هلال ممکن است نیاز به ابزار و چشم مسلّح داشته باشد؛ یعنی پس از رؤیت با ابزار، ممکن است هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
در مناطقی که در رنگ آبی قرار دارند، هلال فقط با چشم مسلّح دیده می‌شود.
در مناطقی که بی‌رنگ هستند، رؤیت هلال ناممکن و نشدنی است. (زیرا مقارنه پیش از غروب آفتاب رخ می‌دهد و ماه نیز پس از غروب آفتاب، غروب می‌کند؛ امّا روشنایی هلال به اندازه‌ای نیست که حتّی با چشم مسلّح دیده شود!)
در مناطقی که در رنگ قرمز قرار دارند، رؤیت هلال ممتنع و غیر قابل تحقّق است. (زیرا ماه پیش از غروب آفتاب، غروب می‌کند یا اینکه مقارنه پس از غروب آفتاب رخ می‌دهد.)
نتیجه‌گیری:
مقارنۀ ماه و خورشید در ساعت ۶:۲۱ UTC یا ۹:۵۱ IRST یکشنبه ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی رخ می‌دهد؛ امّا در کرۀ زمین، حدود ۱۴.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم مسلّح، و حدود ۱۸.۵ ساعت برای امکان نخستین رؤیت هلال با چشم عادی زمان لازم است.
رؤیت‌پذیری هلال بنا بر مبانی مختلف فقهی، تنها برای کشور ایران چنین پیش‌بینی می‌شود:
(کافی است مبنای مرجع تقلید خویش را بیابید و فقط بندهای همان مبنا را بخوانید.)
مبنای یکم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی مشهور فقهاء مانند حضرات آیات امام‌خمینی(ره)، گلپایگانی(ره)، اراکی(ره)، سیّدمحمّد صدر(ره)، سیستانی، شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، سبحانی، جوادی آملی، سیّدمحمّدتقی مدرّسی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی (و ۲۹ جُمادَی‌الاُولیٰ ۱۴۴۶ قمری در ایران) برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، ایران در مناطق مرزی رؤیت هلال با چشم عادی قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، دشوار است و در صورتِ صاف بودن هوا و نبودن گرد و غبار، احتمال می‌رود پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود.
۳- در نتیجه، استهلال، تعیین‌کننده است: اگر گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در مناطق شمالی کشور به دست آید، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۳ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود؛ و اگر فقط گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی کشور به دست آید، تنها در منطقۀ رؤیت هلال و مناطق هم‌عرض با آن و جنوبی‌تر از آن، سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۳ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جمادی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود [زیرا با توجّه به «شرط اتّحاد افق» و دقّت در نقشه‌های هم‌افقی، صِرف تحقّق رؤیت با چشم غیر مسلّح در مناطق میانی یا جنوبی ایران، برای اثبات اوّل ماه در مناطقِ شمالی‌تر از آن، مفید نیست]؛ و اگر هیچ گزارش معتبری از رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در کشور به دست نیاید، در سراسر ایران، چهارشنبه ۱۴ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۴ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جمادی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود.
***
مبنای دوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بیشترِ شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله وحید خراسانی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- البتّه، در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (مرکز و بخشی از شرق اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی دیده می‌شود؛ امّا ایران در بیشترِ شب با آنجا اشتراک ندارد.
۳- در غروب دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، ایران در مناطق مرزی رؤیت هلال با چشم عادی قرار دارد؛ به‌گونه‌ای که رؤیت هلال با چشم غیر مسلّح در نیمۀ شمالی ایران، دشوار است و در صورتِ صاف بودن هوا و نبودن گرد و غبار، احتمال می‌رود پس از مکان‌یابی و رؤیت با ابزار، هلال با چشم غیر مسلّح نیز دیده شود؛ امّا در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ دو (از جمله: سراسرِ قارّۀ آفریقا و کشور عربستان) هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بیشترِ شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۳ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود.
***
مبنای سوم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات خویی(ره)، تبریزی(ره)، لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره)، محمّداسحاق فیّاض)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- البتّه، در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (مرکز و بخشی از شرق اقیانوس آرام) هلال با چشم عادی دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود.
***
مبنای چهارم: مبنای «لزوم رؤیت هلال با چشم عادی» و «کفایت رؤیت در هر نقطه‌ای برای همۀ نقاط زمین» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله بشیرحسین نجفی)
۱- رؤیت هلال با چشم عادی در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در محدودۀ سبزرنگ و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (مرکز و بخشی از شرق اقیانوس آرام) محقّق می‌شود؛ از این‌رو، برای ایران و همۀ نقاط زمین، دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود.
***
مبنای پنجم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «اشتراط اتّحاد افق» (مبنای فقهی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- در غروب دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، هلال در سراسر ایران با چشم مسلّح دیده می‌شود و سه‌شنبه ۱۳ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۳ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود.
***
مبنای ششم: مبنای «کفایت رؤیت هلال با چشم مسلّح» و «کفایت رؤیت در نقاطی که در بخشی از شب با هم مشترک‌اند» (مبنای فقهی حضرات آیات فاضل لنکرانی(ره)، سیّدکاظم حائری، نوری همدانی)
۱- رؤیت هلال با چشم مسلّح در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در سراسرِ ایران، ممتنع و ناممکن است.
۲- البتّه، در غروب یکشنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۱ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، در محدوده‌های آبی و صورتی و سبز و نارنجی‌رنگ نقشۀ یک (مرکز و شرق اقیانوس آرام، نیمۀ جنوبی آمریکای جنوبی، و بخشی از اقیانوس اطلس جنوبی) هلال با چشم مسلّح دیده می‌شود و ایران نیز، در بخشی از شب با آنجا مشترک است؛ در نتیجه، در سراسر ایران، دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳ شمسی برابر با ۲ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی، روز اوّل ماه جُمادَی‌الثانیه ۱۴۴۶ قمری خواهد بود. / محسن فصاحت
***
برای مطالعه مبانی فقهی مربوط به «رؤیت هلال» و «اتّحاد افق»، خواندن مطالب زیر پیشنهاد می‌شود:
http://aasemaan25.blog.ir/post/Royat-Helal-Ofoq
