شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس و رئیس موسسه حکمت اسلامی در مراسم رونمایی از اولین نشریه روشی در علوم حوزوی تحت عنوان «روش شناسی اجتهاد»، به ضرورت پرداختن به مباحث روش شناسی در حوزه‌های علمیه تأکید کردند.
به گزارش شبکه اجتهاد، نخستین نشریه روشی در علوم حوزوی تحت عنوان «روش شناسی اجتهاد»، طی مراسمی با حضور اساتید و محققان حوزوی در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی رونمایی شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در این نشست گفت: پایه ریزی نظام آموزشی ما بر اساس علم روش شناسی، یک نظام چابک، کارآمد و مفید تر خواهد شد و در صورتی که این دانش (روش شناسی) در حوزه‌های علمیه شکل بگیرد قدرت ابداع و ابتکار ما نیز افزایش پیدا خواهد کرد.
وی افزود: وقتی ما در اثر ممارست با روش‌های مختلف علمی، دارای یک روش خاص و ویژه باشیم، این روش به ما استقامتی را در اندیشیدن خواهد داد تا در علم، به سمت ابداع و ابتکار به پیش بتازیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به سومین فایده روش شناسی گفت: روش شناسی باعث توسعه علم خواهد شد، البته توسعه به معنای فربه شدن فیزیکی فارغ از محتوا نیست.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان داشت: آنچه که می‌تواند تولید علم و دانش را به سمت پاسخگویی به مسائل زمانه بکشاند روش علم است، علم بر اساس سالم‌ترین روش، توانمندی می‌یابد و به سمت فضاهای جدید کشانده می‌شود.
متأسفانه روش شناسی در حوزه‌های علمیه ضعیف است
حجت‌الاسلام مبلغی با اشاره به اینکه روش فقیهان و اصولیان در حوزه‌های بسیار نیرومند، متنوع و تکنیکی است، خاطرنشان کرد: متأسفانه روش شناسی (کشف روش‌های فقیهان و عالمان و تنقیح آن‌ها) در حوزه‌های علمیه ضعیف است.
استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم ادامه داد: در علوم اصول، مرحوم آقا ضیاء، نائینی، محقق اصفهانی و شهید صدر و… و در فقه مرحوم یزدی، حضرت امام راحل و … را داریم ولی علم روش شناسی معطوف به کشف و تنقیح و بازآفرینی این روش‌ها را نداریم.
منتخب مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: حوزه‌های علمیه باید علم روش شناسی را در خود ایجاد کنند؛ چه آن که ما داری یک تراث عظیم و پشتوانه‌های قوی هستیم و برخی شخصیت‌های ما در علم اصول، تفسیر و فقه حرف‌های اساسی، محکم و نگاه روشی عمیق داشته‌اند، ولی نسل جدید باید روش آن‌ها را کشف کند و بازتولید کند.
وی ادامه داد: یکی از بهترین و پرتحرک‌ترین بخش فلسفه علم، روش شناسی است و اگر علم روش شناسی در حوزه‌های علمیه ایجاد شود پاسخگویی کیفی به نیازها و مسائل روز نیز تضمین خواهد شد.
نباید به روش شناسی، نگاه حاشیه‌ای داشته باشیم
حجت‌الاسلام مبلغی با اشاره به این که ما نباید به روش شناسی، نگاه حاشیه‌ای داشته باشیم، گفت: روش شناسی اجتهاد تنها روش شناسی فقهی نیست، بلکه علم اصول نیز نیاز جدی به روش شناسی دارد؛ چه آن که این علم در معرض لغزش و به خطا فروغلطیدن است و تنها با روش می‌توان از این لغزش‌ها کاست.
وی گفت: گاه برخی عالمان اصولی حرف‌هایی می‌زنند که از خاستگاه این علم برنمی‌خیزد و متأسفانه در نتیجه آن، فضای علم از مباحثی کم ارتباط و یا حتی مبهم پر شده است.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: در زمینه علم رجال نیز نوعی حرمان و محرومیت از ابتکار آن را فراگرفته است، در حالی که سرنوشت مسائل فقه در گرو پذیرش حدیث به عنوان مستند حکم است.
استاد درس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم همچنین تاکید کرد که همه علوم به ویژه اجتهاد باید روش شناسی داشته باشند.
امروز صیانت از فقه در گرو روش شناسی است
حجت‌الاسلام مبلغی یادآور شد: امروز صیانت از فقه در گرو روش شناسی است و فقه ما حرکت آن با روش شناسی سنگین و آهنگین خواهد شد. روش شناسی، روش فقه را که روشی قویم و بالیده در دل تاریخ است، احیا می‌کند.
عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: ما از طریق روش شناسی می‌توانیم هزینه‌های آموزش را به حداقل برسانیم و اگر کسی با نگاه روشی، فقه را بیاموزد زودتر مجتهد خواهد شد.
وی با طرح این سؤال که آیا عالمان ما در گذشته روش شناسی داشته‌اند یا نه؟ گفت: در زمانی که اخباریان و اصولیان با هم درگیر بودند از طرف آن‌ها بحث‌های روشی مطرح بود و امروز باید این مؤلفه‌های روشی را در قالب منظومه و مجموعه‌هایی علمی شناسایی نماییم.
حجت‌الاسلام مبلغی در پایان سخنان خود، انتشار اولین مجله روش شناسی را گام مهمی در حوزه علمیه قم ذکر کرد و گفت: امید است این نهال در حوزه‌های علمیه به درختی تنومند تبدیل شود.
مباحث روشی را در حوزه علمیه ترویج کنیم
حجت‌الاسلام والمسلمین منصور مهدوی، رییس مؤسسه اشراق حکمت اسلامی نیز در این مراسم، با اشاره به اهمیت روش شناسی در علوم، خاطرنشان کرد: مباحث روشی در چند صدسال گذشته در دنیا مباحث جدی و مورد توجهی بوده و محور دانش غربی از دکارت به بعد بر روی روش عمیق شده و علم تولید کرده‌اند.
رییس مؤسسه اشراق حکمت اسلامی اظهار داشت: در سابقه تاریخی خود دیده‌ایم که مباحث روشی یکی از مباحث جدی مورد توجه دانشمندان در علوم مختلف بوده است؛ علت این که این توجه کنار رفته است، معلوم نیست؛ امروزه حکومت اسلامی و شرایط جدید جامعه اسلامی و جهانی، حجم سنگینی از نیاز را پیش روی حوزه گذاشته است و می‌خواهد که به این پرسش‌ها پاسخ دینی و اسلامی بدهد.
وی روش و روش شناسی را راهی برای پاسخگویی به نیازهای جهان دانست و با بیان اینکه یکی از راه‌هایی که می‌شود علوم حوزوی را برای پاسخگویی به این نیازها بارور کرد، توجه به بحث‌های روشی شامل داشته‌ها و تراث علمی بسیار غنی است، تصریح کرد: گاهی اوقات در علوم مختلف از جمله فلسفه به نکاتی توجه شده است که در گذشته مصداق نداشته و به صورت فرض مطرح بوده و اکنون وجود دارد.
حجت‌الاسلام مهدوی با اشاره به این که لازمه همراه شدن با حرکت شتابان دانش، مورد توجه قرار دادن مباحث روشی است، گفت: اگر این تراث به عنوان بحث روشی مورد توجه قرار گیرد، امکان است که خود را با حرکت پرشتاب دانش در دوران جدید همراه کنیم، بلکه اعتماد به نفس جدی که در مقابل تولید دانش در دنیا چیزی کم نداریم و نیاز به همت جدی دارد تا به پرسش‌های جدید، پاسخ‌های بومی و ملی بدهیم؛ باید به حد وسع خود، بحث روشی را در حوزه ترویج کنیم تا دیگران نیز به آن بپردازند.
طرح بازخوانی تراث و پاسخگویی به نیازهای نظام
رییس مؤسسه اشراق حکمت اسلامی افزود: بحثی که در سالیان گذشته مطرح بود، مسأله تحول است که اگر به طور فرا احساسی پرداخته شود، درگاه مطمئن آن، توجه به امور روشی است که ضمن بارور ساختن، دانش را در مسیری قرار دهیم که نیازمان را برطرف کند.
وی خاطرنشان کرد: کم توجهی به مباحثی که جهت گیری آن به حل نیازهای نظام منجر می‌شود، جفای به نظام اسلامی و حوزه است؛ چرا که توهمی را ایجاد می‌کند که دیگران خواهند گفت که عالمان دینی نمی‌توانند به پرسش‌های روز پاسخ دهند؛ از این‌رو قصد داریم سلسله بحث‌هایی را برای بازخوانی تراث و پاسخگویی به نیازهای نظام انجام دهیم.
«روش شناسی در تفکر اسلامی اثر احمد مبلغی»، «بررسی اجماع به عنوان عنصر روشی در مکتب بغداد اثر سید احمد مددی»، «روش شناسی صاحب جواهر اثر محمد عندلیب» و «چیستی روش شناسی اثر منصور مهدوی» مقالات نخستین شماره نشریه «روش شناسی اجتهاد» است.
بنابراین گزارش، هیئت تحریریه این نشریه، حجج‌اسلام والمسلمین حسنعلی اکبریان، احمد عابدی، ابوالقاسم علیدوست، محمد عندلیب، احمد مبلغی، محمدسعید واعظی می‌باشند.
اولین شماره نشریه «روش شناسی اجتهاد» به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی منصور مهدوی به قیمت ۴۰۰۰تومان، در ۷۲ صفحه، در شمارگان ۵۰۰ نسخه منتشر شده است. علاقه‌مندان می‌توانند برای تهیه نشریه با شماره تلفن ۰۲۵۳۳۷۷۴۶۷۷۰ تماس حاصل نمایند.
