شبکه اجتهاد اجتهاد و اصول فقه, حکومت و قانون, اقتصاد و بازار, عبادات و مناسک, فرهنگ و ارتباطات, خانواده و سلامت
فاطمه سادات نبوی، در مقاله خود با عنوان «رویکردی منطقی-ریاضی به اصول فقه» پس از معرفی اجمالی رویکرد ریاضی به منطق و بیان مختصری در تعریف اصول فقه، منطق صوری اصول فقه را در قلمرو منطق ریاضی جستجو می‌کند.
به گزارش خبرنگار اجتهاد، در دهه‌های اخیر، صوری سازی با استفاده از ساختارهای ریاضی، در بسیاری از مباحث که ماهیت منطقی دارند، گسترش یافته است. اصول فقه یکی از این حیطه‌هاست که ماهیت منطقی دارد و در حقیقت همان منطق حاکم بر استدلال فقهی می‌باشد.
طراحی یک ساختار به سبک منطق ریاضی برای اصول فقه، هم به لحاظ فراهم آوردن ابزاری کارآمد برای نشان دادن تمایز‌ها در روش‌های گوناگون استدلال فقهی و هم به لحاظ استفاده از هوش مصنوعی برای ساخت ابزار کمکی در فرایند استنباط فقهی، می‌تواند مفید واقع شود.
دکتر فاطمه سادات نبوی، عضو هیات علمی گروه ریاضی دانشگاه قم در مقاله خود با عنوان «رویکردی منطقی-ریاضی به اصول فقه» پس از معرفی اجمالی رویکرد ریاضی به منطق و بیان مختصری در تعریف اصول فقه، منطق صوری اصول فقه را در قلمرو منطق ریاضی جستجو می‌کند.
نگارنده منطق تکلیف استاندارد و منطق تکلیف دینامیکی را به‌عنوان نزدیک‌ترین ساختارهای ریاضی موجود، به ساختار مورد نظر را به اجمال معرفی کرده و پس از بررسی معانی مختلف «واجب» در نوشتارگان اصول فقه، رویکرد فعل محور را برای تبیین مفهوم واجب بر می‌گزیند.
نویسنده زبان صوری منطق فقه را مبتنی بر منطق دینامیکی طراحی می‌کند و در انتها نمونه‌هایی از قواعد فقهی را در این زبان صوری سازی می‌نماید.
«اصول فقه»، «منطق تکلیف؛ تاریخچه؛ منطق استاندارد تکلیف»، «تحلیل مفهوم واجب در علم اصول با رویکرد مدل‌سازی ریاضی»، «معانی مختلف واجب در اصول فقه؛ نکاتی در باب صدق وجوب شرعی در یک رویکرد منطقی-ریاضی؛ فعل محور بودن مفهوم وجب در اصول فقه»، «صوری سازی برخی احکام اصولی در منطق دینامیکی» بخش‌های این مقاله ۳۰ صفحه‌ای می‌باشد.
سادات نبوی در نتیجه تحقیق خود می‌آورد: در این مقاله پس از بیان اجمالی روش منطق‌های ریاضی که عمدتاً در دهه‌های اخیر توسعه داشته‌اند، گامی ابتدایی در جهت تبیین اصول فقه – که همان منطق حاکم بر استدلال فقهی است- به روش منطق ریاضی، برداشته شده است. پس از ارائه تحلیلی از انواع وجوب فقهی، برخی از خصوصیات کلیدی مفهوم واجب که در یک مدل‌سازی ریاضی باید مورد توجه قرار گیرند، بررسی شده‌اند که با معیار قرار دادن آن‌ها ناکارآمدی منطق استاندارد تکلیف مشخص شده است و در ادامه، رویکرد فعل محور برای این مدل‌سازی انتخاب شده است. سپس برخی قواعد فقهی از جمله رابطه بین نوع دوم و سوم وجوب در زبان منطق دینامیکی که یک منطق فعل محور می‌باشد، صوری سازی شده‌اند.
مقاله «رویکردی منطقی-ریاضی به اصول فقه» در دوفصلنامه علمی پژوهشی «منطق پژوهی» پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (سال دهم، شماره اول، بهار و تابستان ۱۳۹۸) منتشر شده است.
